Υπό το φως σκανδάλων μικρότερης και μεγαλύτερης κλίμακας, τα οποία αναδεικνύουν τη διαπλοκή στο φορολογικό -και όχι μόνο- επίπεδο μεταξύ κολοσσών του διεθνούς κεφαλαίου και διεφθαρμένων κυβερνήσεων, σε μια περίοδο που η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή και το ξέπλυμα «μαύρου χρήματος» αποδεικνύονται ως τα μεγαλύτερα προβλήματα του 21ου αιώνα, στοιχίζοντας τρισεκατομμύρια ευρώ στις τσέπες των φορολογουμένων, υπάρχουν άνθρωποι που ρισκάρουν για να φέρουν στο φως ευαίσθητες πληροφορίες.
Ο Raphaël Halet είναι ένας whistleblower, που όμως έχει χαρακτηριστεί «προδότης». Στην Ελλάδα του σκανδάλου της Novartis θα μπορούσε να έχει χαρακτηριστεί και «κουκουλοφόρος» από όσους επιπόλαια αρνούνται να παραδεχθούν τη βαριά κληρονομιά μιας τέτοιας λέξης.
Ο Raphaël Halet συνέβαλε στην αποκάλυψη του σκανδάλου LuxLeaks, που ήρθε στο φως το 2014 και στο οποίο εμπλέκονται το Λουξεμβούργο και τέσσερις από τις μεγαλύτερες συμβουλευτικές εταιρείες του κόσμου (PwC, EY, Deloitte και KPMG) μεταξύ άλλων πολυεθνικών. Πρόκειται για σκάνδαλο του οποίου τα παρακλάδια αγγίζουν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, και την Ελλάδα. Τα LuxLeaks υπογραμμίζουν για μια ακόμη φορά πως το νόμιμο δεν είναι και ηθικό...
Οι δικαστικές διαμάχες για το σκάνδαλο «γράφτηκαν» από τη μεριά των πολυεθνικών και εξέτασαν τη νομιμότητα των αποκαλύψεων. Ελλείψει θεσμικού πλαισίου για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε και πολλά για την κατάληξή τους. Όμως οι αποκαλύψεις είναι υψίστης σημασίας στον αγώνα για τη διεκδίκηση της νομιμότητας και της διαφάνειας.
Ο R. Halet, πέρα από το φως της δημοσιότητας, έχει εμπλακεί σε μια δικαστική διαμάχη δίχως τέλος. Ένας απλός υπάλληλος της PwC που «τα έβαλε» με τη διαπλοκή, ένας πατέρας που ρίσκαρε τα πάντα, ένας πολίτης που έγινε μάρτυρας και είδε τις δικαστικές αρχές να τον καταδικάζουν, αρνούμενες να αναγνωρίσουν τη σημασία των πληροφοριών που έφερε στο φως -αυτός είναι ο R. Halet. Η ιστορία του είναι ενδεικτική των κενών και των πολιτικών ευθυνών που χαρακτηρίζουν τα κυκλώματα φοροδιαφυγής στον κόσμο -και σε μια Ευρώπη που καταρτίζει «λίστες φορολογικών παραδείσων» χωρίς να συμπεριλαμβάνει τις χώρες που έχουν τις μεγαλύτερες ευθύνες...
* Τι πυροδότησε την απόφασή σας να δώσετε στο φως σημαντικές πληροφορίες για το σκάνδαλο LuxLeaks;
Ήταν αναγκαίο να το κάνω. Δεν μπορούμε να αφήνουμε μεγαλοεπιχειρήσεις όπως η Apple ή η Amazon να αποφασίζουν για εμάς, τους πολίτες. Πιστεύω ότι πρέπει να πάρουμε το μέλλον μας στα χέρια μας και να έχουμε γνώση των αποφάσεων των κυβερνήσεων στις χώρες, τις οποίες ζούμε. Περισσότερη διαφάνεια, περισσότερη αντικειμενικότητα στην πληροφόρηση και λιγότερες μυστικές συμφωνίες μεταξύ πολυεθνικών και κυβερνήσεων είναι το κλειδί για ένα πιο δίκαιο μέλλον.
