Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Στην καρδιά των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Στην καρδιά των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών

Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης

Το 2001 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζέιμς Μπάμφορντ «Body of Secrets», στο οποίο περιέγραφε τη λειτουργία της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας (NSA) και τις επιχειρήσεις της. Μέχρι το 1989 και το πρώτο βιβλίο του Μπάμφορντ, «The Puzzle Palace», κανείς δεν γνώριζε την υπηρεσία αυτή, που τότε απασχολούσε ήδη πάνω από 60.000 άτομα -περισσότερους από όσους η CIA και το FBI μαζί.

Του Nicky Hager *

Καθώς οι παγκόσμιες υποθέσεις διεξάγονται όλο και περισσότερο μέσω των ηλεκτρονικών επικοινωνιών (με τις ραδιοεπικοινωνίες και μετά με το Ίντερνετ), η παρακολούθηση των ανταλλαγών είναι καθοριστική. Η NSA είναι επιφορτισμένη με αυτές τις «πληροφορίες των σημάτων» (SigInt, σε αντίθεση με τη HumInt, τις ανθρώπινες πληροφορίες) σε στενή συνεργασία με τις ομόλογες -και υποκείμενες- υπηρεσίες, δηλαδή τη βρετανική, την καναδική, την αυστραλιανή και τη νεοζηλανδική, που συγκροτούν τη συμμαχία «Ukusa».

Ο Ουίλιαμ Στάντεμαν, πρώην διευθυντής της υπηρεσίας, συνόψιζε με τα παρακάτω λόγια τον ρόλο της: η υποστήριξη στις στρατιωτικές επιχειρήσεις «είναι θεμελιώδης και η ανάγκη μιας αυξημένης παγκόσμιας πρόσβασης (στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες) γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή. Σε αυτές τις δύο κατευθύνσεις πρέπει να στηριχθεί σταθερά η Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας».

Ο Τζέιμς Μπάμφορντ, ανατρέχοντας στην ιστορία αυτής της πλανητικής ηλεκτρονικής παρακολούθησης, εξηγεί ότι η εγκατάστασή της δεν είχε ως πρώτο στόχο να προστατεύει τις Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια σε εξωτερικές απειλές, αλλά συνήθως να συγκεντρώνει πληροφορίες που χρησιμεύουν στην προώθηση του πολέμου ως πολιτικού εργαλείου και να υπονομεύει τα «θεμελιώδη δικαιώματα» των άλλων χωρών.

Από το 1945, οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί πράκτορες ξεκίνησαν αγώνα ταχύτητας με τους Σοβιετικούς ομολόγους τους για να αποκρυπτογραφήσουν τους κώδικες του γερμανικού στρατού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προηγούνταν σημαντικά της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά το πλεονέκτημα κράτησε για μικρό χρονικό διάστημα. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 κατασκοπευτικά αεροπλάνα πετούσαν πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, όπως αυτά που πετούσαν τον Απρίλιο του 2001 πάνω από το νησί Χαϊνάν στην Κίνα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 η NSA είχε περικυκλώσει τη Σοβιετική Ένωση με σταθμούς παρακολούθησης, αεροπλάνα, πλοία και υποβρύχια.

Μετά την αποτυχία της αντικαστρικής εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων, τον Απρίλιο του 1961, οι επικεφαλής του αμερικανικού γενικού επιτελείου επινόησαν ένα παράξενο σχέδιο. Η στρατηγική τους συνίστατο στο να εξαπολύσουν μια «εκστρατεία τρόμου» εναντίον των Αμερικανών πολιτών και να την αποδώσουν στην Κούβα ώστε να δικαιολογήσουν μια εισβολή στο νησί. Μια μυστική έκθεση τόνιζε ότι «η δημοσιοποίηση του καταλόγου των θυμάτων στις αμερικανικές εφημερίδες θα προκαλούσε στη χώρα ένα κύμα οργής το οποίο θα μπορούσε να χειραγωγηθεί».

Το σχέδιο αυτό, το οποίο βαφτίστηκε «Northwood Operation», πρόβλεπε αεροπειρατίες και επιθέσεις με βόμβες στο Μαϊάμι και την Ουάσιγκτον. Τα προπαρασκευαστικά κείμενα τόνιζαν ότι χρειάζεται «να δοθεί στον κόσμο η εικόνα μιας κουβανικής κυβέρνησης η οποία αντιπροσωπεύει (...) μια σοβαρή και απρόβλεπτη απειλή για την ειρήνη στο δυτικό ημισφαίριο».

Η κυβέρνηση Κένεντι δεν ενέκρινε την επιχείρηση "Northwood", αλλά δύο χρόνια αργότερα ένα παρόμοιο «επεισόδιο» στον Κόλπο του Τονκίνου ξεκινούσε τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Πράκτορες των υπηρεσιών πληροφοριών της Βρετανίας, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας συνεργάστηκαν σε μια τεράστια επιχείρηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στο Βιετνάμ, βοηθώντας τις κυρίως να εντοπίσουν στόχους ώστε να συμπληρωθούν οι καθημερινοί αριθμοί επιχειρήσεων βομβαρδισμού με τα αεροπλάνα Β-52.

