Ένα παλιό ρωσικό ανέκδοτο εμφανίζει τον Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ να ξυπνούν με αβάσταχτο πονοκέφαλο ανάμεσα σε άδεια μπουκάλια βότκας και να ανταλλάσσουν απορημένες ματιές. "Ποιος είναι φέτος πρωθυπουργός και ποιος Πρόεδρος;" αναρωτιούνται.
Οι δύο πολιτικοί έχουν "ανταλλάξει" κατά το παρελθόν αξιώματα προκειμένου να ξεπεραστούν ενοχλητικά συνταγματικά εμπόδια που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ομαλή λειτουργία ενός συστήματος εξουσίας με επίκεντρο, πάντοτε, τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Έτσι, κρατώντας ζωντανή μια παράδοση που τηρείται ευλαβικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ο Πρόεδρος της Ρωσίας ανακοίνωσε χθες αιφνιδιαστικά την παραίτηση της κυβέρνησής του ανακοινώνοντας συνταγματικές αλλαγές που, κατά τα φαινόμενα, έχουν ως απώτερο στόχο την παραμονή του στην εξουσία πέραν του 2024, οπότε λήγει η τρέχουσα προεδρική του θητεία.
Η διαδικασία των μεταρρυθμίσεων που προανήγγειλε χθες ο Ρώσος Πρόεδρος υποδηλώνει όμως πως η ολοκλήρωση της "μετάβασης" θα τον βρει πιθανότατα αυτή τη φορά σε διαφορετικό αξίωμα. Ηταν αυτό που συνέβη στο διάστημα 2008 - 2012, όταν η ρωσική προεδρία πέρασε προσωρινά στον Μεντβέντεφ, με την πραγματική εξουσία να παραμένει ωστόσο στα χέρια του πρωθυπουργού Πούτιν.
Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί και στο άμεσο μέλλον. Οι μεταρρυθμίσεις, που ο Ρώσος Πρόεδρος υποσχέθηκε ότι θα εγκριθούν από τον λαό με δημοψήφισμα, περιορίζουν κάποιες από τις σημερινές υπερεξουσίες του Προέδρου, ενισχύουν τον ρόλο του Κοινοβουλίου και αναβαθμίζουν σημαντικά το Κρατικό Συμβούλιο.
Ο Μεντβέντεφ, πιστός πρωθυπουργός του Πούτιν από το 2012, θα αναλάβει τώρα ένα εντελώς διαφορετικό πόστο, εκείνο του αντιπροέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο θα έχει ως επικεφαλής τον Πρόεδρο της Ρωσίας. Ο Πούτιν και ο συνεργάτης του θέλησαν πάντως να δείξουν ότι οι μεταξύ τους σχέσεις δεν έχουν διαταραχθεί στο παραμικρό ανακοινώνοντας τις μεταρρυθμίσεις από κοινού.
Ο Ρώσος Πρόεδρος πρότεινε ως υποψήφιο πρωθυπουργό τον επικεφαλής των Φορολογικών Υπηρεσιών της Ρωσίας Μιχαήλ Μισούστιν. Αν και συμμετέχει στα διάφορα κυβερνητικά σχήματα εδώ και μια δεκαετία, είναι νεότερος του Μεντβέντεφ καθώς σε δύο μήνες θα συμπληρώσει τα 54 χρόνια. Ήταν ένα όνομα που μάλλον εξέπληξε καθώς τα "φαβορί" μέχρι τότε στους διαδρόμους του Κρεμλίνου ήταν ο δήμορχος Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν, ο υπουργός Οικονομίας Μαξίμ Ορέσκιν και ο υπουργός Ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ.
Αποχαιρετώντας τη θέση του πρωθυπουργού ο Μεντβέντεφ εγκωμίασε τις μεταρρυθμίσεις του Πούτιν κάνοντας λόγο για "σοβαρές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα". Σύμφωνα με αυτές, η Δούμα και το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο, τα δύο ρωσικά νομοθετικά σώματα, θα μπορούν μελλοντικά να διορίζουν πρωθυπουργό και κυβερνήσεις. Σήμερα απλώς επικυρώνουν τις προεδρικές επιλογές.
Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης η αναφορά του Πούτιν στον περιορισμό των προεδρικών θητειών σε δύο. Ο περιορισμός με βάση την τελευταία συνταγματική μεταρρύθμιση αφορά δύο "συνεχόμενες" θητείες. Ήταν η φόρμουλα που επέτρεψε την παραμονή του Πούτιν στην προεδρία για τέσσερις συνολικά θητείες μέσω της τετραετούς ανάπαυλας στη θέση του πρωθυπουργού.
Όπως επισημαίνουν αρκετοί αναλυτές με τις αλλαγές αυτές ο 67χρονος σήμερα Πούτιν θα διασφαλίσει ότι κανείς μετά από αυτόν δεν θα έχει τη δυνατότητα να ξεπεράσει το ρεκόρ της εικοσαετούς παραμονής του στη θέση του Προέδρου της Ρωσίας. Η αναβάθμιση του Κρατικού Συμβουλίου, ενός διακοσμητικού μέχρι σήμερα σώματος στο οποίο εκπροσωπούνται όλες οι περιφέρειες της χώρας, σε συνδυασμό με τον περιορισμό των προεδρικών εξουσιών, θα μπορούσε άλλωστε να οδηγήσει σε έναν ακόμη σημαντικό πόλο εξουσίας.
Ως πρόεδρος του Κρατικού Συμβουλίου, ο Πούτιν θα είχε τη δυνατότητα να παραμείνει στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής προετοιμάζοντας παράλληλα την "επόμενη μέρα" της διαδοχής του. Είναι ένα μοντέλο που έχει δοκιμαστεί στο γειτονικό Καζακστάν, όπου ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ κινεί ακόμη τα νήματα ακόμη και μετά την απομάκρυνσή του από την προεδρία.
Στην ίδια τη Ρωσία, οι εκτιμήσεις για το άμεσο μέλλον και τα πραγματικά κίνητρα των μεταρρυθμίσεων ποικίλουν. Για τον πολιτειολόγο Βιτάλι Ιβανόφ, το σχέδιο που παρουσίασε ο Ρώσος Πρόεδρος ενδέχεται να διαφέρει αισθητά στην τελική του μορφή. "Ποιο αξίωμα θα επιλέξει και πότε θα το επιλέξει παραμένει ασαφές", τονίζει.
Ο Ντμίτρι Μπαντόφσκι, επικεφαλής του "Ινστιτούτου κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών ερευνών" θεωρεί ότι μεγαλύτερη σημασία έχει η "μετάβαση της εξουσίας" που σηματοδοτούν οι αλλαγές. Επισημαίνει ότι με βάση τα όσα προανήγγειλε ο Ρώσος Πρόεδρος, το πολιτικό σύστημα θα πρέπει στο εξής να στηρίζεται στους θεσμούς. "Η μετάβαση την εξουσίας δεν μπορεί να είναι προσωπική, αλλά μόνο θεσμική", εκτιμά.
Κατά την άποψη του πολιτικού αναλυτή Αμπάς Γκαλιάμοφ, ωστόσο, όλα αλλάζουν για να παραμείνουν ίδια. "Αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να μην αλλάξεις κάτι. Η απαίτηση για αλλαγές είναι εξαιρετικά μεγάλη. Γι' αυτόν τον λόγο προσπαθεί να επιλύσει δύο πράγματα ταυτόχρονα. Να δείξει στην κοινωνία ότι δεν υπάρχει καμία στασιμότητα, αλλά, αντίθετα, υπάρχουν μεταρρυθμίσεις και να διασφαλίσει έτσι το πολιτικό του μέλλον", σημειώνει.
