Του Γιόζεφ Γιόφε
Το μπάχαλο πριν ξεκινήσει η ειρηνευτική διάσκεψη για τη Συρία -πρώτα κάλεσαν το Ιράν, μετά πήραν την πρόσκληση πίσω- είναι ενοχλητικό, αλλά όχι και λόγος να τα βάψουν μαύρα. Ενοχλητική ήταν η υπόθεση της πρόσκλησης και της αναίρεσής της κυρίως για τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν, ο οποίος την Κυριακή παρακάλεσε τους Ιρανούς να παραβρεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και στη συνέχεια, υπό την πίεση της αντιπολίτευσης της Συρίας και του προστάτη τους από τη Σαουδική Αραβία, αναγκάστηκε να ανακρούσει πρύμναν. Όταν, μάλιστα και οι Αμερικανοί επέμειναν ότι η Τεχεράνη πρέπει προηγουμένως να αποδεχθεί τον στόχο τής διάσκεψης -το σχηματισμό μιας συναινετικής μεταβατικής κυβέρνησης- η ιδέα για την παρουσία του Ιράν θάφτηκε και ο Μπαν Κι Μουν έγινε κατά μία εμπειρία πλουσιότερος.
Βίωσε για ακόμη μία φορά μια παλιά αλήθεια. Ότι δεν είναι ο ΟΗΕ αυτός που καθορίζει την πορεία της παγκόσμιας πολιτικής και σίγουρα δεν είναι ο γραμματέας του που βάζει την ατζέντα, αλλά τα ισχυρά κράτη της Γης, πρωτίστως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μπορεί ο Μπαν Κι Μουν να στεναχωρήθηκε, αλλά σίγουρα δεν εξεπλάγη. Ο ρόλος του είναι αυτός του γραμματέα, δεν είναι ο πρωταγωνιστής που μπορεί να δράσει μόνος του.
Θεωρητικά, η μη συμπερίληψη της Τεχεράνης στη διάσκεψη είναι παράλογη. Το Ιράν είναι δίπλα στον δικτάτορα της Συρίας Άσαντ ο πιο σημαντικός παράγοντας για την εξουσία στην Μέση Ανατολή. Το Ιράν προμηθεύει τις δυνάμεις του Άσαντ με πολεμικό υλικό, οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν αγωνίζονται στο πλευρό του. Και οι δύο έχουν έναν εφεδρικό στρατό, τη Χεζμπολά στα μετόπισθεν. Με λίγα λόγια: χωρίς το Ιράν λύση δεν έχει.
Αλλά εξίσου παράλογη, πιο συγκεκριμένα, ενάντια σε κάθε ιστορική εμπειρία, είναι η ιδέα ότι μια διάσκεψη φέρνει τη λύση. Οι διασκέψεις δεν σταματάνε τις συγκρούσεις για την εξουσία. Στην καλύτερη περίπτωση επικυρώνουν μια λύση που έχει προκύψει προηγουμένως, με άλλου τύπου διαπραγματεύσεις.
Ένα παράδειγμα από την ιστορία της Γερμανίας: από τα σχολικά βιβλία μαθαίνουμε ότι Μπίσμαρκ κατάφερε στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 να επιλύσει τη βαλκανική σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Αυστρίας. Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι και οι Βρετανοί είχαν συμφωνήσει προηγουμένως τους όρους στο Λονδίνο. Ο Μπίσμαρκ απλά πιστώθηκε τον τίτλο του «έντιμου διαμεσολαβητή».
Πώς, αλήθεια, επιλύονται αυτές οι συγκρούσεις; Μόνο αφού έχουν ωριμάσει, με την έννοια ότι οι αντιμαχόμενες πλευρές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν έχουν πλέον τίποτε να κερδίσουν από τη συνέχιση του αγώνα. Ώριμη είναι η πλευρά των ισχυρών, όταν κρίνει ότι έχει το πλεονέκτημα ή ότι η νίκη δεν θα αξίζει τον κόπο εάν ανέβει περισσότερο το τίμημα. Ώριμη είναι η πλευρά των αδυνάμων, όταν βλέπει ότι δεν έχει περιθώρια να αντισταθεί ή όταν πειστεί ότι θα πάρει ένα μερίδιο από τα λάφυρα εάν υποχωρήσει.
Με αυτή την έννοια, η Συρία είναι ακόμη μακριά από την ωριμότητα. Σήμερα ο Άσαντ κερδίζει τη βοήθεια των Ιρανών και των Ρώσων φίλων του. Και ξέρει ότι δεν έχει τίποτα να φοβάται από τον Ομπάμα, ο οποίος είναι πανευτυχής που δεν θα χρειαστεί να στείλει τις δυνάμεις του να βομβαρδίσουν τα χημικά όπλα του δυνάστη.
Για τον ίδιο ακριβώς λόγο και η αντιπολίτευση δεν ενδιαφέρεται να τερματιστεί ο πόλεμος. Μπορεί μόνο να παραδοθεί, αλλά δεν θα πάρει τίποτα - ειδικά λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι κανείς, αλλά κανείς, δεν επιθυμεί τη συμμετοχή των ταξιαρχιών της ισλαμικής τρομοκρατίας στην εξουσία.
Μια λύση θα μπορούσε ενδεχομένως να μοιάζει κάπως έτσι: ο καθένας παίρνει ένα κομμάτι της Συρίας, όπου και θα ταμπουρωθεί περιμένοντας να έρθουν καλύτερες μέρες. Όμως ακόμη δεν έφτασε η ώρα για μια τέτοια λύση. Έτσι, ο αγώνας θα συνεχιστεί και οι προστάτες -οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Ιράν- θα προσεύχονται να μην εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο.
Επομένως, η διάσκεψη στο Μοντρέ και στη Γενεύη, την έναρξη της οποίας κήρυξε προχτές ο Μπαν Κι Μουν, δεν πρόκειται να φέρει πραγματικά καρπούς. Άρχισε κατά το αναμενόμενο με αντεγκλήσεις. Αυτό δείχνει ότι πρόκειται απλώς για προπαγάνδα και δημόσιες σχέσεις, όχι για πραγματικά σκληρή διπλωματική προσπάθεια. Η προσπάθεια αυτή γίνεται πάντοτε κάπου αλλού -και στο σκοτάδι της εμπιστευτικότητας. Μπορεί κάλλιστα οι Αμερικανοί και οι Ιρανοί να έχουν ήδη ανοίξει ένα κανάλι επικοινωνίας - μυστικό και ανεπίσημο. Μέσω ενός τέτοιου καναλιού είναι πολύ πιο πιθανό να βρεθεί κάποια στιγμή η λύση για το συριακό πρόβλημα, παρά σε στρογγυλά τραπέζια σαν αυτό του Μοντρέ.
Το ότι ο Μπαν Κι Μουν δεν θα τα καταφέρει είναι σίγουρα θλιβερό γι' αυτόν.
Εκατό φορές πιο θλιβερό είναι το μακελειό στη Συρία, όπου ο ΟΗΕ έχει σταματήσει ακόμη και να μετράει τα θύματα. Αλλά η διάσκεψη του Μοντρέ θα μπορούσε κάτι να πετύχει. Να υλοποιήσει το πιο επείγον ανθρωπιστικό καθήκον της διεθνούς κοινότητας: τη διάσωση των Συρίων από τις επιδημίες και την πείνα. Αυτή η προσπάθεια δεν έχει όχι μόνο την ύψιστη ηθική αξία, θα μπορούσε επίσης να είναι εφικτή - διακριτικά και πέρα από κάθε δημόσια τυμπανοκρουσία.
