Σε άρθρο του πριν από μερικούς μήνες στον "Guardian", ο βραβευμένος με Νόμπελ Αμερικανός οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς έκανε λόγο για τρεις «υπαρξιακές κρίσεις» που, κατά την άποψή του, αποτελούν την αιτία των περισσότερων δεινών στον σημερινό κόσμο: κρίση ανισοτήτων, κλιματική κρίση, κρίση δημοκρατίας.
Ταυτόχρονα, έθετε τρία βασικά ερωτήματα για την πορεία της ανθρωπότητας στο άμεσο μέλλον: «Θα μπορέσουμε να ευημερήσουμε εντός των ορίων του πλανήτη μας; Μπορεί μια σύγχρονη οικονομία να προσφέρει ευημερία σε όλους; Μπορούν οι δημοκρατίες να επιζήσουν εάν οι οικονομίες αποτύχουν να εξασφαλίσουν ευημερία σε όλους;».
Όσο κι αν ακούγονται απλοϊκά, τα δύο πρώτα ερωτήματα απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και πολυσύνθετη αντίληψη για να απαντηθούν, μια “πρόκληση" που ο αρθρογράφος αποδέχεται πρόθυμα παραθέτοντας, στη συνέχεια, τις πρωτοποριακές προτάσεις του. Ωστόσο, για το τρίτο, μια τελευταία πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση, τα αποτελέσματα της οποίας γνωστοποιήθηκαν χθες, άκρως σημαντική όχι μόνον για τα ευρήματά της αλλά και για το μέγεθος του δείγματός της, δίνει μια αποστομωτική όσο και ανησυχητική απάντηση.
Η «κρίση δημοκρατίας» δεν είναι ένα ευφάνταστο σχήμα λόγου ακαδημαϊκών και αρθρογράφων, δεν είναι ένας νεολογισμός των πολιτικών επιστημόνων ούτε μια φραστική υπερβολή των ΜΜΕ, είναι μια αναπόδραστη πραγματικότητα, μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια.
Απογοήτευση και αποξένωση
Οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι απογοητευμένοι από τα καθιερωμένα κόμματα, από την κατεστημένη πολιτική, από τους ανθρώπους που την ασκούν, από τον τρόπο που αυτή ασκείται. Αισθάνονται ότι το θέμα «πολιτική» δεν τους αφορά. Οι περισσότεροι από τους απογοητευμένους προέρχονται από την κατώτερη τάξη, το σύγχρονο προλεταριάτο των γραφείων ή της τελε-εργασίας, της βιομηχανίας των υπηρεσιών, τους χαμηλόμισθους υπαλλήλους των μεγάλων «ναών» της κατανάλωσης, τους «στυλοβάτες» της ελαστικής εργασίας. Ακόμη χειρότερα, η απογοήτευση για το πολιτικό σύστημα και τους εκπροσώπους του δίνει την θέση της στον αρνητισμό, στην αποξένωση απ’ τις κοινωνικές διεργασίες, στην αδιαφορία για τις δυνατότητες συλλογικής παρέμβασης. Αλλά, την ίδια ώρα, το πολιτικο-κοινωνικό περιβάλλον γίνεται όλο και πιο εκρηκτικό, οι παλιές δεδομένες βεβαιότητες καταρρέουν και εξανεμίζονται με απίστευτες ταχύτητες, η διαρκής κινητικότητα στις εργασιακές σχέσεις, στην εκπαίδευση, στην προσφορά ευκαιριών, γίνεται πλέον η νέα νόρμα.
Η μεγάλη δημοσκόπηση για το τι πιστεύουν οι πολίτες της Ευρώπης για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει την υπογραφή της FRA, της Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα, η οποία εδρεύει στη Βιέννη. Η Υπηρεσία ανέλυσε τις απαντήσεις σχεδόν 35.000 πολιτών από τις χώρες της Ε.Ε., την υποψήφια προς ένταξη Βόρεια Μακεδονία αλλά και το πρώην μέλος της Ένωσης, τη Βρετανία. Η δημοσκόπηση έγινε από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2019.
Το ουσιαστικό συμπέρασμα είναι ότι πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν πως τα καθιερωμένα κόμματα και οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται γι' αυτούς. Το 60% των ερωτηθέντων αισθάνονται παραμελημένοι από το πολιτικό κατεστημένο και η αποξένωση είναι ακόμη βαθύτερη ανάμεσα στους εκείνους που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και πασχίζουν να τα βγάλουν πέρα. Από αυτούς, το 73% αισθάνονται ξένοι απέναντι στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, πιστεύουν ότι δεν τους εκπροσωπεί. Συγκριτικά, μόλις το 45% όσων διαθέτουν οικονομική άνεση μοιράζονται την ίδια άποψη.
Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, όμως οι αριθμοί αποκαλύπτουν πως αυτοί που δεν τρέφουν και τόσο ισχυρά αισθήματα για την δημοκρατία και το κράτος δικαίου δεν είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία πολίτες, αλλά, αντιθέτως, οι νεότεροι. Ενώ σχεδόν 70% των συνταξιούχων συμφώνησαν πως είναι σημαντικό τα αντιπολιτευόμενα κόμματα να μπορούν να επικρίνουν ελεύθερα την κυβέρνηση, λιγότεροι από το 60% των εφήβων και των εικοσάρηδων συμμερίζονται αυτή την άποψη. Ταυτόχρονα, σχεδόν οι μισοί από τους νέους βρίσκουν τη δωροδοκία αποδεκτή, σε σύγκριση με λιγότερο από το 35% στις άλλες ηλικιακές ομάδες.
Αποδεκτή η διαφθορά
«Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη οφείλουν να βρουν νέους τρόπους για να προσεγγίσουν όσους αισθάνονται ότι έχουν μείνει πίσω, ιδιαίτερα τους νέους, ώστε να τους εμπλέξουν στην διαδικασία λήψης αποφάσεων αλλά και να ακούσουν τις ανάγκες τους» σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης της FRA.
Η έρευνα διαπιστώνει πως σχεδόν 9 στους 10 πολίτες της Ε.Ε. (ποσοστό 88%) πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σημαντικά για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Ωστόσο, το ένα τρίτο όσων συμμερίζονται αυτή την άποψη συμπλήρωσαν πως τα ανθρώπινα δικαιώματα εξυπηρετούν μόνο αυτούς που δεν τα αξίζουν, όπως εγκληματίες ή τρομοκράτες. Λιγότεροι από τους μισούς μεταξύ των ανέργων ή των πολιτών με οικονομικά προβλήματα αισθάνονται πως όλοι απολαμβάνουν εξίσου τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η έρευνα αποκάλυψε επίσης μια εκτεταμένη αποδοχή της διαφθοράς. Περισσότεροι από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων είπαν ότι θεωρούν αποδεκτό το να κάνουν δώρα ή χάρες για να εξασφαλίσουν μια υπηρεσία που χρειάζονται επειγόντως. Στη Γαλλία και την Κροατία, περίπου οι μισοί του δημοσκοπικού δείγματος αποδέχθηκαν τη διαφθορά ως επιλογή για να υπάρξει αποτέλεσμα, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν γύρω στο 60% στην Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία.
Ο διευθυντής του FRA Μάικλ Ο'Φλάχερτι σημειώνει, στο σχόλιό του για τα αποτελέσματα της έρευνας: «Είναι έντονα ανησυχητικό το πόσο πολλοί νέοι Ευρωπαίοι και πολίτες που αγωνίζονται για να τα βγάλουν πέρα αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι από τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι για όλους και κανείς δεν πρέπει να νομίζει πως το θέμα δεν τον αφορά. Ο αριθμός των ανθρώπων που αισθάνονται απογοητευμένοι από τη διαφθορά και το πώς λειτουργεί η δημοκρατική κοινωνία μας θα πρέπει να παρακινήσει τις χώρες της Ε.Ε. να αναλάβουν άμεσα δράση».
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
