Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Λεφτά στον δρόμο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Λεφτά στον δρόμο

Ένα χαρτονόμισμα των 100 ευρώ έχει παραπέσει στη άκρη του δρόμου. Ένας οικονομολόγος περνά από το σημείο με έναν φίλο του, αλλά δεν κάνει την αντανακλαστική κίνηση να το σηκώσει. “Μα, καλά, δεν είδες τα λεφτά;” τον ρωτά ο φίλος του. “Νομίζω πως κάτι είδα, αλλά θα πρέπει να το φαντάστηκα. Αν υπήρχαν 100 ευρώ πεταμένα στον δρόμο, κάποιος δεν θα τα είχε μαζέψει μέχρι τώρα;” του απαντάει.

Ίσως να μην είχε και τόσο άδικο. Αν κάτι φαίνεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, πιθανότατα δεν είναι και αληθινό. Αλλά δεν αποκλείεται καμιά φορά να είναι...

Ο Μάικλ Κλέμενς, οικονομολόγος στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη, μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσιγκτον που ασχολείται με θέματα καταπολέμησης φτώχειας, υποστηρίζει ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια “κατοστάρικα” πεταμένα στις άκρες των δρόμων, αλλά κανείς δεν σκύβει να τα μαζέψει. Μια φαινομενικά απλή πολιτική, λέει, θα μπορούσε να κάνει τον κόσμο μας δύο φορές πιο πλούσιο απ' ό,τι είναι σήμερα: τα ανοιχτά σύνορα.

Μπορεί κι αυτό να ακούγεται... πολύ καλό για να είναι αληθινό. Ίσως και πολύ απλοϊκό και αφελές από μια πλευρά. Διότι, έστω κι αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος μας γίνεται -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- δύο φορές πλουσιότερος, ποιοι και πόσοι θα επωφεληθούν από αυτό; Με ποιους τρόπους και με ποιους όρους θα κατανεμηθεί ο έξτρα πλούτος; Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα μοιραστεί με τις ίδιες ταξικές, άδικες, άνισες μεθόδους εκμετάλλευσης και εξάρτησης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο όπως έγινε και γίνεται μέχρι σήμερα; Ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι θα πάει στα χέρια περισσότερων, ότι δεν θα συγκεντρωθεί κι αυτός στα σεντούκια των πολύ λίγων; Ποιος μπορεί να ξέρει ότι δεν θα οδηγήσει σε νέους στρατιωτικοπολιτικούς ανταγωνισμούς, σε νέα ηγεμονικά, αντίπαλα μπλοκ; Και το κυριότερο: τι επιπτώσεις θα έχει στο περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους; Πόσο βέβαιο είναι ότι ο πρόσθετος πλούτος δεν θα παραχθεί και δεν θα καταναλωθεί εις βάρος του πλανήτη;

Το πιο πολύτιμο αγαθό

Σύμφωνα με τον “Economist”, που παρουσιάζει και αναλύει το σενάριο ενός υποθετικού -και προφανώς φανταστικού- κόσμου ελεύθερων μετακινήσεων, οι εργαζόμενοι γίνονται πολύ πιο παραγωγικοί όταν πηγαίνουν από μια φτωχή σε μια πλούσια χώρα. Από τη μια στιγμή στην άλλη, τους δίνεται η δυνατότητα να ενταχθούν σε μια αγορά εργασίας που διαθέτει άφθονο κεφάλαιο, αποτελεσματικές επιχειρήσεις και ένα προβλέψιμο νομικό σύστημα. Έτσι, αυτοί που βγάζουν το ψωμί τους από τη γη σκάβοντάς τη με ξύλινες αξίνες αρχίζουν να οδηγούν τρακτέρ. Εκείνοι που φτιάχνουν τούβλα από λάσπη με τα γυμνά χέρια τους αρχίζουν να δουλεύουν με μπουλντόζες και γερανούς. Κι εκείνοι που κουρεύουν βρίσκουν τώρα πλουσιότερους πελάτες, που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για ένα κούρεμα, ενώ δίνουν και μεγαλύτερο περμπουάρ.

"Το εργατικό δυναμικό είναι το πιο πολύτιμο αγαθό στον κόσμο αλλά λόγω της αυστηρής αντιμεταναστευτικής νομοθεσίας το μεγαλύτερο μέρος του πάει χαμένο", υποστηρίζουν οι ερευνητές Μπράιαν Καπλάν του τμήματος Οικονομικών του Πανεπιστημίου Τζορτζ Μέισον της Βιρτζίνια και Βιπούλ Νάικ του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου του Σικάγο, συντάκτες της μελέτης "Μια ριζοσπαστική υπόθεση για τα ανοιχτά σύνορα" του 2014.

Οι Μεξικανοί εργάτες που μεταναστεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να κερδίζουν ώς και 150% περισσότερα απ' ό,τι στην πατρίδα τους, οι ανειδίκευτοι Νιγηριανοί ώς και 1.000% περισσότερα. “Αναγκάζοντας τους Νιγηριανούς να μένουν στη Νιγηρία είναι εξίσου οικονομικά ανόητο με το να θέλεις να δημιουργήσεις καλλιέργειες στην Ανταρκτική και τα μη οικονομικά οφέλη αυτής της προσέγγισης είναι σχεδόν ασήμαντα” λένε οι δύο ερευνητές.

Η διαφορά

Οι εργαζόμενοι σε πλούσιες χώρες κερδίζουν περισσότερα από εκείνους στις φτωχές εν μέρει επειδή είναι καλύτερα μορφωμένοι, αλλά κυρίως επειδή ζουν σε κοινωνίες που έχουν αναπτύξει εδώ και χρόνια θεσμούς που προωθούν την ευημερία και την ειρήνη. Αν και είναι πολύ δύσκολο να “μεταβιβάσεις” τους θεσμούς τού Καναδά στην Καμπότζη, είναι αρκετά εύκολο να πάει μια καμποτζιανή οικογένεια στον Καναδά. Ο λόγος για τον οποίο η μετανάστευση είναι σήμερα τόσο ελκυστική στους ανθρώπους είναι διότι ορισμένες χώρες είναι καλά οργανωμένες και διοικούνται αποτελεσματικά και έντιμα ενώ αυτό είναι σχεδόν αδύνατο για άλλες.

Ο γρηγορότερος τρόπος να εξαλείψεις τη φτώχεια είναι να επιτρέψεις στους ανθρώπους να φύγουν από τα μέρη εκείνα που η φτώχεια υφίσταται και επιμένει, γράφει ο “Economist”. Βέβαια, η εν λόγω προοπτική αντιμετωπίζεται παντού ως φαντασίωση. Στις περισσότερες χώρες εκείνοι που την υποστηρίζουν είναι λιγότεροι από το 10%. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πόσο θα ήταν αυτό το ποσοστό αν τα σύνορα ήταν πράγματι ανοιχτά.

Μια απαραίτητη διευκρίνηση: ένας κόσμος “ανοιχτών συνόρων” σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να μετακινούνται για να βρουν δουλειά, δεν σημαίνει έναν κόσμο “χωρίς σύνορα”, πόσο μάλλον έναν κόσμο όπου έχουν καταργηθεί τα εθνικά κράτη.

Και το φαινόμενο των μαζικών μετακινήσεων, ο φόβος που προκαλεί, οι πιθανές ευρύτερες επιπτώσεις του; Ασφαλώς εγκυμονούνται κίνδυνοι από ένα απρογραμμάτιστο και πλήρες άνοιγμα των συνόρων χωρίς να υπάρχουν οι κατάλληλες πολιτικές για την απορρόφηση των μεταναστευτικών ροών. Σαφώς, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα στις πλούσιες χώρες με απρόβλεπτους τρόπους. Αλλά το ενδεχόμενο μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών μοιάζει να είναι περισσότερο ένας φόβος, παρά μια ρεαλιστική πιθανότητα.

