Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Κοσμοδρόμιο, από τον Νίκο Κυριακίδη / Homo Catastrophicus
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο, από τον Νίκο Κυριακίδη / Homo Catastrophicus

Μία από τις θεμελιώδεις προσπάθειες της Βιολογίας είναι να περιγράψει και να αναλύσει τη σύνθεση του ζωντανού κόσμου ώστε να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς λειτουργεί. Η επιστήμη είναι πάντα ένας μεγεθυντικός φακός και μας είναι αναγκαίος, ειδικά όταν πρέπει να κοιτάξουμε τον φυσικό κόσμο σαν ένα σύστημα στο οποίο ανήκουμε, όχι σαν κάτι που μας ανήκει. Και οφείλουμε να τον κοιτάξουμε κατάματα, από το ίδιο ύψος με τα άλλα όντα, όχι από καθ' έδρας και με την έπαρση του εξουσιαστή. Η μακροχρόνια -και προχωρημένη τον τελευταίο καιρό- έρευνα της Βιοεπιστήμης βοήθησε στο να έχουμε σήμερα μια πολύ πιο λεπτομερή εικόνα των ειδών που ενδημούν στον πλανήτη και των ρόλων που παίζουν στα παγκόσμια οικοσυστήματα. Ωστόσο, η περιγραφή και η κατανόηση ενός τόσο πολυεπίπεδου και πολύπλοκου συστήματος, όπως είναι η βιόσφαιρα, απαιτούν μια ουσιαστική προϋπόθεση: την ποσοτικοποίηση. Μια τελευταία έρευνα που δημοσιεύτηκε στην αρχή της εβδομάδας, ακολουθώντας νέα μεθοδολογία, πέτυχε αυτό τον στόχο.

Δυστυχώς όμως, έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η σχέση μας με τη φύση είναι όπως εκείνη μεταξύ εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου. Ένα εκπληκτικά μικρό τμήμα της ζωντανής “ύλης” του πλανήτη, εμείς οι άνθρωποι, έχει έναν δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο στον κύκλο της ζωής. Η ανθρωπότητα αποκαλύπτεται ως η ασήμαντη σε μέγεθος οντότητα, που ταυτόχρονα είναι η απόλυτα κυρίαρχη δύναμη στη μεγάλη «σκηνή» της ζωής. Τη μελέτη, που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα στα πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, υπογράφουν οι Ρον Μίλο και Γινόν Μ. Μπαρ-Ον του Τμήματος Περιβαλλοντικών Σπουδών του Ινστιτούτου Επιστημών Βάισμαν του Ισραήλ και ο Ρομπ Φίλιπς του Τμήματος Φυσικής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας.

Από τα βασικά πορίσματά της, ένα είναι συγκλονιστικό: ο παγκόσμιος πληθυσμός των 7,6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων αντιπροσωπεύει μόλις το 0,01% του όγκου της βιόσφαιρας. Παρά την υπεροχή του ως είδος, ως μετρήσιμο μέγεθος ο άνθρωπος είναι μηδαμινός σε σύγκριση με τα υπόλοιπα συστατικά μέρη της ζωής. Μόνο οι ιοί έχουν συνδυασμένη μάζα τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ αυτή των ανθρώπων, το ίδιο και τα σκουλήκια. Η μάζα των ψαριών είναι επίσης 12 φορές μεγαλύτερη, των μυκήτων 200 φορές μεγαλύτερη και των μικροβίων 1.200 φορές μεγαλύτερη! Κι όμως, παρά το μηδαμινό βιολογικό «εκτόπισμά» της, η ανθρωπότητα έχει προκαλέσει από την αυγή του πολιτισμού την εξαφάνιση του 83% όλων των άγριων θηλαστικών, του 80% όλων των θαλάσσιων θηλαστικών, των μισών φυτών και του 15% των ψαριών. Παράλληλα, είναι υπεύθυνη για την εξωφρενική διόγκωση του πληθυσμού των οικόσιτων ζώων.

Καταστροφική συμπόρευση

Στο μικρό χρονικό διάστημα που ο Homo Sapiens βρέθηκε σε πορεία συμπόρευσης με την εξελικτική διαδικασία, σημαντικές καινοτομίες άλλαξαν τη ζωή πάνω στη Γη. Η εξημέρωση των ζώων, η ανάπτυξη της γεωργίας και αργότερα η Βιομηχανική Επανάσταση είχαν ως αποτέλεσμα τη θεαματική αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού αλλά και δραματικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα η «βιόσφαιρα» ανθρώπων και ζωικού κεφαλαίου που κυριαρχείται από βοοειδή και χοίρους (μετρήσιμη σε άνθρακα, 0,06 γιγατόνοι και του 0,1 αντίστοιχα) ξεπερνά κατά πολύ αυτή των άγριων θηλαστικών η οποία ανέρχεται σε μόλις 0,007 γιγατόνους.

Η νέα μελέτη προσφέρει την πρώτη συνολική εκτίμηση του “εκτοπίσματος” κάθε είδους χλωρίδας και πανίδας στον πλανήτη και έρχεται να ανατρέψει καθιερωμένες παραδοχές. Τα βακτήρια, π.χ., αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής -το 15% των πάντων-, ωστόσο τα φυτά είναι εκείνα που κυριαρχούν ως μέγεθος, καθώς σε αυτά αντιστοιχεί το 85% της έμβιας ζωής. Όλα τα άλλα πλάσματα, από τα έντομα μέχρι τους μύκητες, τα ψάρια και τα ζώα, αποτελούν μόλις το 5%. Μια έκπληξη με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι οι επιστήμονες αναλύοντας τα δεδομένα είναι ότι οι ωκεανοί, για τους οποίους πιστεύουμε ότι βρίθουν ζωής, αντιπροσωπεύουν μόλις το 1% της συνολικής βιόσφαιρας. Η συντριπτική πλειονότητα των έμβιων όντων “ζει” στη στεριά και ένα μεγάλο μέρος της -το ένα όγδοο- είναι τα βακτήρια που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα συνέβαλε στη μεγάλη εξαφάνιση των ειδών κατά την Ύστερη Τεταρτογενή Περίοδο, μεταξύ 3.000 και 50.000 χρόνων πριν, που αφάνισε περίπου τα μισά είδη των μεγάλων χερσαίων θηλαστικών βάρους άνω των 40 κιλών, ανάμεσά τους του το μαμούθ, τον τριχωτό ρινόκερο, το γιγαντιαίο ελάφι, το λιοντάρι και την αρκούδα των σπηλαίων και τη μεγάλη ύαινα. Η ζωική μάζα των άγριων θηλαστικών της στεριάς πριν από αυτή την περίοδο έχει εκτιμηθεί σε 0,02 γιγατόνους. Η σημερινή μάζα άγριων χερσαίων θηλαστικών είναι περίπου επτά φορές μικρότερη, στους 0,003 γιγατόνους.

Η εντατική φαλαινοθηρία όπως και η θήρευση άλλων θαλάσσιων θηλαστικών έχουν οδηγήσει σε περίπου πενταπλάσια μείωση της παγκόσμιας ζωικής μάζας αυτών των ειδών (από 0,02 σε 0,004 γιγατόνους). Ενώ η συνολική μάζα των άγριων θηλαστικών, θαλάσσιων και χερσαίων, μειώθηκε κατά ένα συντελεστή περίπου στο 6, η συνολική μάζα των θηλαστικών αυξήθηκε περίπου στο τετραπλάσιο, από 0,04 γιγατόνους άνθρακα σε 0,17, λόγω της τεράστιας αύξησης της μάζας της ανθρωπότητας και των οικόσιτων ζώων.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει επηρεάσει επίσης τον πληθυσμό των σπονδυλωτών σε παγκόσμια κλίμακα, με μια μείωση της συνολικής μάζας των ψαριών κατά 0,1 γιγατόνους, ποσότητα στο ίδιο επίπεδο με την εναπομένουσα συνολική μάζα αλιευόμενων ειδών. Ο αντίκτυπος του ανθρώπινου πολιτισμού στην παγκόσμια βιόσφαιρα δεν περιορίστηκε όμως μόνο στα θηλαστικά, έχει επίσης αναμορφώσει και τη χλωρίδα. Μια παγκόσμια απογραφή του συνολικού αριθμού των δένδρων καθώς και η σύγκριση της πραγματικής και της δυνητικής φυτικής βιομάζας έχει δείξει ότι η συνολική βιομάζα των φυτών (και αναλόγως η συνολική βιομάζα στη Γη) έχει συρρικνωθεί στο μισό της εκτιμώμενης τιμής της πριν από την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο μετασχηματισμός του πλανήτη από την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι πλέον τέτοιας έκτασης και μορφής, που οι επιστήμονες μιλούν για την αυγή μιας νέας γεωλογικής περιόδου, του «ανθρωπόκαινου», της απόλυτης δηλαδή κυριαρχίας του ανθρώπου. Ένας προτεινόμενος δείκτης καταγραφής των αλλαγών που συντελούνται στην περίοδο αυτή είναι τα οστά των κοτόπουλων, τα οποία απαντώνται ήδη σε όλη την υδρόγειο! Η μελέτη αποκαλύπτει ότι τα εκτρεφόμενα πουλερικά αποτελούν σήμερα το 70% όλων των πτηνών στον πλανήτη, ενώ μόλις το 30% ζουν σε άγρια μορφή. Η εικόνα είναι ακόμη πιο έντονη στα θηλαστικά όπου το 60% όλου του πληθυσμού τους στη Γη είναι ζώα εκτροφής, κυρίως βοοειδή και χοίροι, το 36% άνθρωποι και μόλις το 4% ανήκει στην άγρια ζωή.

Οι επιπτώσεις της ανθρώπινης παρουσίας στον φυσικό κόσμο παραμένουν τεράστιες, λαμβάνοντας ειδικά υπ’ όψιν αυτά που επιλέγουμε να τρώμε, λένε οι επιστήμονες επισημαίνοντας ότι οι διατροφικές επιλογές μας επιδρούν ανάλογα στα ενδιαιτήματα των ζώων, των φυτών και των άλλων έμβιων οργανισμών. "Ελπίζω πως τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν συνείδηση του τρόπου που καταναλώνουν. Δεν έχω γίνει ακόμα χορτοφάγος, αλλά λαμβάνω υπ’ όψιν μου τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των διατροφικών επιλογών μου. Αυτό με βοηθάει να σκεφτώ αν θέλω βοδινό ή πουλερικά ή αν, αντί γι’ αυτά, χρησιμοποιήσω πουρέ σόγιας" λέει στον “Guardian” o καθηγητής Ρον Μίλο.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL