Στη λίστα των μεγαλύτερων γενοκτονιών του 20ού αιώνα, το καθεστώς του Πολ Ποτ καταλαμβάνει την 7η θέση, με 1.700.000 νεκρούς την περίοδο 1975-1979, όσους προκάλεσαν αθροιστικά Μουσολίνι, Βιντέλα, Πινοσέτ, Σουχάρτο, Τέιλορ στη Λιβερία, Πάπα Ντοκ στην Αϊτή, Ίντι Αμίν στην Ουγκάντα και Καμπάντα στη Ρουάντα.
"Τούολ Σλενγκ" είναι δύο λέξεις που συνοψίζουν τον ζόφο που έζησαν οι Καμποτζιανοί στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970. Η επί λέξει μετάφραση εξηγεί πολλά: "Τούολ" σημαίνει "ύψωμα" και "λοφίσκος", ενώ το "Σλενγκ" μεταφράζεται ως το δηλητηριώδες δένδρο "σλενγκ" αν είναι ουσιαστικό ή ως "ένοχος" σε ελεύθερη απόδοση αν είναι επίθετο. Έτσι, όλο μαζί, "Τούολ Σλενγκ" σημαίνει και "Δηλητηριώδης λοφίσκος" ή "Λόφος της Στρυχνίνης" και "Ύψωμα των Ενόχων". Ποιοι είναι οι ένοχοι; Οι διαφωνούντες με τους Ερυθρούς Χμερ και το καθεστώς που επέβαλαν στη χώρα την οποία μετονόμασαν στις 15 Ιανουαρίου 1976 σε Δημοκρατική Καμπουτσέα. Στο "ύψωμα" αυτό, από την άνοιξη του 1976 τόπος φυλάκισης, ανακρίσεων, βασανιστηρίων και εκτελέσεων, φυλακίστηκαν υπό απάνθρωπες συνθήκες και δολοφονήθηκαν σε μικρή απόσταση οι "ένοχοι" αντικαθεστωτικοί. Το Τούολ Σλενγκ, ένα από τα 196 στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν διέφερε σε πολλά από ένα τυπικό κολαστήριο των ναζί. Ηλεκτροσόκ, ανελέητοι ξυλοδαρμοί ακόμη και διψασμένων που έπιναν νερό χωρίς άδεια, έως και ερασιτέχνες "Μένγκελε" με πειράματα σε ανθρώπους, όπως η εξαγωγή οργάνων από ζώντες φυλακισμένους.
Σχεδόν 20.000 γιατροί, φοιτητές, μοναχοί, μηχανικοί, πανεπιστημιακοί, εργάτες, δημόσιοι υπάλληλοι, ακόμη και κομμουνιστές με τις οικογένειές τους, μεταφέρθηκαν και εκτελέστηκαν στο S-21, τυπικώς ως "κατάσκοποι", ουσιαστικώς λόγω του καχύποπτου Πολ Ποτ που έβλεπε παντού συνωμοσίες.
Ο "Σύντροφος Ντόικ"
Πρωί 25ης Φεβρουαρίου 2013. Φτάνοντας στην Πνομ Πενχ, ξεκινώ το πρόγραμμά μου επισκεπτόμενος το Τόουλ Σλενγκ. Αντικρίζοντας το κολαστήριο, δεν πάει εύκολα το μυαλό σου ότι εδώ γίνονταν θηριωδίες. Πίσω από φοίνικες και γκαζόν, τα πέντε κτήρια του συγκροτήματος, πρόσοψη, χρώματα, προαύλιο, όλα θυμίζουν σχολείο. Το συγκρότημα, που έχει μετατραπεί σε μουσείο ("Μουσείο Γενοκτονίας Τούολ Σλενγκ"), ήταν γυμνάσιο προτού οι Ερυθροί Χμερ το μετατρέψουν στη "Φυλακή Ασφαλείας 21", γνωστή ως "S-21". Από τα 196 κέντρα βασανιστηρίων και εκτελέσεων των Ερυθρών Χμερ, αυτό είναι το γνωστότερο. Ο διοικητής του, ο "Σύντροφος Ντόικ" όπως ήταν γνωστός ο Κανγκ Κεκ Εάβ, επικεφαλής της Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφαλείας Σαντεμπάλ, καταδικάστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε ισόβια.
Η ζωή του "Συντρόφου Ντόικ" θα κυλήσει με ενδιαφέρουσες μεταπτώσεις. Κινέζος μετανάστης δεύτερης γενιάς, περιγράφεται ήσυχος, ευφυής, αλλά αγέλαστος έφηβος, μαθηματικό μυαλό, εξαιρετικός καθηγητής Μαθηματικών στο σχολείο. Θα ακολουθήσει διετής φυλάκιση χωρίς δίκη για κομμουνιστική δράση. Με την επικράτηση των Ερυθρών Χμερ ζητά να ασχοληθεί με τη βιομηχανική παραγωγή, όμως το καθεστώς τον χρειάζεται για ζητήματα ασφάλειας, με τα οποία είχε ασχοληθεί ως αντάρτης. Στο Τούολ Σλενγκ θα διασωθούν ιδιόγραφα σημειώματα με τα οποία ζητά "να σπάσουν σε μικρά κομμάτια" οκτώ εφήβους και εννέα μικρά παιδιά! Ή άλλα στα οποία υπογράφει εντολές για μικρά κορίτσια, "να εκτελεστούν", "να κρατηθούν για ανάκριση" ή και "να χρησιμοποιηθούν για ιατρικά πειράματα".
Αρχειοθέτηση της φρίκης
Το πρώτο είδος εκθεμάτων που με εντυπωσιάζει είναι η λεπτομερέστατη καταγραφή με πλήρες φακέλωμα, ακόμη και με φωτογραφίες-τεκμήρια βαρβαρότητας, όπως "κρατούμενος πριν τα βασανιστήρια - κρατούμενος μετά τα βασανιστήρια" και ημερήσια προγράμματα εκτελέσεων. Τέτοια μανία αρχειοθέτησης μόνο με ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης συγκρίνεται. Βλέπω τοίχους καλυμμένους από την οροφή μέχρι το δάπεδο με ασπρόμαυρες φωτογραφίες φυλακισμένων, μεταξύ των οποίων και Δυτικοί τουρίστες που βρέθηκαν λάθος χρόνο στο λάθος σημείο. Θεωρώ περιττό να ρωτήσω τι απέγιναν. Ο δρόμος για τη λύτρωση από την κόλαση των Ερυθρών Χμερ ήταν ο θάνατος. Γι' αυτό και το καθεστώς είχε λάβει πλήθος προληπτικών μέτρων, όπως αγκαθωτά σύρματα στα μπαλκόνια κατά των υποψήφιων αυτόχειρων. Από τους 20.000 που πέρασαν από εδώ επέζησαν μόλις επτά ενήλικες και πέντε παιδιά.
Οι φωτογραφίες των δολοφονηθέντων, τα εκτιθέμενα όργανα βασανιστηρίων, τα απάνθρωπα στενά και μικροσκοπικά κελιά, από τούβλα στο ισόγειο και ξύλο στον πρώτο όροφο, οι μαρτυρίες για διεστραμμένους και πάντως αηδιαστικούς διατροφικούς εξαναγκασμούς και σαδιστικούς ξυλοδαρμούς από το προσωπικό (συνολικά 1.720 ατόμων με ανακριτές, βασανιστές, καταγραφείς "ομολογιών", αρχειοθέτες φακέλων και εργάτες, αποτελούμενους από παιδιά φυλακισμένων) προκαλούν ανείπωτη φρίκη.
Πνομ Πενχ, Δευτέρα 9 Μαρτίου 2009. Ο 76χρονος Βιετναμέζος καμεραμάν Χο Βαν Τάι και ο 71χρονος συμπατριώτης του δημοσιογράφος Ντινγκ Φονγκ, από πεντεαετίας συνταξιούχος αντιπρόεδρος του HCMC TV, περιγράφουν σε συνέντευξη Τύπου πώς ανακάλυψαν το άγνωστο έως τότε στον έξω κόσμο Τούολ Σλενγκ: "...Ακούσαμε παιδικές φωνές και κλάματα μωρών. Τα βρήκαμε σε έναν κήπο, κάτω από σωρό σκουπιδιών, γυμνά και με τσιμπήματα κουνουπιών σε όλο το σώμα. Κάποιο μόλις πέθανε από πείνα... Είδαμε δωμάτια γεμάτα σκουλήκια... Πτώματα γυναικών που είχαν βασανιστεί...".
Μαζί τους και ο Νορνγκ Τσάνπαλ, τον οποίο εντόπισαν σε ηλικία 8 ετών, ανίκανο να σταθεί όρθιος από την ασιτία. Από τη συγκινησιακή φόρτιση αδυνατεί να απαντήσει στην ερώτηση "πόσες μέρες περιμένατε έξω από το άδειο στρατόπεδο του θανάτου ελπίζοντας να δείτε ξανά τη μητέρα σας ζωντανή;".
Άουσβιτς, γκούλαγκ, Τόουλ Σλενγκ, αφρικανικά δουλεμπορικά κέντρα... Όσο ταξιδεύω τόσο αυτός ο πλανήτης μου προκαλεί και περισσότερα συναισθήματα φρίκης.
Βασανιστήριο "Εικονικού Πνιγμού". Ο κρατούμενος ακινητοποιείται σιδηροδέσμιος πάνω σε ξύλινο πάγκο, ανάσκελα και με ένα βρεγμένο πανί να του καλύπτει το πρόσωπο και τα όργανα αναπνοής, μύτη και στόμα. Εναλλακτικά, καλύπτεται το κεφάλι του με νάιλον σακούλα. Ο βασανιστής αδειάζει στο κεφάλι του κρατουμένου νερό με αποτέλεσμα το θύμα να αισθάνεται πνιγμό. Στις παρενέργειες περιλαμβάνονται αφόρητος πόνος, βλάβη στους πνεύμονες, εγκεφαλικές βλάβες και μακροχρόνια ψυχολογικά προβλήματα.
Το κεντρικό κτήριο του συγκροτήματος S-21
Κείμενο - φωτογραφίες:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
