Κοσμοδρόμιο, από τον Νίκο Κυριακίδη / Βίκινγκ και Αγγλοσάξονες: Όταν η Ιστορία ξαναγράφεται

Το ξαναγράψιμο της Ιστορίας δεν είναι καινούργιο «φρούτο». Όλο και πιο συχνά, ιδιαίτερα στις μέρες μας, αναδύονται στο προσκήνιο νέες εκδοχές της κυρίαρχης αφήγησης που παρεισφρέουν στον βασικό κορμό της. Το πρόβλημα είναι ότι η επιζητούμενη ιστορική αντικειμενικότητα επηρεάζεται όχι πια από ανεπούλωτα τραύματα, αλλά από έντονα πολωτικά φαινόμενα ιδεολογικής φύσης και προέλευσης. Για παράδειγμα, ο Ντόναλντ Μπλόξαμ, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, θεωρεί ότι η από αέρος ισοπέδωση της Δρέσδης πριν από 74 χρόνια από Βρετανούς και Αμερικανούς θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κι αυτή ως έγκλημα πολέμου, αν και όχι της ίδιας κλίμακας με εκείνο του Άουσβιτς. Μιλά για “μελανή κηλίδα στη βρετανική εθνική συνείδηση”, που ως εκ τούτου λειτουργεί ως “χρήσιμη διόρθωση για τον κεντρική θέση που κατέχει στην εθνική συνείδηση της Βρετανίας η μάλλον μυθοποιημένη πολεμική προσπάθειά της κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο”. Και την περασμένη εβδομάδα ο Ρος Γκριρ, βουλευτής των Σκωτσέζων Πράσινων στο σκωτσέζικο Κοινοβούλιο, ερέθισε άγρια τον αγγλικό εθνικισμό όταν έγραψε στο Twitter πως ο Ουΐνστον Τσόρτσιλ ήταν ένας «λευκός ρατσιστής κατά συρροή δολοφόνος» (!) και ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αναθεωρήσει με εντιμότητα την Ιστορία του...

Οι ιστορικοί έχουν μια εξήγηση για όλες αυτές τις μικρές και μεγάλες αναθεωρήσεις: Τα αίτιά τους, λένε, δεν βρίσκονται στα γεγονότα αυτά καθαυτά, στις διαφορετικές ερμηνείες για τα κίνητρα των πρωταγωνιστών τους, σε νέα στοιχεία που έφερε στο φως η ιστορική έρευνα ή στις έριδες για τις μετέπειτα συνέπειές τους, αλλά στη διαρκώς μεταβαλλόμενη σύγχρονη πραγματικότητα των ρευστών ταυτοτήτων. Και φαίνεται πως αυτή η «σύγχρονη πραγματικότητα» πάει πολύ πίσω στον χρόνο...

Οι επιδρομές των Βίκινγκ στη Βρετανία του 9^ου και του 10^ου αιώνα είναι ένα ιστορικό γεγονός που έχει ταυτιστεί στο συλλογικό υποσυνείδητο και στη λαϊκή κουλτούρα με ωμή βία, θανάτους, βιασμούς, κάψιμο χωριών, λεηλασίες, εθνικές εκκαθαρίσεις, γενικότερα με επιθετικότητα «βαρβάρων» εναντίον «πολιτισμένων». Όμως, η εν λόγω στερεότυπη αφήγηση αμφισβητείται έντονα σήμερα. Το πιο πιθανό, λένε οι «αναθεωρητές», είναι ότι οι Βίκινγκ είχαν χειρότερη «δημοσιογραφική κάλυψη» των εκστρατειών τους στη Βρετανία σε σύγκριση με εκείνη των Άγγλων μοναχών που κατέγραφαν ως χρονικογράφοι τις επιθέσεις τους και προφανώς «παραφούσκωναν» τα γεγονότα.

Σύμφωνα με την επιθεώρηση Science Nordic, νέες έρευνες τις τελευταίες δεκαετίες στην Αρχαιολογία, την Ιστορία, τη Γλωσσολογία καθώς και αναλύσεις δειγμάτων DNA έρχονται να αμφισβητήσουν την αντικειμενικότητα των γραπτών πηγών της αγγλικής ιστοριογραφίας προσφέροντάς μας όχι μόνο μια πολύ σαφέστερη εικόνα για την εποχή των Βίκινγκ στη Βρετανία, αλλά, πραγματικά, ξαναγράφοντας την Ιστορία. Το συμπέρασμα στο οποίο οδηγούν τα νέα στοιχεία είναι ανατρεπτικό: οι πιο βάρβαροι κατακτητές που πέρασαν ποτέ από την Βρετανία του Μεσαίωνα δεν ήταν οι Βίκινγκ, αλλά οι Αγγλοσάξονες 400 χρόνια νωρίτερα!

Οι φυλές που ξεκίνησαν μαζικά από τη Γιουτλάνδη της Δανίας, τη βόρεια Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, τη δυτική Φρυγία και εισέβαλαν στη ρωμαϊκή Βρετανία υποτάσσοντας τους αυτόχθονες κατοίκους της, τους Κέλτες, αφανίζοντας τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους. Μια θεωρία που κερδίζει έδαφος τελευταία μεταξύ των ιστορικών είναι ότι οι Αγγλοσάξονες εφάρμοσαν ένα είδος απαρτχάιντ σε βάρος του κέλτικου πληθυσμού της Βρετανίας μεταξύ 5^ου και 9^ου αιώνα, επιβάλλοντας καθεστώς διαχωρισμού ή έχοντας μόνο περιορισμένη αλληλεπίδραση μαζί τους.

Η εθνοκάθαρση σε βάρος των Κελτών από τους Αγγλοσάξονες είναι επίσης ένα πιθανό εναλλακτικό σενάριο, όπως υποδηλώνει το γεγονός ότι η κέλτικη κουλτούρα και γλώσσα δεν επιβίωσαν εκτός της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας. Την παραπάνω θεωρία ενισχύει το γεγονός ότι η κοινωνική και πολιτική οργάνωση των αυτόχθονων Βρετανών της ρωμαϊκής εποχής ήταν χαλαρή και ακολούθησε κενό εξουσίας μετά την αποχώρηση των Ρωμαίων τον 5^ο αιώνα, ενώ αντίθετα τα μετέπειτα αγγλοσαξονικά βασίλεια του 9^ου αιώνα ήταν πολύ καλύτερα οργανωμένα πολιτικά και στρατιωτικά. Επομένως, η αγγλοσαξονική Αγγλία της εποχής των Βίκινγκ ήταν πολύ δυσκολότερο να κατακτηθεί με τον ίδιο τρόπο που οι εισβολείς Αγγλοσάξονες κατέκτησαν μερικούς αιώνες νωρίτερα τους Κέλτες.

Οι πηγές

Παρ' όλο που οι Άγγλοι χρονικογράφοι της εποχής δραματοποιούσαν τα γεγονότα και οι γραπτές και αρχαιολογικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι οι Βίκινγκ εισέβαλαν «κατά χιλιάδες» στη Βρετανία, υπό μια σύγχρονη οπτική και με βάση νέα αποδεικτικά στοιχεία φαίνεται ότι οι εισβολές τους δεν ήταν τόσο μαζικές όσο των Αγγλοσαξόνων που είχαν προηγηθεί.

Οι Βίκινγκ δεν κατέλαβαν ποτέ ολόκληρη την Αγγλία, ούτε στρατιωτικά, ούτε γλωσσικά, ούτε γενετικά. Όλες οι σύγχρονες γενετικές αναλύσεις δείχνουν ότι ο πληθυσμός της ανατολικής Αγγλίας έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με τους λαούς τής ακτογραμμής της Βόρειας Θάλασσας -Γερμανίας και Ολλανδίας-, δηλαδή μιας από τις περιοχές προέλευσης των Αγγλοσαξόνων, παρά με τον σημερινό πληθυσμό της Σκανδιναβίας. Οι ίδιες μελέτες δείχνουν επίσης ότι η ροή της αγγλοσαξονικής μετανάστευσης κατά τον 5^ο αιώνα ήταν τέτοιας κλίμακας που οι Αγγλοσάξονες έφτασαν να αντιστοιχούν στο 40% του πληθυσμού της Αγγλίας, ένα ποσοστό που ποτέ δεν πλησίασε ο εποικισμός των Βίκινγκ. Και σε αντίθεση με τους προγενέστερους Αγγλοσάξονες, που δεν αναμείχθηκαν ποτέ με τους ντόπιους Κέλτες, οι Βίκινγκ έκαναν ακριβώς το αντίθετο με τον αγγλοσαξονική Αγγλία, αποδεχόμενοι τη συνύπαρξη και τους μεικτούς γάμους σε σημείο που ήταν αναπόφευκτη η αφομοίωσή τους.

Αυτό επιβεβαιώνεται εν μέρει και από τη γλωσσική εξέλιξη, δηλαδή από τον χαμηλό βαθμό επηρεασμού, ή μάλλον από την έλλειψη επηρεασμού, της παλιάς αγγλικής, της γλώσσας των Αγγλοσαξόνων, από την παλιά νορβηγική που μιλούσαν οι Βίκινγκ. Η αγγλοσαξωνική κυριαρχία και στη γλώσσα ήταν άλλωστε καθολική. Τον 5^ο και τον 6^ο αιώνα η παλιά αγγλική εκτόπισε τις προγενέστερες κέλτικες γλώσσες με παρόμοιο τρόπο που η σύγχρονη αγγλική εξάλειψε τις γλώσσες των αυτόχθονων Αμερικανών κατά τον 19^ο και 20^ο αιώνα. Επιβεβαίωση αυτής της θεωρίας είναι ο σχεδόν ανύπαρκτος επηρεασμός της σημερινής καθομιλουμένης αγγλικής των ΗΠΑ από τις γλώσσες των αυτόχθονων, με μόλις σαράντα λέξεις εξ αυτών να έχουν εισαχθεί στο λεξιλόγιο των «αμερικανικών» αγγλικών. Ομοίως, μόνο μια δωδεκάδα λέξεων των κέλτικων ενσωματώθηκε στο λεξιλόγιο της παλιάς αγγλικής. Ενώ λοιπόν οι Αγγλοσάξονες εξάλειψαν την κέλτικη γλώσσα, οι Βίκινγκ ελάχιστα επηρέασαν την αγγλική. Οι γλωσσολόγοι διακρίνουν μόνο μια περιορισμένη επιρροή της παλιάς νορβηγικής στην εξέλιξη της παλιάς αγγλικής, η οποία με τον χρόνο απλοποιήθηκε ή παραφθάρηκε για τον απλούστατο λόγο ότι Αγγλοσάξονες και Βίκινγκ έπρεπε να συνυπάρξουν για ένα διάστημα στον ίδιο τόπο.

Με βάση αυτά τα νέα δεδομένα, οι Βίκινγκ δεν ήταν τελικά τόσο κακοί όσο τους θέλει η φήμη που τους συνοδεύει κι όσο υποθέτουν οι γραπτές ιστορικές πηγές, γράφει το Science Nordic. Εάν ως Εποχή των Βίκινγκ πρέπει να οριστεί η περίοδος κατά την οποία κυριαρχούσαν η πειρατεία, η μετανάστευση και η εθνοκάθαρση, τότε αυτή πρέπει ν’ αρχίζει πολύ νωρίτερα...