Αφιέρωμα: Ν. Κυριακίδης, Κ. Μπαλή, Μιχ. Τρίκκας, Αν. Γιάμαλη
Το "καρέ" των κυρίαρχων του κόσμου είχε κι εφέτος να επιδείξει "συναρπαστικές αναμετρήσεις". Αλλεπάλληλες παρτίδες ελεγχόμενης έντασης, μπλόφας και ισορροπιών. Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες απ' τη μια, Ρωσία και Κίνα απ' τη άλλη. Στο κάδρο της μετα-ψυχροπολεμικής αντιπαλότητας το σημείο αναφοράς δεν είναι οι ιδεολογικές έχθρες, αλλά η οικονομική ιδιοτέλεια.
Το τριπολικό σύστημα ΗΠΑ - Ρωσίας - Κίνας εδραίωσε τον ρόλο του στο στερέωμα των διεθνών σχέσεων με τις αναδυόμενες δυνάμεις να υιοθετούν μια επικαιροποιημένη εκδοχή του "δόγματος" του ζωτικού χώρου. Ρωσία και Κίνα άσκησαν το "δικαίωμά" τους στην αναγνώριση και διατήρηση ζωτικού χώρου πέραν της εδαφικής επικράτειας τους. Η σιδηρά βούληση του Πούτιν να μην αφήσει την Ουκρανία να πέσει στις αγκάλες της Ε.Ε., η αποφασιστική σφήνα του στα αμερικανικά σχέδια για επέμβαση στη Συρία αλλά και η επιδίωξη του Πεκίνου να δημιουργήσει τετελεσμένα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι ίσως τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αυτής της τάσης.
Θρυμματισμένος κόσμος
Στη Μέση Ανατολή, η Αραβική Άνοιξη εκφυλίστηκε σ' έναν αιματηρό εμφύλιο (στη Συρία), μια στρατιωτική δικτατορία (στην Αίγυπτο) και ένα ισλαμικό καθεστώς (στη Λιβύη). Κατακερματίστηκε σε μικρά μέτωπα που έχασαν τη φυσική ορμή τους και στερήθηκαν την προοπτική της ελπίδας. Την αραβική άνοιξη ίσως δεν διαδεχθεί ποτέ κάποιο "αραβικό καλοκαίρι" και το ανεκπλήρωτο όραμα της αλλαγής στοιχειώνει ήδη την περιοχή.
Εγγύτερα, στην Τουρκία, η λαϊκή εξέγερση κατά του Ερντογάν σηματοδότησε τη ρήξη με το πρόσφατο παρελθόν της σχετικής πολιτικής σταθερότητας και των βεβαιοτήτων που τη συνόδευαν. Το πολιτικό ισλάμ απέτυχε εκεί όπου απέτυχε και η κοσμική δημοκρατία στην Τουρκία: στον πλουραλισμό της γνώμης, στην ανοχή, στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αυταπάτη διαλύθηκε μέσα στους καπνούς των δακρυγόνων και της αστυνομικής βίας στην πλατεία Ταξίμ και το πάρκο Γκεζί. Ο "μετριοπαθής" Ερντογάν είναι πια στιγματισμένος και υπόλογος.
Τα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης υπενθύμισαν την απαξίωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Ενός θρυμματισμένου κόσμου που δεν καθοδηγείται πια από κανένα συνεκτικό ή κοινό όραμα για το μέλλον. Απ' τα θύματα του αυταρχισμού του Κρεμλίνου -τις φυλακισμένες Pussy Riot- ώς τα θύματα του νεοφιλελεύθερου σοκ στην Ευρώπη, τους άνεργους και τους νεόπτωχους του ευρωπαϊκού Νότου, τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν υποδουλωθεί στις πιο "στιβαρές" μορφές της εξουσίας, την πολιτική και την οικονομική.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά
Στις κρίσεις στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή η Αμερική έδειξε για άλλη μια φορά το αληθινό πρόσωπό της. Ό,τι δεν θίγει τα άμεσα συμφέροντά της και δεν δημιουργεί κινδύνους για το κράτος - δορυφόρο της στην περιοχή, το Ισραήλ, είναι ανεκτά και έως ένα βαθμό αποδεκτά. Με οποιονδήποτε άλλον πλην του παραληρηματικού Νετανιάχου στην ισραηλινή πρωθυπουργία, η συμφωνία για τα πυρηνικά της Τεχεράνης θα φάνταζε ως εξαίρεση σ' αυτό τον κανόνα. Όμως, για προφανείς λόγους, η ρεαλπολιτίκ καθοδηγεί τον κόσμο -ενίοτε και τον Ομπάμα.
Στην Αφρική οι πόλεμοι της νέας γαλλικής αποικιοκρατίας που εγκαινίασε το 2004 ο Ζακ Σιράκ στέλνοντας γαλλικά μαχητικά να βομβαρδίσουν το Μπουακέ της Ακτής του Ελεφαντοστού, συνεχίστηκαν σε νέα μέτωπα, το Μάλι και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η αδυναμία -ή η απροθυμία- της Γαλλίας του Ολάντ να εμποδίσει το Βερολίνο να μετατρέψει την Ευρώπη σε γερμανική ΑΟΖ βρήκε διέξοδο σε τυχοδιωκτικές επεμβάσεις στην Αφρική. Πόντοι αυτοεπιβεβαίωσης προς εσωτερική κατανάλωση και πρόσβαση σε πρώτες ύλες για τη στρατηγικής σημασίας γαλλική πυρηνική βιομηχανία.
Η Ευρώπη, απ' την οποία απέχει η σημερινή Γαλλία, δέχθηκε υποτακτικά τις ανούσιες εθνικές αντιπαλότητες και τις συγκυριακές λυκοφιλίες. Υπέκυψε στις μονεταριστικές πολιτικές του ακραίου νεοφιλελεύθερου λόμπι, στους τραπεζίτες και στους τεχνοκράτες - γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Μια Ευρώπη που ενοχοποίησε τους μετανάστες ως υπεύθυνους της κοινωνικής κρίσης την οποία γεννούν τα διψήφια ποσοστά ανεργίας. Έστρεψε την προσοχή στα υποτυπώδη αποσπώντας την απ' την ουσία: την υπερσυσσώρευση κεφαλαίου, την κερδοσκοπία, τον χρηματοπιστωτικό παρασιτισμό, το χάσμα των εισοδηματικών ανισοτήτων, τον καπιταλισμό.
"Κρίση συνείδησης"
Το πρόβλημα της παραβίασης της ιδιωτικότητας στον ψηφιακό κόσμο ήρθε στην επιφάνεια μ' έναν απροσδόκητο τρόπο. Χάρη στην "κρίση συνείδησης" ενός πρώην πράκτορα της αμερικανικής NSA. Ένας οργουελικός μηχανισμός παρακολουθήσεων που στήθηκε για χάρη της αμερικανικής "ασφάλειας" αποκαλύφθηκε επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική πεποίθηση των συνωμοσιολόγων ότι η ιδιωτικότητα στον ψηφιακό κόσμο υφίσταται μόνον ως φιλολογικός όρος.
Στην άλλη άκρη του κόσμου, στη Θάλασσα της Νότια Κίνας, άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο ψυχροπολεμικής έντασης και στρατιωτικών ανταγωνισμών με άξονα την ιστορική αντιπαλότητα Κίνας - Ιαπωνίας. Στο επίκεντρο της διένεξης, εκτός από τα υπολείμματα μιας βαριάς ιστορικής μνήμης, υπάρχει ένας γεωγραφικός χώρος με αμφιλεγόμενο ή αδιευκρίνιστο στάτους κυριαρχικών δικαιωμάτων, πλούσιος σε ενεργειακούς πόρους, πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Και την ίδια ώρα που νέες παγκόσμιες διενέξεις για το πετρέλαιο ξεσπούν, ο πλανήτης ξεσπά με τον τρόπο του. Νέος κύκλος ακραίων καιρικών φαινομένων με εκτεταμένες φυσικές καταστροφές ως συνέπεια. Το έλλειμμα στο κλιματικό ισοζύγιο αυξάνεται αργά και επικίνδυνα την ώρα που οι υπεύθυνοι αοριστολογούν και φλυαρούν ή κουτοπόνηρα προσπαθούν να στριμώξουν τα ενεργειακά συμφέροντά τους στη συνθήκη που θ' αντικαταστήσει -κάποια στιγμή- το πρωτόκολλο του Κιότο.
Ν. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