Η ιστορία της υπηρεσίας αυτής εμφανίζει μια μεγάλη ποικιλία στη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένα εύγλωττο παράδειγμα γι' αυτό είναι η επίθεση από το Ισραήλ κατά του κατασκοπευτικού πλοίου «Liberty» της NSA κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών.

Στις 8 Ιουνίου 1967 ο ισραηλινός στρατός, αφού παρακολουθούσε στενά, επί έξι ώρες, το πλοίο «Liberty», το οποίο περιπολούσε στα ανοιχτά, εξαπέλυσε επιθέσεις εναντίον του από τον αέρα και από τορπιλάκατο μέχρις ότου τα περισσότερα μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν (34 άνδρες) ή τραυματίστηκαν (171 άνδρες) και το σκάφος σχεδόν καταστράφηκε. Οι σωσίβιες λέμβοι βυθίζονταν μόλις άγγιζαν τη θάλασσα.

Το Ισραήλ ισχυρίστηκε αργότερα ότι επρόκειτο για λάθος. Ενώ η NSA διέθετε αποδείξεις για το αντίθετο, η αμερικανική κυβέρνηση δέχθηκε αυτή την εξήγηση και δεν ξεκίνησε ποτέ έρευνα.

Ο Μπάμφορντ δείχνει ότι οι Ισραηλινοί στρατιωτικοί ήξεραν ακριβώς ότι επιτίθενται σε ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό πλοίο. Γράφει ότι στόχος της επίθεσης ήταν να εμποδιστεί η συλλογή πληροφοριών για τις στρατιωτικές ωμότητες που διαπράχθηκαν σε απόσταση μόλις είκοσι χιλιομέτρων από εκεί, στην αιγυπτιακή πόλη Ελ Αρίς, όπου Ισραηλινοί στρατιώτες τουφέκιζαν εκατοντάδες πολίτες και αιχμαλώτους.

Το Πεντάγωνο διέταξε πλήρη συσκότιση για τα μέσα ενημέρωσης και τα μέλη του πληρώματος απειλήθηκαν με ποινές φυλάκισης εάν μιλούσαν για την επίθεση. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Λίντον Τζόνσον διακήρυξε ότι «ελάχιστα τον ενδιέφερε αν το πλοίο βούλιαξε, εκείνος δεν θα προκαλούσε προβλήματα στους συμμάχους του».

Στη Νέα Ζηλανδία, όπως και σε άλλες χώρες, ο πόλεμος του Βιετνάμ έστρεψε την κοινή γνώμη ενάντια στην εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον. Στην περιοχή ο πόλεμος αύξησε τη γενική απογοήτευση που προκάλεσαν η αμερικανική υποστήριξη στα καθεστώτα του Σουχάρτο στην Ινδονησία και του Μάρκος στις Φιλιππίνες καθώς και η μυστική υποστήριξη της εισβολής της Ινδονησίας στο Ανατολικό Τιμόρ το 1975.

Η προσφυγή στον πόλεμο και ο σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων χωρών με βάση τη λογική της μεταβλητής γεωμετρίας πρόσβαλαν αυτούς που έβλεπαν τον κόσμο με το βλέμμα μιας «μικρής χώρας». Όμως, μολονότι η κοινή γνώμη της Νέας Ζηλανδίας επιθυμούσε μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας αυτής συνέχισαν να χρησιμεύουν ως προκεχωρημένο φυλάκιο για το αμερικανικό σύστημα.

Έτσι, ενώ η πλειονότητα των Νεοζηλανδών υποστήριζε την ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ, οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας τους συμμετείχαν μαζί με την Αυστραλία στην παρακολούθηση του πληθυσμού του νησιού για λογαριασμό της αμερικανικής και της βρετανικής κυβέρνησης -σε μια εποχή που αυτές συνεργάζονταν με τις μυστικές υπηρεσίες της Ινδονησίας.

Η ανισότητα των σχέσεων μέσα στη συμμαχία Ukusa δεν χρειάζεται να αποδειχθεί. Οι μυστικές υπηρεσίες της Νέας Ζηλανδίας προσφέρουν τις πληροφορίες που τους ζητάει η NSA χωρίς να επιμένουν πολύ σε αυτό που θέλουν ως αντάλλαγμα -ακόμη και αν αυτό στρέφεται ενάντια στο εθνικό συμφέρον ή την πολιτική της ίδιας της χώρας τους.

