Ο Μοχάμαντ είναι ένας διαδηλωτής από την Καράζ, στα δυτικά της ιρανικής πρωτεύουσα. Είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη του Ιράν μετά την Τεχεράνη, το Μασχάντ και το Ισφαχάν. Έχει σχεδόν δύο εκατομμύρια κατοίκους σύμφωνα με την προπέρσινη γενική απογραφή. Μίλησε την περασμένη εβδομάδα στους ανταποκριτές του "Guardian". Είπε ότι είδε τους διαδηλωτές να συγκρούονται με τους άνδρες των δυνάμεων ασφαλείας στη γειτονιά του, το Γκοχαρντάστ, το βράδυ της Τρίτης, συμπληρώνοντας ακόμα ένα στοιχείο: "Πολλοί από τους πολιτοφύλακες των Φρουρών της Επανάστασης χρησιμοποίησαν όπλα ηλεκτροπληξίας για να ακινητοποιήσουν τους διαδηλωτές και να τους συλλάβουν. Τους είδα να γεμίζουν τουλάχιστον έξι κλούβες".
Ο Μοχάμαντ ισχυρίστηκε πως τα όργανα της τάξης επιδίδονταν σε καταστροφές και βανδαλισμούς για να ενοχοποιήσουν τους διαδηλωτές και να δικαιολογήσουν την επιχείρηση καταστολής. Φυσικά, είναι ένας ισχυρισμός που η βασιμότητά του δεν μπορεί να εξακριβωθεί. Τα ίδια ισχυρίζονται από την πλευρά τους και οι αρχές για τους αντικυβερνητικούς διαδηλωτές. Λένε ότι καίνε και λεηλατούν δημόσια περιουσία, ενώ υποτίθεται πως μπορούν να διαδηλώνουν ειρηνικά. "Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί από την ανεργία και τη φτώχεια, δεν υπάρχει καμία κοινωνική ασφάλεια. Οι διαδηλωτές δεν έχουν αρχηγό, είναι ένα κίνημα χωρίς ηγέτες, εγώ το λέω κίνημα των πεινασμένων, κίνημα των λιμοκτονούντων" είπε χαρακτηριστικά ο Μοχαμάντ.
Ένας άλλος διαδηλωτής, ο Μιλάντ, από το Σαχινσάρ, πόλη της επαρχίας του Ισφαχάν η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο του τελευταίου κύματος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων θρηνώντας εννέα νεκρούς, έδωσε μια άλλη, πιο συγκεκριμένη, ερμηνεία των αιτιών του ξεσηκωμού. Ο κόσμος εδώ, είπε, είναι δυσαρεστημένος από τον τρόπο που οι ιθύνοντες ασκούν τη διοίκηση και την οικονομική διαχείριση του δήμου. Τα σπασμένα τους τα πληρώνει ο λαός. "Υπάρχει έλλειμμα στον δημοτικό προϋπολογισμό εξαιτίας της κακοδιαχείρισης και οι αρμόδιοι, αντί να κάνουν κάτι γι’ αυτό, κόβουν τους μισθούς των εργαζομένων" τόνισε ο Μιλάντ.
Αίσθημα οργής
Εν μέσω των εμπρηστικών tweets του Τράμπ και των υποσχέσεών του προς στους διαδηλωτές για "μεγάλη αμερικανική βοήθεια την κατάλληλη στιγμή", οι ιρανικές αρχές φάνηκε να ξαναπαίρνουν τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια τους στα μέσα της εβδομάδας. Κινητοποίησαν τους κυβερνητικούς οπαδούς και όρθωσαν το τείχος των αντιδιαδηλώσεων σε μια επίδειξη δύναμης και προφανώς κατάδειξης του μεγέθους της υποστήριξης που απολαμβάνουν. Φυσικά, δεν είναι δυνατό να συγκρίνει κανείς το μέγεθος του πλήθους των αντικυβερνητικών διαδηλωτών με εκείνο των φιλοκυβερνητικών.
Δεν επιτρέπεται σε ανεξάρτητους δημοσιογράφους να καλύψουν τις διαμαρτυρίες των αντικυβερνητικών, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες, οι αρχές καταφεύγουν στη μέθοδο των πούλμαν και των μεταφερόμενων οπαδών για να δηλώσουν το δικό τους "παρών" στους δρόμους. Ο αρχηγός των Φρουρών της Επανάστασης στρατηγός Μοχάμαντ Αλί Τζαφαρί διαβεβαίωσε ότι στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις δεν συμμετέχουν περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι κάθε φορά και ότι ο αριθμός των "ταραχοποιών" σε όλη τη χώρα δεν ξεπερνά τους 15.000. Αλλά πόσο κοντά στην αλήθεια είναι αυτοί οι αριθμοί;
Παρά τα αντικαθεστωτικά συνθήματα που ακούγονται στις μαχητικές διαδηλώσεις των αντικυβερνητικών, οι αναλυτές θεωρούν πως το βασικό κίνητρό τους δεν είναι άλλο από το αίσθημα οργής που κυριαρχεί σε κάθε χώρα η οποία πλήττεται από τη λιτότητα. Το ξέσπασμα των διαδηλώσεων με αυτό τον βίαιο χαρακτήρα οπωσδήποτε αιφνιδίασε τους κυβερνώντες στην Τεχεράνη, αλλά δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Επί μήνες η χώρα συγκλονίζονταν από λαϊκές διαμαρτυρίες για την κατάρρευση και το κλείσιμο τραπεζών, των λεγόμενων ισλαμικών ψευδοτραπεζών, που ήταν συνδεδεμένες με τα στεγαστικά δάνεια και την αγορά ακινήτων και οι χρεοκοπίες των οποίων έπληξαν εκατομμύρια μικροεπενδυτών. Επρόκειτο για επενδυτικά σχήματα που πολλαπλασιάστηκαν υπό την προεδρία του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ και κατέρρευσαν όταν έσκασε η στεγαστική φούσκα. Διαμαρτυρίες οργανώθηκαν και από τα συνδικάτα για τους απλήρωτους μισθούς μηνών, ακόμη και στον πιο προνομιακό τομέα της ιρανικής οικονομίας, την πετρελαϊκή παραγωγή, αλλά την ίδια ώρα η κυβέρνηση εφάρμοζε δημοσιονομικές περικοπές.
"Αυτό που κατεβάζει συχνότερα τους Ιρανούς στον δρόμο είναι τα καθημερινά οικονομικά προβλήματα, η απογοήτευσή τους μπροστά στην ανεργία και την αβεβαιότητα για το μέλλον των παιδιών τους" εξηγεί ο Εσφαντιάρ Μπατμανγκελίτζ, ιδρυτής του Europe - Iran Business Forum. Σύμφωνα με τον ίδιο, η αιτία των ταραχών των τελευταίων ημερών βρίσκεται στα μέτρα λιτότητας που εφάρμοσε ο Πρόεδρος Ροχανί μετά την εκλογή του το 2013, όπως οι περικοπές των κοινωνικών παροχών αλλά και οι αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων που ανακοινώθηκαν πριν από μερικές εβδομάδες.
Αμερικανικός κλοιός...
Και πόσο "τυχαία" ή συγκυριακή είναι η δεινή κατάσταση της ιρανικής οικονομίας; Επί της ουσίας, καθόλου τυχαία. Επί μία δεκαετία, οι ΗΠΑ και άλλες μεγάλες δυνάμεις προσπαθούσαν με τις κυρώσεις να στραγγαλίσουν οικονομικά το Ιράν για να το αναγκάσουν να εγκαταλείψει το πυρηνικό πρόγραμμά του. Αυτό τελείωσε -τουλάχιστον θεωρητικά- στις αρχές του 2016, προσφέροντας την ευκαιρία στη χώρα για να ορθοποδήσει. Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν γραμμικά. Το Ιράν δεν έχει αποκομίσει το μεγάλο όφελος που περίμεναν πολλοί όταν το 2015 συμφωνούσε να περιορίσει το πυρηνικό πρόγραμμά του και να δεχτεί τους διεθνείς επιθεωρητές στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του.
Το βασικό εμπόδιο γι' αυτό ήταν οι κυρώσεις των ΗΠΑ που παρέμειναν σε ισχύ ακόμα και μετά την άρση τους εκ μέρους όλων των άλλων μεγάλων δυνάμεων. Και βεβαίως, υπό την προεδρία Τραμπ, ο οποίος αντιτάσσεται ανοιχτά στη συμφωνία, χαρακτηρίζοντάς τη μάλιστα μια "βλακώδη απόφαση" του Ομπάμα, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την Ισλαμική Δημοκρατία. Αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα ότι το διακύβευμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από το ΑΕΠ του Ιράν. Η οικονομική ευρωστία της χώρας καθορίζει και τον ρόλο που παίζει στην πιο ασταθή περιοχή του κόσμου. "Το Ιράν είναι μια πολύ σταθερή χώρα, που όμως βρίσκεται σε μια πολύ ασταθή περιοχή" είχε επισημάνει σε μια συνέντευξή του στην "Αυγή" πριν από μερικά χρόνια ο τότε Ιρανός πρέσβης στην Αθήνα Μεχντί Χοναρντούστ.
Και οπωσδήποτε η αύξηση της ιρανικής επιρροής τα τελευταία χρόνια στη Μέση Ανατολή έχει κάνει πολλούς να κάθονται σ' αναμμένα κάρβουνα. Το Ιράν αποτελεί πλέον κυρίαρχο περιφερειακό παράγοντα στο μετασανταμικό Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο και αυτές οι αντιληπτές διευρύνσεις της ιρανικής επιρροής έχουν καταστεί αιτία μεγάλης δυσαρέσκειας όχι μόνο από τη σουνιτική κοιτίδα στο Ιράκ, στα βόρεια και τα δυτικά της Βαγδάτης, αλλά κυρίως από την "έδρα" του σουνιτικού Ισλάμ, τη Σαουδική Αραβία, έγραψε ο Σάιμον Τισντάλ στον "Guardian". "Οι εχθροί του Ιράν οφείλουν να είναι σόφρωνες και να μην εύχονται αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη. Οι εντάσεις με τη Σαουδική Αραβία έχουν κορυφωθεί και οποιαδήποτε αποδυνάμωση της ιρανικής κυβέρνησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε επικίνδυνη κλιμάκωση" επισήμανε ο Βρετανός αναλυτής.
...και ευρωπαϊκός ρεαλισμός
Ίσως αυτός είναι ο λόγος που σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες αντιστέκονται στην πίεση του Τραμπ να συνυπογράψουν κοινή δήλωση καταδίκης της Ισλαμικής Δημοκρατίας αν και έχουν προβεί σε ξεχωριστές προτροπές προς την Τεχεράνη να επιτρέψει τις ειρηνικές διαμαρτυρίες και να μην καταφύγει σε μαζικές συλλήψεις. Για τους Ευρωπαίους, είναι σαφές ότι ο Τραμπ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τις διαδηλώσεις ως όχημα για να ασκήσει περαιτέρω πίεση στην Ε.Ε. ώστε να εγκαταλείψει την υποστήριξή της στη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν.
Η Ε.Ε. παραμένει πεπεισμένη ότι η χώρα συμμορφώνεται με τους όρους της αλλά οι συνεχιζόμενες κυρώσεις από τις ΗΠΑ, κυρίως στον τραπεζικό τομέα, καθιστούν δύσκολο να κερδίσει τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη από αυτή. Ο Τραμπ ανυπομονεί να δει τη συμφωνία ακυρωμένη στην πράξη και πιστεύει ότι το κύμα των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων μπορεί να λειτουργήσει ως φρένο σ' αυτό που η Ουάσιγκτον θεωρεί ως "ιρανικό επεκτατισμό" στη Μέση Ανατολή.
Πάντως, οι εκτιμήσεις των πολιτικών αναλυτών θα απογοητεύσουν τον ένοικο του Λευκού Οίκου. Πολλοί εξ αυτών αμφιβάλλουν για το αν οι διαδηλώσεις μπορούν να εξελιχθούν σε σοβαρή απειλή για το σύστημα εξουσίας στην Τεχεράνη, καθώς δεν φαίνεται να διαθέτουν κεντρικό οργανωτικό και καθοδηγητικό μηχανισμό. Άλλωστε, τα πολιτικά συνθήματα θεωρούνται άλλοθι για το καθεστώς, καθώς του επιτρέπουν να καταστείλει τους διαδηλωτές με μεγαλύτερη ευκολία, χαρακτηρίζοντάς τους "βίαια και αντικοινωνικά στοιχεία". "Το σύστημα προτιμά τις πολιτικές διαδηλώσεις από τις διαμαρτυρίες για την κατάσταση της οικονομίας, διότι οι πρώτες είναι πιο εύκολο να ελεγχθούν" υπογραμμίζει ο Ιρανός πολιτικός επιστήμονας Μοϊτάμπα Μουσαβί.