* Τι είναι αυτό, όμως, που οδηγεί έναν εργαζόμενο -εσάς εν προκειμένω- μιας εκ των μεγαλύτερων πολυεθνικών, της PwC, να αποκαλύψει ευαίσθητες πληροφορίες; Κατανοούσατε ότι θα μπείτε σε έναν πόλεμο χωρίς τέλος;
Παίρνει πολύ χρόνο, ενέργεια, αλλά και χρήματα μια τέτοια απόφαση -από τη στιγμή που θα εμπλακείς σε έναν δικαστικό, και όχι μόνο, κυκεώνα. Οι πολυεθνικές έχουν πληθώρα και από αυτά τα τρία προαπαιτούμενα, δεν έχουν ωστόσο το ήθος, την πλειονότητα των πολιτών μαζί τους. Θέλω να πιστεύω ότι ο πόλεμος αυτός θα βαίνει εναντίον τους. Αλλά και για εμένα είναι μια αναγκαία μάχη που πρέπει να δοθεί.
«Τα LuxLeaks έγιναν στην καρδιά της Ευρώπης»
* Τι διαφέρει μεταξύ του σκανδάλου LuxLeaks και άλλων αντίστοιχων μεγάλων σκανδάλων της εποχής μας, που επίσης αφορούν τα τρίγωνα της διαπλοκής μεταξύ κυβερνήσεων, πολυεθνικών και οικονομικών συμφερόντων;
Είναι η σοβαρή εμπλοκή πολιτικών παραγόντων όπως ο πρώην Λουξεμβούργιος πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Ακόμη το γεγονός ότι αφορά μια μικρή χώρα, ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην καρδιά της Ευρώπης. Αυτά προκαλούν τριγμούς στις ίδιες της αξίες της ένωσης και των θεσμών της.
Την ίδια στιγμή το ύψος των φόρων που δεν αποδόθηκε σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα και που τελικά φορτώθηκε στις πλάτες των πολιτών, όπως εσύ κι εγώ, είναι σημαντικό στοιχείο της υπόθεσης LuxLeaks, καθώς και ότι αφορά σχεδόν όλες τις μεγαλύτερες πολυεθνικές του κόσμου. Όμως το πιο σημαντικό στοιχείο που καθορίζει την υπόθεση αυτή είναι ότι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και δημοσιογράφοι ποινικοποιούνται. Στο πρόσωπό τους θα μπορούσαμε να δούμε κάθε Ευρωπαίο πολίτη.
«Οι δίκες μου ήταν κατά βάση πολιτικές»
* Εσείς, παρ’ όλα αυτά, βρεθήκατε αντιμέτωπος με τις δικαστικές αρχές χωρίς να σας αποδοθεί το καθεστώς του πληροφοριοδότη δημοσίου συμφέροντος (whistleblower). Πιστεύετε ότι έγινε εσκεμμένα;
Οι δίκες μου ήταν κατά βάση πολιτικές και όχι αντικειμενικές. Αυτό το γεγονός συνιστά ένα σκάνδαλο, μέσα σε ένα άλλο σκάνδαλο, αυτό που προσπαθούμε να «ξεσκεπάσουμε».
* Τον Ιούλιο θα βρεθείτε αντιμέτωπος με μια ακόμη δικαστική μάχη, στη Γαλλία αυτή τη φορά, μαζί με τον δημοσιογράφο του International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) Edouard Perrin, που επίσης συνέβαλε με τη δουλειά του στις αποκαλύψεις για τα LuxLeaks. Τι ακριβώς αφορά η δίκη αυτή;
Ο Edouard Perrin και εγώ κινούμαστε εναντίον της επέμβασης της PwC στο σπίτι μου και των προσπαθειών της εταιρείας να μάθει την πηγή του Perrin. Η PwC πήρε την εξουσιοδότηση για να αποκτήσει πρόσβαση στα στοιχεία αυτά, ωστόσο η πρόεδρος του δικαστηρίου έχει αναγνωρίσει δημοσίως ότι δεν θα ξαναεξουσιοδοτούσε στο μέλλον μια τέτοια παραβίαση δικαιωμάτων. Αυτό που θέλουμε τώρα είναι αποκατάσταση των δικαιωμάτων μας και δικαιοσύνη.