Άλλωστε θεωρούν ότι το να κατασκοπεύεις τους φίλους, τους γείτονες και τους εμπορικούς εταίρους σου ισοδυναμεί με το να πληρώνεις ένα αρκετά μικρό τίμημα για να διατηρήσεις μια προνομιούχο σχέση - μια στάση που εκφράζει ένα βαθύ αίσθημα ανασφάλειας. Αναμφίβολα οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες βλέπουν τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο.

Κατά τη διάρκεια μιας έρευνας για το δίκτυο Echelon ρώτησα μέλη των υπηρεσιών πληροφοριών της Νέας Ζηλανδίας που χειρίζονται τις χιλιάδες εκθέσεις που φθάνουν κάθε εβδομάδα από την NSA. Οι στόχοι που καθορίζονται αντανακλούν τις προτεραιότητες και τις ανησυχίες της αμερικανικής κυβέρνησης.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 συγκέντρωναν πληροφορίες στη ζώνη του Ειρηνικού με βάση τα αιτήματα της NSA. Όχι, δεν κυνηγούσαν τρομοκράτες. Στόχευαν αντίθετα όλες τις πλευρές της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής ζωής της περιοχής -υπουργικά γραφεία, αστυνομία, στρατό, κόμματα της αντιπολίτευσης και μη κυβερνητικές οργανώσεις- σε κάθε χώρα, κατά τρόπο μεθοδικό και συνεχή. Όλοι οι περιφερειακοί οργανισμοί, όλες οι εμπορικές διασκέψεις και όλες οι υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών της ζώνης αυτής βρίσκονταν επίσης υπό στενή παρακολούθηση.

Χαρακτηριστική είναι η παρακολούθηση του νησιωτικού κράτος του Κιριμπάτι. Η αλιεία αποτελεί την κυριότερη πλουτοπαραγωγική πηγή αυτής της χώρας με εύθραυστη οικονομία. Η κυβέρνηση του Κιριμπάτι, αφού υπέστη για πολλά χρόνια την παράνομη αλιεία των αμερικανικών σκαφών αλιείας τόνου, βρήκε μια σοβιετική επιχείρηση η οποία ήταν διατεθειμένη να πληρώσει δικαιώματα για να έχει πρόσβαση στην αλιεία.

Μολονότι ο Ψυχρός Πόλεμος πλησίαζε τότε στο τέλος του, ο αντικομμουνιστικός συναγερμός ήχησε στις υπηρεσίες πληροφοριών. Οι Νεοζηλανδοί αξιωματούχοι παρακολουθούσαν κάθε επικοινωνία που δεχόταν ή που έστελνε το Κιριμπάτι, την οποία μεταβίβαζαν στη συνέχεια στις ΗΠΑ, οι οποίες τη χρησιμοποιούσαν στο πλαίσιο μιας διπλωματικής εκστρατείας που κατάφερε να ακυρώσει το σχέδιο. Το γεγονός δεν άλλαξε την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας, αλλά είχε μια πολύ αρνητική επίδραση σε αυτό το μικρό κράτος.

Οι Νεοζηλανδοί αξιωματούχοι αναφέρουν μια άλλη καταιγίδα επικοινωνιών κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη Γενική Συμφωνία για τους Τελωνειακούς Δασμούς και το Εμπόριο (GATT), στις οποίες Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι συγκρούονταν κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Ο Μπάμφορντ τονίζει ότι μια ομάδα της NSA στάλθηκε στη Γενεύη το 1995 για να κατασκοπεύσει τους Γιαπωνέζους που ήταν στελέχη της Τογιότα και της Νισάν κατά τη διάρκεια των ιαπωνο-αμερικανικών διαπραγματεύσεων για τους τελωνειακούς δασμούς που επιβάλλονται στο αυτοκίνητο.

Η Τζέιν Σόρτεν, πρώην πράκτορας των υπηρεσιών πληροφοριών του Καναδά, αποκάλυψε εξάλλου ότι παρακολουθούνταν οι Μεξικανοί αντιπρόσωποι κατά τις διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου της Β. Αμερικής (NAFTA) το 1992.

Η κατασκοπεία μετά τον πόλεμο θα μπορούσε να τεθεί στην υπηρεσία των ελπίδων που γέννησαν οι ιδρυτές των Ηνωμένων Εθνών: να εγγυηθούν την ισότητα των δικαιωμάτων των χωρών και να γλιτώσει ο κόσμος από τη μάστιγα του πολέμου. Όμως η ιστορία δείχνει κυρίως το αντίθετο. Οι επιχειρήσεις αυτές χρησιμεύουν στο να οξύνουν τις ανισότητες της εξουσίας. Η NSA και οι σύμμαχοί της αρέσκονται στην εικόνα τους ως ηρώων που πολεμούν τους τυράννους και τους τρομοκράτες.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση https://monde-diplomatique.gr/?p=2816

* Ο Nicky Hager είναι Νεοζηλανδός δημοσιογράφος*

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL