Είναι τελικά ο κορωνοϊός... «κινεζικός»; Φταίει το εργαστήριο της Ουχάν για την εξάπλωσή του στον κόσμο; Αργοπόρησε η κυβέρνηση του Πεκίνου να αντιδράσει στις πρώτες φάσεις της επιδημίας; Ή μήπως ο ιός είναι «αμερικανικός» κι ο κόσμος έχει παραπλανηθεί τόσο πετυχημένα; Κι αν όντως είναι αμερικανικός, πώς «βρέθηκε» στην Κίνα; Τον έφεραν Αμερικανοί στρατιώτες που συμμετείχαν στην 7η Αθλητική Στρατιωτική Ολυμπιάδα στην Ουχάν τον περασμένο Οκτώβριο λένε οι Κινέζοι. Και οι επιστήμονες, αντί να ξεμπερδέψουν αυτό κουβάρι, το μπερδεύουν ακόμη χειρότερα. Δεν διαδόθηκε από την αγορά της Ουχάν, συμπέραινε μια κινεζική μελέτη πριν λίγες εβδομάδες. Οι Γάλλοι πάλι δίνουν τροφή στα σενάρια πρώιμης εμφάνισης του ιού υπολογίζοντας ότι έκανε το «ντεμπούτο» του στις αρχές Οκτωβρίου με μέσα Δεκεμβρίου στην Ουχάν. Αλλά οι διενέξεις για την πατρογονικότητα του SARS-CoV-2 μαρτυρούν αυτό που βρίσκεται πίσω από το πλάνο: η δραματική επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας τις τελευταίες ημέρες έχει πείσει νυν και πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους και των δύο πλευρών ότι οι διμερείς σχέσεις έχουν πιάσει πάτο...
Την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση Τραμπ απείλησε να ακυρώσει την πρώτη φάση της νέας εμπορικής συμφωνίας με το Πεκίνο και να αυξήσει τους δασμούς στα εισαγόμενα κινεζικά αγαθά, τάχθηκε υπέρ της επιβολής νέων αυστηρών εξαγωγικών ελέγχων για τις κινεζικές εταιρείες που αγοράζουν αμερικανικά τεχνολογικά προϊόντα και συνέχισε να διαδίδει τις φήμες περί «κατασκευασμένου» κορωνοϊού που διέρρευσε από το περιβόητο εργαστήριο Ιολογίας της Ουχάν.
Παράλληλα, ο Λευκός Οίκος επιτάχυνε το βήμα του στην προσπάθεια να υλοποιήσει μια πρωτοβουλία μεταξύ «φιλικών εθνών», σύμφωνα με το Reuters, για την απομάκρυνση των αλυσίδων εφοδιασμού από την Κίνα. Ακόμη χειρότερα, εμπιστευτική αναφορά που «διέρρευσε» από το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας κατηγορούσε ευθέως το Πεκίνο ότι συγκάλυψε τη σοβαρότητα του ιού έτσι ώστε να μπορέσει να συσσωρεύσει ιατρικά εφόδια στα πρώτα στάδια της επιδημίας.
Τρολάρισμα
Από την άλλη, τα κινεζικά ΜΜΕ και οι διπλωμάτες του Πεκίνου συναγωνίζονταν μεταξύ τους στο τρολάρισμα των Αμερικανών κυβερνητικών αξιωματούχων στα social media. Πριν λίγες ημέρες ένα περιπαικτικό βίντεο για τον χαοτικό τρόπο που η κυβέρνηση Τραμπ χειρίστηκε την πανδημία με τίτλο «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας ιός» έκανε τον γύρο του κόσμου απ’ τα κοινωνικά μέσα λίγη ώρα αφότου δημοσιεύθηκε από το επίσημο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Νέα Κίνα.
Ούτε τα ελάχιστα προσχήματα δεν τηρούνται πλέον και η εναπομείνασα αισιοδοξία της «πρώτης φάσης» της εμπορικής συμφωνίας που υπογράφηκε στα μέσα Ιανουαρίου εξανεμίστηκε μαζί με όλες οι ελπίδες ότι η έστω μερική αποκατάσταση των εμπορικών δεσμών θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάσωση των αμερικανοκινεζικών σχέσεων.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα βρίσκονται όντως σε μια περίοδο νέου ψυχρού πολέμου» λέει ο Σι Γινχόνγκ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ρένμιν της Κίνας και σύμβουλος του Κρατικού Συμβουλίου, ουσιαστικά του υπουργικού συμβουλίου της χώρας. «Διαφορετικός από τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης, ο νέος ψυχρός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας χαρακτηρίζεται από ολομέτωπο ανταγωνισμό και ταχεία αποσύζευξη. Η σχέση ΗΠΑ - Κίνας δεν είναι πλέον η ίδια με εκείνη που ήταν πριν από λίγα χρόνια, ούτε καν η ίδια μ’ αυτήν που γνωρίζαμε πριν από λίγους μήνες" συμπληρώνει.
Οι Κινέζοι είναι πολύ φειδωλοί στο να απαντήσουν στις προκλήσεις και σαφώς πιο εγκρατείς στον πειρασμό να εμπλακούν σε κόντρες με την Ουάσιγκτον. Έχουν τους λόγους τους γι’ αυτό. Έτσι, ενώ η ρητορική περί νέου ψυχρού πολέμου γίνεται όλο και πιο οικεία στους Αμερικανούς, χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά στον δημόσιο λόγο των Κινέζων, τόσο των αξιωματούχων όσο και των ακαδημαϊκών. Σε τελική ανάλυση, ο «πρώτος» Ψυχρός Πόλεμος έγραψε το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης και σήμανε τη νίκη των ΗΠΑ στη μεταπολεμική διαπάλη για επικράτηση και επιρροή στον κόσμο. Όμως, η απότομη βουτιά στις σχέσεις Ουάσιγκτον - Πεκίνου τις τελευταίες εβδομάδες έκανε αποδεκτή έως έναν βαθμό τη σύγκριση με την αμερικανοσοβιετική ψυχροπολεμική σύγκρουση. Από μια ρητορική που χαρακτήριζε μέχρι πρότινος τις «παρυφές» της κυβέρνησης Τραμπ, μετουσιώθηκε σε μια πραγματικότητα αποδεκτή από πολλούς.
Σιδηρά πυγμή
Το Reuters αποκάλυψε την περασμένη Δευτέρα εμπιστευτική έκθεση της κινεζικής κυβέρνησης σύμφωνα με την οποία τα αντικινεζικά αισθήματα στον κόσμο δεν υπήρξαν ποτέ τόσο διαδεδομένα και τόσο έντονα όσο σήμερα, τριάντα χρόνια μετά το γεγονός - ορόσημο του 1989, την εξέγερση της πλατείας Τιενανμέν.
Ο Γου Ουανλί, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης της Ακαδημίας Λιαν Αν στο Πεκίνο, συμφωνεί ότι οι σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας βρίσκονται σήμερα στο ναδίρ, χειρότερα και από την εποχή της αιματηρής καταστολής στην Τιενανμέν. «Μέχρι πρόσφατα ήμουν αισιόδοξος για τις σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας. Στο παρελθόν μπορούσες πάντα να βρεις φιλοκινεζικές φωνές στο αμερικανικό πολιτικό φάσμα. Σήμερα δεν υπάρχει καμία τέτοια φωνή στην κυβέρνηση Τραμπ» λέει. Ο Γου επικαλείται πρόσφατη δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Pew στις ΗΠΑ που έδειξε ότι το 66% των Αμερικανών δεν έχουν καλή γνώμη για την Κίνα.
Ο Τσεν Ζιου, διευθυντής του Asia Global Institute του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, εκτιμά με τη σειρά του ότι η τρέχουσα κατάσταση στις αμερικανοκινεζικές σχέσεις είναι η χειρότερη στα σαράντα και πλέον χρόνια της επιστημονικής ενασχόλησής του με αυτές. «Ακόμα και το 1989, τα αισθήματα των Αμερικανών για την Κίνα δεν ήταν τόσο αρνητικά. Σήμερα είναι πολύ πιο έντονα και πολύ βαθιά ριζωμένα» σημειώνει. Κατά τον ίδιο, το Πεκίνο θα πρέπει να σταματήσει να χρησιμοποιεί τα διπλωματικά κανάλια και τους εκπροσώπους του για να πυροδοτεί περαιτέρω ρητορική επειδή αυτή η προσπάθεια απλά δεν βοηθά.
Ωστόσο, το άλλο στρατόπεδο δεν φαίνεται να έχει την ίδια προσέγγιση, αντίθετα επιμένει στη λογική της σιδηράς πυγμής. Ο Κλιτ Ουίλεμς, που υπηρέτησε ως αναπληρωτής διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου υπό τον Τραμπ, προειδοποιεί πως η απειλή για επιβολή νέων δασμών στις κινεζικές εισαγωγές ή ακόμη και το «σκίσιμο» της πρώτης φάσης της νέας εμπορικής συμφωνίας από τον Πρόεδρο είναι ενδεχόμενα που δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται χαλαρά.
«Νομίζω πως ο κόσμος οφείλει να τα λάβει σοβαρά υπόψη του. Δεν γνωρίζω αν επίκεινται αποφάσεις, αλλά νομίζω πως οι προτάσεις αυτές τελούν υπό εξέταση» δήλωσε πρόσφατα. Ο ίδιος θα προτιμούσε «στοχοθετημένες κυρώσεις» κατά της Κίνας αντί για την επιβολή γενικευμένου δασμολογίου εναντίον όσων η Ουάσιγκτον θεωρεί πως έχουν εμπλακεί σε πρακτικές αποθεματοποίησης ιατρικών εφοδίων. Εστιάζοντας στην ουσία της συζήτησης, ο Αμερικανός αξιωματούχος διακρίνει «μια αξιοσημείωτη αύξηση στην εχθρική φρασεολογία» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, αλλά, όπως λέει, πρόκειται περισσότερο για «μια σημαντική επιτάχυνση της ήδη ακολουθούμενης πορείας, παρά για μια εντελώς νέα κατάσταση».