* Με τον Antoine Deltour, τον πληροφοριοδότη δημοσίου συμφέροντος του οποίου το όνομα είναι ευρέως πιο συνδεδεμένο με το σκάνδαλο LuxLeaks λόγω της δημοσιότητας που πήρε η εμπλοκή του, έχετε επαφές;
Ακολούθησα τις δικαστικές του διαμάχες στο Λουξεμβούργο, αλλά τώρα οι δρόμοι μας έχουν χωρίσει. Για εκείνον η περιπέτεια τελείωσε κατά κάποιον τρόπο, αν και σε στιγματίζει για πάντα ένα τέτοιο γεγονός. Για εμένα συνεχίζεται ακόμη δικαστικά μεταξύ άλλων.
* Έχετε επαφές με άλλους μάρτυρες, όπως ο Julian Assange, που εμπλέκεται στην υπόθεση WikiLeaks;
Όχι, καμία επαφή.
* Το βραβείο που κερδίσατε είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Daphne Caruana Galizia, οι αποκαλύψεις της οποίας της στοίχισαν τη ζωή. Τα τελευταία χρόνια είμαστε μάρτυρες αντίστοιχων τραγικών γεγονότων που αφορούν όσους για χάρη του δημοσίου συμφέροντος αποκαλύπτουν ευαίσθητες και επικίνδυνες πληροφορίες. Τέτοια ήταν και η περίπτωση του Σλοβάκου δημοσιογράφου, που επίσης έλαβε το βραβείο μαζί σας, του Ján Kuciak, που δολοφονήθηκε μαζί με τη σύντροφό του. Παρά ταύτα και παρά το γεγονός ότι ρισκάρουν τις ζωές τους, τέτοιοι άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούνται «προδότες», αφού ακόμη δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο να τους προστατέψει. Πιστεύετε ότι μπορεί να αλλάξει αυτό;
Θα μπορέσει να αλλάξει αν και μόνο αν όλοι μας, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, πολίτες, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, πολεμήσουμε από κοινού κάθε μέρα, όπου υπάρχει σκάνδαλο και παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα πάρει πολλά χρόνια, αλλά ίσως καταφέρουμε τα παιδιά μας να δουν τις αλλαγές.
«Χρειάζονται πραγματικές ποινές»
* Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απηύθυνε έκκληση για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων σε θεσμικό επίπεδο, ώστε να κατοχυρωθεί η προστασία των whistleblowers, ωστόσο συντηρητικές δυνάμεις εντός και εκτός ευρωπαϊκών θεσμών εξακολουθούν να προσπαθούν να βάλουν εμπόδια...
Πρέπει να αλλάξουμε το μείγμα της υφιστάμενης πολιτικής και τους πολιτικούς μας. Πρέπει να θεσπιστούν κανόνες διαφάνειας σε κάθε επίπεδο για να λειτουργήσει η δημοκρατία στους θεσμούς μας. Γνώμη μου είναι ότι χρειάζονται πραγματικές ποινές και φυλάκιση για όλους τους διεφθαρμένους που βάζουν μονομερή συμφέροντα πάνω από τα συμφέροντα των λαών. Αλλά θα το ξαναπώ: Τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει αν οι πολίτες δεν ασκήσουν πιέσεις, αν δεν διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.
«Οι λίστες είναι 'παραβάν' στην απραξία»
* Προ ημερών τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. πήραν την απόφαση να αφαιρέσουν και τις Μπαχάμες και την Ομοσπονδία Αγίου Χριστοφόρου και Νέβις από τη λίστα με τις μη συνεργαζόμενες σε φορολογικά θέματα χώρες. Την ίδια στιγμή κράτη - μέλη της ίδια της ένωσης που θεωρούνται φορολογικοί παράδεισοι -μεταξύ των οποίων και το Λουξεμβούργο- δεν φαίνεται να υπάρχει προθυμία να μπουν σε αυτή τη «μαύρη λίστα». Θα μειώνεται συνεχώς τελικά;
Είναι μια από τις καλύτερες δικαιολογίες για το πολιτικό σύστημα αυτή η λίστα. Γιατί μπορούν πια να λένε «ορίστε, αντιδράσαμε, φτιάξαμε μια - δυο λίστες». Την ίδια ώρα τα μέσα ενημέρωσης θα μιλάνε γι' αυτές, αλλά κανείς δεν θα επικεντρώνεται στις πραγματικές κυρώσεις, τα προβλήματα και τα γεγονότα. Κατά τη γνώμη μου, είναι «παραβάν» στην απραξία αυτές οι λίστες.
Ένα βραβείο γι' αυτούς που «βγαίνουν μπροστά» για το συμφέρον των πολλών
Στην προηγούμενη Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στα τέλη Μαΐου, έλαβε χώρα μια εκδήλωση διαφορετική από άλλες -από εκείνες που στόχο έχουν να προσελκύσουν άλλους ευρωβουλευτές και συνεργάτες ή την προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Σε κάθε εκδήλωση, σαφώς, αυτά είναι παραπάνω από επιθυμητά, όμως υπάρχουν και εκείνες οι διοργανώσεις που στόχο έχουν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη πέρα από τους τοίχους του θεσμικού κτηρίου. Και ειδικά όταν πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα των καιρών μας -την αξία της πληροφορίας σε έναν κόσμο που καθορίζεται από το τρίγωνο πολιτική - επιχειρήσεις - οικονομικά και φορολογικά μέσα...
Η απονομή του βραβείου της Ευρωπαϊκής Αριστεράς προς δημοσιογράφους, μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και υπερασπιστές της αλήθειας αποδόθηκε για πρώτη φορά φέτος. Η πρωτοβουλία για ένα τέτοιο βραβείο άνηκε στον ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιο Κούλογλου, που κατά την απονομή δήλωσε: «Διδαχθήκαμε από τα λάθη του βραβείου Ζαχάρωφ, όπου τελικά ο νικητής αποτελεί αντικείμενο πολιτικών παζαριών και καμιά φορά χρησιμοποιείται ως εργαλείο για επεμβάσεις σε ξένες χώρες. Δημιουργήσαμε μια επιτροπή που θα δώσει το βραβείο σε αυτούς που πραγματικά το αξίζουν».
Το βραβείο, αφιερωμένο στη μνήμη της δολοφονημένης Μαλτέζας δημοσιογράφου Daphne Caruana Galizia, αντανακλά τις προσπάθειες να κατοχυρωθεί επιτέλους η προστασία των ανθρώπων αυτών που με κίνδυνο της ζωής τους «βγαίνουν μπροστά» με σημαντικά στοιχεία για το συμφέρον των πολλών.
Η απονομή είχε δύο νικητές: τον Σλοβάκο δημοσιογράφο Ján Kuciak, ο οποίος δολοφονήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο γιατί ερευνούσε υποθέσεις διαφθοράς στη χώρα του, και τον πρώην υπάλληλο της PricewaterhouseCoopers, Raphaël Halet, οποίος αποκάλυψε το σκάνδαλο LuxLeaks.
«Θέλω να αφιερώσω το βραβείο αυτό στους συγγενείς της Daphne και στη γυναίκα μου που είναι σήμερα εδώ. Ξέρω ότι της ήταν δύσκολο όλα αυτά τα χρόνια να αγωνίζεται στη σκιά και να δέχεται επιθέσεις. Εσείς οι δημοσιογράφοι και εμείς οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος ξέρουμε ότι είναι χρέος μας να πούμε την αλήθεια με όλο το κόστος. Όμως οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω μας υφίστανται τα ίδια χωρίς να έχουν διαλέξει οι ίδιοι να το κάνουν». Με αυτά τα λόγια παρέλαβε το βραβείο ο R. Halet.
Σήμερα μιλάει στην «Αυγή» για την ιστορία του, τις δικαστικές του διαμάχες, την ανάγκη κινητοποίησης των πολιτών με στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων της πλειοψηφίας, τις λίστες των φορολογικών παραδείσων...