Αναλύοντας στοιχεία από μια δημοσκόπηση του 2013, η Gallup υπολόγισε ότι 630 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο -δηλαδή μόλις το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού- θα μετανάστευαν μόνιμα αν μπορούσαν να το κάνουν, ακόμη περισσότεροι βέβαια θα μετανάστευαν προσωρινά. Από αυτούς, 138 εκατ. θα πήγαιναν στις ΗΠΑ, 42 εκ. στη Βρετανία και 29 εκατ. στη Σαουδική Αραβία. Σήμερα ζουν 1,4 δισ. άνθρωποι σε πλούσιες χώρες και 6 δισ. σε μη πλούσιες. Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι μέσα σε λίγες δεκαετίες, 1 δισεκατομμύριο ή περισσότεροι από αυτούς θα μπορούσαν να μεταναστεύσουν αν δεν υπήρχαν τα νομικά εμπόδια για να το κάνουν.

Μετανάστευση, το δύσβατο μονοπάτι

Η μετανάστευση δεν είναι κάτι εύκολο, η φυγή από την πατρίδα απαιτεί θάρρος, αντοχές, προσαρμοστικότητα. Πολλοί είναι εκείνοι που δεν θέλουν να θυσιάσουν τους συναισθηματικούς δεσμούς με αγαπημένα πρόσωπα και καταστάσεις για χάρη μιας προοπτικής μεγάλων υλικών ανταμοιβών. Ως παράδειγμα γι’ αυτό, ο “Economist” φέρνει τους Έλληνες. Οι μισθοί στη Γερμανία είναι διπλάσιοι απ’ ό,τι στην Ελλάδα και με βάση τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι Έλληνες είναι ελεύθεροι να μεταναστεύσουν στη Γερμανία, ωστόσο μόλις 150.000 από έναν πληθυσμό 11 εκατομμυρίων το έχουν κάνει αφότου ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2010. Γιατί; Μα ο καιρός είναι απαίσιος στη Φρανκφούρτη και κανείς εκεί δεν μιλάει ελληνικά. Ακόμα και πολύ μεγάλες ανισότητες σε συνδυασμό με καθεστώς ανοιχτών συνόρων δεν οδηγούν απαραίτητα σε μαζική έξοδο. Ένα άλλο παράδειγμα: Από το 1986 οι πολίτες της Μικρονησίας, του ομόσπονδου νησιωτικού κράτους στον Ειρηνικό (μεταξύ Χαβάης και Φιλιππίνων), έχουν τη δυνατότητα να ζουν και να εργάζονται χωρίς βίζα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι περίπου 20 φορές υψηλότερο. Ωστόσο, τα δύο τρίτα των Μικρονήσιων συνεχίζουν να ζουν στην πατρίδα τους.

Τα ανοιχτά σύνορα θα έκαναν τους αλλοδαπούς πλουσιότερους κατά τρισεκατομμύρια ευρώ, λέει ο Καπλάν. Ένας προσεκτικός ψηφοφόρος, ακόμα κι αν δεν ενδιαφέρεται για την ευημερία των ξένων, θα έπρεπε αναρωτηθεί πώς θα μπορούσαν οι συμπατριώτες του να κερδίσουν ένα μέρος από αυτά. Οι σύγχρονες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν συστηματικά τους φόρους και την οικονομική πολιτική ουσιαστικά για να αναδιανέμουν τον πλούτο από τους νέους στους ηλικιωμένους και από τους πλούσιους στους φτωχούς. Γιατί να μη χρησιμοποιούν τα ίδια εργαλεία πολιτικής για την αναδιανομή του πλούτου από τα "έξω" προς τα "μέσα", από την "περιφέρεια" στη "μητρόπολη"; Αν ένας κόσμος ελεύθερων μετακινήσεων θα ήταν πλουσιότερος κατά 66,5 τρισ. ευρώ, η ερώτηση αυτή περιμένει απάντηση. Όπως βέβαια κι εκείνες στην αρχή του κειμένου...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL