Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Ιταλική κρίση / Ιταλική κρίση: Οι προκλήσεις και οι προοπτικές της νέας κυβέρνησης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ιταλική κρίση / Ιταλική κρίση: Οι προκλήσεις και οι προοπτικές της νέας κυβέρνησης

Του Λευτέρη Στουκογιώργου

Η Ιταλία, μέλος των G7 και τέταρτη οικονομική δύναμη στην Ε.Ε., φέρει στις αποσκευές της το πνεύμα του Γκαριμπάλντι, του Γκράμσι, του Λόνγκο της αντίστασης, του αντιφασιστικού αγώνα, των μεγάλων εργατικών και κοινωνικών αγώνων, του Τολιάτι, του Μπερλίνγκουερ, του Ιταλικού Μάη, της ομάδας Il Manifesto (Μάγκρι, Ροσάντα, Πιντόρ, Καστελίνα κ.λπ.), του Ινγκράο, αλλά και του αριστερού κόσμου της που έγραψε τη δική του μεγάλη ιστορία. Ταυτόχρονα όμως, είναι η χώρα του φασισμού, του παπικού κράτους, της στρατηγικής της έντασης, των μαφιών (Καμόρα, Μάφια, Ντραγκέτα), της κονφιντούστρια (ΣΕΒ), του μπερλουσκονισμού και πλέον της Alt.Right του Σαλβίνι.

Πώς φτάσαμε εδώ;

Ο κύκλος της Α' Ιταλικής Δημοκρατίας (έναρξη με το δημοκρατικό σύνταγμα του 1948) έκλεισε στις αρχές της δεκαετίας του '90 με το τέλος των μεγάλων ιστορικών κομμάτων. Οι Χριστιανοδημοκράτες (DC) και το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κράξι (PSI) διαλύθηκαν, όπως και τα μικρότερα συντεχνιακά κόμματα του Κέντρου. Η αφορμή ήταν η παύση στήριξή τους από τις ελίτ, αλλά οι αιτίες αφορούν τη χρόνια ταξική πολιτική. Τo φασιστικό κόμμα (MSI) ήταν στο περιθώριο. Στο PCI (20ό συνέδριο 1991), η ηγετική ομάδα (Οκέτο, Ντ'Αλέμα, Βελτρόνι) θα επιλέξει τη μετάλλαξη του κόμματος σε Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς (το 1998, Δημοκρατικοί της Αριστεράς), προσπαθώντας να καλύψει τον χώρο της Κεντροαριστεράς και του ευρύτερου Κέντρου. Ταυτόχρονα, η αριστερή ευρωκομμουνιστική τάση και η εναπομείνασα κληρονομιά του Ιταλικού Μάη θα συνθέσουν την Κομμουνιστική Επανίδρυση.

Η Β' Ιταλική Δημοκρατία (αρχές '90 - Μάρτιος '18) θα ξεκινήσει με την κυριαρχία του Μπερλουσκόνι στο πολιτικό-κοινωνικό-οικονομικό και κυρίως στο πολιτισμικό πεδίο. Είναι η περίοδος της απώλειας της πολιτισμικής ηγεμονίας της Αριστεράς για πρώτη φορά μετά το μεγάλο πόλεμο, μη ορατή στην τότε συγκυρία, επιβεβαιώθηκε όμως ποσοτικά την τελευταία δεκαετία. Ο μπερλουσκονισμός, με τη Λέγκα του Βορρά παρέα, θα επικρατήσει ως κυρίαρχη κουλτούρα για μια τουλάχιστον δεκαπενταετία. Τα αποτυχημένα διαλείμματα (Ελιά, «Καθαρά Χέρια» και Μαργαρίτα) το μόνο που άφησαν ήταν το τελευταίο σχήμα της Κεντροαριστεράς, το Δημοκρατικό Κόμμα (PD).

Η Αριστερά ακολούθησε φθίνουσα πορεία και από τότε επιβιώνει οριακά. Το έλλειμμα στρατηγικής της Αριστεράς σε σχέση με τον κυβερνητισμό, η αναπαραγωγή των παραδοσιακών δομών εξουσίας και η αδυναμία χάραξης στρατηγικής διεξόδου της Κεντροαριστεράς συνετέλεσαν στην κυριαρχία του Μπερλουσκόνι. Ο μπερλουσκονισμός θα τελειώσει κυβερνητικά στην τέταρτη θητεία του, μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης (2008-2011). Η τεχνοκρατική κυβέρνηση Μόντι, που την περίοδο 2011-2013 κλήθηκε να "σώσει την Ιταλία", σχεδόν ταυτόχρονα με τον Παπαδήμο, είναι μια από τις χειρότερες στην ιταλική ιστορία (-5% ύφεση). Η νεοφιλελεύθερη πολιτική της κυβέρνησης Ρέντζι (2014 - 2018) αποδείχθηκε εξίσου αναποτελεσματική και καταστροφική (παιδεία, υγεία, υποδομές, μείωση του ρόλου της Γερουσίας, διεύρυνση του ελλείμματος δημοκρατίας). Το καθοριστικό χτύπημα δόθηκε στον κόσμο της εργασίας, με την εισαγωγή του «Jobs Act» και την κατάργηση του άρθρου 18 για την προστασία των εργαζομένων απο τις απολύσεις.

Η Γ' Ιταλική Δημοκρατία

Στο τριπολικό σύστημα των τελευταίων χρόνων και βάσει των εκλογικών νόμων, ο σχηματισμός κυβέρνησης προϋποθέτει τη συνεργασία δύο τουλάχιστον δυνάμεων. Χαμένοι των εκλογών του Μαρτίου '18, το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντζι (18,7%) και η Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι (14,3%). Νικητές, το πολυσυλλεκτικό Κ5Α (32,7%) και η ακροδεξιά Λέγκα του Σαλβίνι (17,4%). Το μόνο αντιδεξιό σχήμα που θα μπορούσε να κυβερνήσει τότε ήταν το Κίνημα 5 Αστέρων μαζί με το Δημοκρατικό Κόμμα. Η «τυχοδιωκτική» άρνηση όμως του Ρέντζι (που είχε και έχει την πλειοψηφία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος) να συνεργαστεί με το Κ5Α έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία, μετά από 90 μέρες, της κυβέρνησης Κόντε, με την αλλόκοτη συνεργασία Κ5Α με Λέγκα. Ο Ρέντζι δεν ήθελε συγκυβέρνηση με το Κ5Α γιατί αυτό δεν εξυπηρετούσε τα δικά του σχέδια. Πίστευε ότι θα αποδυνάμωνε το Κ5Α και το κόμμα θα επέστρεφε στη σκηνή μαζί με τον Μπερλουσκόνι. Ο Ρέντζι εξάλλου φημίζεται ότι κερδίζει τους αντιπάλους του αλλά στο τέλος συντρίβεται ο ίδιος. Πήρε το κόμμα από 40% και το άφησε στο 17%.

Στη διακυβέρνηση, ο Σαλβίνι (που δημοσκοπικά βρίσκεται μόνιμα στο 32%) είναι αυτός που έχει επιβάλει την πολιτική ακροδεξιά του ατζέντα. Το Κ5Α στάθηκε αμήχανα, τακτικίστικα, χωρίς στρατηγική στο εσωτερικό αλλά και στο ευρωπαϊκό τοπίο. Η Λέγκα ανήκει στη νέα «μαύρη διεθνή», στην Alternative Right, της οποίας ο Σαλβίνι φιλοδοξεί να ηγηθεί πανευρωπαϊκά, στοχεύοντας στην πλήρη εξουσία στην Ιταλία. Οι στενότατες σχέσεις του με τον Στιβ Μπάνον και η αδελφοποίηση της Λέγκα με το κόμμα του Πούτιν εντάσσονται σε αυτό τον σχεδιασμό.

"Ασθενική" οικονομία

Προβληματικό ήταν το ξεκίνημα της νέας χιλιετίας για την ιταλική οικονομία, που ξεκινάει με ελλείμματα και κατόπιν, το '08, περνάει στη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση. Τα χρόνια δομικά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που συσσώρευσαν οι κυβερνήσεις της Δεξιάς και των Σοσιαλιστών διογκώθηκαν στο σκληρό νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Βασικοί εξωτερικοί παράγοντες, ο γερμανικός μερκαντιλισμός, με το dumping μισθών και τιμών, και η μακροχρόνια κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις Μπερλουσκόνι με Λέγκα, Πρόντι, Μόντι, Ρέντζι, πιστές στις επιταγές της ΤΙΝΑ, έχουν την ευθύνη για την καταστροφή. Στην έναρξη της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και 11 χρόνια από την κρίση, η Ιταλία παραμένει «ο μεγάλος ασθενής» της Ευρώπης: οικονομική ύφεση, χαμηλή παραγωγικότητα, μείωση μισθών, προβληματικός τραπεζικός τομέας, σοβαρό έλλειμμα υποδομών, υψηλή κρυφή ανεργία, brain drain, τεράστιες ανισότητες και διευρυμένο δημοκρατικό έλλειμμα. Αυτά χωρίς την απάνθρωπη πολιτική, την ύβριν, του Σαλβίνι.

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές μιας τριανταετίας οδήγησαν την ιταλική οικονομία και τον κοινωνικό ιστό της χώρας σε μια καταστροφή που όμοιά της η χώρα είχε να ζήσει από το κράχ του '29. Η διείσδυση, τα τελευταία χρόνια, του γερμανικού και γαλλικού κεφαλαίου στα στρατηγικά σημεία της οικονομίας της χώρας είναι πρωτοφανής. Πρόσφατα η Ιταλία προχώρησε σε στρατηγικές οικονομικές συμφωνίες με την Κίνα, εντασσόμενη στην αλυσίδα κρατών του θαλάσσιου δρόμου του μεταξιού. Η περίφημη ιταλική όμως καινοτομία, το σήμα κατατεθέν Made in Italy, όπως και το πλήθος των πετυχημένων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ανήκουν από εικοσαετίας στη μελέτη της Ιστορίας.

Δεν ήταν μια κυβερνητική κρίση...

Ο Σαλβίνι εκτίμησε ότι με βάση τα ποσοτικά δεδομένα (δημοσκοπήσεις άνω του 35%) και με την προσθήκη της ακροδεξιάς Μελόνι (+6%), ακόμη και χωρίς τον Μπερλουσκόνι, θα μπορούσε να πάρει πλειοψηφία σε Βουλή και Γερουσία και να κυβερνήσει με διευρυμένη πλειοψηφία, εκλέγοντας μάλιστα τον νέο Πρόεδρο Δημοκρατίας. Δημιούργησε την κοινοβουλευτική κρίση στη νεκρή περίοδο του Αυγούστου, με στόχο τις εκλογές ώς τα τέλη Οκτωβρίου, γνωρίζοντας ότι οι βασικοί του αντίπαλοι είναι διασπασμένοι και δύσκολα μπορούν να κάνουν κυβέρνηση μακράς πνοής. Το Δημοκρατικό Κόμμα είναι διασπασμένο στην ομάδα Τζινγκαρέτι - Τζεντιλόνι και στους σκληρούς ρεντζικούς, κυρίως κοινοβουλευτικούς, του γερουσιαστή πλέον Ρέντζι. Το Κ5Α, σε 15 μήνες κυβερνητική θητεία, κατόρθωσε να χάσει τη μισή του δύναμη. Από τον Ντι Μάιο ώς τον αριστερό Ρομπέρτο Φίκο (ΠτΒ), τον αριβίστα Ντι Μπατίστα τους Καζαλέτζο - Γκρίλο έως τους κινηματικούς της βάσης, το κόμμα είναι σε εσωστρέφεια. Το δε κόμμα του Μπερλουσκόνι είναι προσωπικό και η απόσυρσή του είναι ζήτημα χρόνου. Μερίδιο διεκδικεί ο Σαλβίνι αλλά και ο Ρέντζι για το μακρονικό του κόμμα. Η Αριστερά, πάλι, δεν έχει δύναμη για να επηρεάσει τα κρίσιμα δρώμενα. Σε κάθε βραχυχρόνιο σενάριο ο Σαλβίνι εκτιμά πως κερδίζει. Ο πλήρης εκφασισμός της χώρας προετοιμάζεται.

Για πρώτη φορά ο Σαλβίνι στριμώχτηκε στη Γερουσία και έβγαλε την κουλτούρα του φασίστα που επιμελώς έκρυβε. Αλλά δεν ρεζιλεύτηκε μόνο στη Γερουσία. Η τελευταία δημοσκόπηση δείχνει ότι έχασε 5% σε 20 μέρες (από το 38,9% στο 33%), ενώ σταθερά ανεβαίνει το Δημοκρατικό Κόμμα (από 23,3% σε 24%). Το Κ5Α, μετά τη μεγάλη πτώση του (14,8%), ανέβηκε (16,6%). Σύμφωνα με την δημοσκοπική Ipsos, η μεγάλη μείωση εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων στον Σαλβίνι (από 51% στο 36%), η μικρή αποδοχή (33%) της άποψής του για άμεσες εκλογές και η ακόμη μικρότερη (17%) έγκριση των κινήσεών του δείχνουν ότι αυτή η μάχη χάθηκε για την Αlternative Right! Η αποδοχή των κινήσεων του Ματαρέλα το αποδεικνύει έμπρακτα. Άμεση ήταν η συσπείρωση των υπόλοιπων κομμάτων, εκτός της δεξιάς πολυκατοικίας. Με προτροπή του ΠτΔ Ματαρέλα, ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης μεταξύ Κινήματος Πέντε Αστέρων και Δημοκρατικού Κόμματος. Δεν ήταν εύκολες οι διαπραγματεύσεις, για την πιθανότητα μιας σταθερής κυβέρνησης, σε ένα σκηνικό όπου κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν και με ανοιχτά τραύματα μεταξύ τους. Διχασμένη, για τη συγκυβέρνηση, εμφανίζεται η οργανωμένη βάση του Δημοκρατικού Κόμματος και των Πέντε Αστέρων. Προσωπικά παιχνίδια εκμετάλλευσης της συγκυρίας, όπως του Ρέντζι, που θέλει να δημιουργήσει νέο κόμμα μακρονικού τύπου, και του Ντι Μπατίστα στο Κ5Α, αυξάνουν τα επίπεδα σύγχυσης και μή εμπιστοσύνης.

...είναι κρίση του ιταλικού πολιτικού συστήματος

Η υψηλή μεταβλητότητα του εκλογικού σώματος, ειδικά τον τελευταίο χρόνο, συναρτάται με τα αδιέξοδα του ιταλικού λαού. Ο ακροδεξιός λαϊκισμός όμως δεν έχει χάσει ακόμα, όλα θα κριθούν από τις συμπεριφορές και τις επιλογές της νέας κυβέρνησης και από τις απαντήσεις που θα δώσει στην κοινωνία. Αν το κιτρινοκόκκινο πείραμα αποτύχει στην κοινωνία, είναι σίγουρο ότι ο Σαλβίνι θα επιστρέψει και αυτή τη φορά πιο ενισχυμένος. Ο Σαλβίνι είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία της συστημικής κρίσης.

Η συγκυβέρνηση Δημοκρατικού Κόμματος και Κ5Α (το κιτρινοκόκκινο) είναι αναγκαία, ανεξάρτητα του ποιος θα είναι πρωθυπουργός και οποιουδήποτε άλλου θέματος. Πρωταρχικός στόχος, η πλήρης ήττα των σχεδίων του Σαλβίνι και η αποκατάσταση της τιμής της Ιταλικής Δημοκρατίας. Ο Τζινγκαρέτι συμφώνησε στον Κόντε για πρωθυπουργό. Δηλώσεις στήριξης είχαμε από τους G-7 και τον Τραμπ στον Κόντε. Το μόνο επίδικο είναι οι θέσεις - κλειδιά στην κυβέρνηση. Είναι σημαντικό ότι οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις που πρόσκεινται στο Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στηρίζουν το εγχείρημα πέραν της κριτικής και του ελλείμματος εμπιστοσύνης στα παραπάνω κόμματα. Μπροστά στον φασιστικό κίνδυνο η Αριστερά στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Ακόμα και τα αυτονομιστικά κόμματα συναινούν στην κιτρινοκόκκινη διακυβέρνηση.

Το ζήτημα πλέον είναι ποια χρονική διάρκεια θα έχει η κυβέρνηση, τι εκλογικό νόμο θα προτείνει, τι θα κάνει με το μεταναστευτικό, πώς θα διαπραγματευτεί με τις Βρυξέλλες, ποια οικονομική πολιτική θα ακολουθήσει, σε ποιο αναπτυξιακό σχέδιο θα κινηθεί και τι είδους αριστερά αντανακλαστικά θα εμφανίσει (κατάργηση Jobs Act, πρεκαριάτο, ιδιωτικοποιήσεις, περιβάλλον, κοινωνικό κράτος) στον επερχόμενο προϋπολογισμό που αφορά την τριετία. Αναμένουμε όμως να δούμε τη συμπεριφορά των Βρυξελλών και τι περιθώριο θα δώσει στη νέα κυβέρνηση για να μην πέσει εκ των ενόντων.

Και το διεθνές ζοφερό πλαίσιο

Το σενάριο, η Ιταλία σε έκδοση Σαλβίνι στο ίδιο κλαμπ με Τραμπ, Μπόρις Τζόνσον, Μπολσονάρου και Πούτιν, από την άλλη, είναι από μόνο του τρομακτικό. Έντονες ήταν οι πιέσεις από Παρίσι, Βερολίνο και Βρυξέλλες για κυβέρνηση χωρίς τη Λέγκα του Σαλβίνι και την απειλή του Italexit. Είναι, βέβαια, και εκείνα τα 425 δισ. δημόσιου και ιδιωτικού χρέους που οφείλει η Ιταλία στις ισπανικές, γαλλικές και γερμανικές συστημικές τράπεζες, που φτάνουν στα 600 δισ. με τις εγγυήσεις και τα παράγωγα. Μια ιταλική «μόλυνση» δεν αντιμετωπίζεται και αυτό είναι πασίγνωστο. H διεθνής οικονομία είναι σε ύφεση, η γερμανική οικονομία σε τεχνική ύφεση, το άτακτο Brexit του Μπόρις πλησιάζει με υποταγή στις ΗΠΑ και απομάκρυνση από την Ευρώπη, ο νομισματικός πόλεμος είναι σε εξέλιξη ενώ ο εμπορικός πόλεμος Τραμπ - Κίνας οξύνεται, η Αργεντινή είναι στα πρόθυρα νέας χρεοκοπίας. Η επιθετική πρόταση του Τραμπ, εξαγοράς της Γροιλανδίας των πρώτων υλών από την Δανία, και η προσπάθεια κινέζικης οικονομικής διείσδυσης στην περιοχή, μειώνουν το ειδικό βάρος της Ευρώπης.

Ο έλεγχος της Αρκτικής είναι νέο επίπεδο σύγκρουσης μεταξύ των υπερδυνάμεων, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης. Ανησυχητικός ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Mark Carney, δηλώνει ότι τα πολύ χαμηλά επιτόκια ισορροπίας στο παρελθόν συνέπεσαν με πολέμους, οικονομικές κρίσεις και απότομες αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα. Προειδοποιεί δηλαδή ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα σημαντικών κοινωνικοοικονομικών αναταραχών εξαιτίας μιας νέας χρηματοοικονομικής κρίσης. Για την αποφυγή συγκρούσεων είναι και η πρότασή του (όπως και της Λαγκάρντ, Κινέζων και Ρώσων) για αντικατάσταση του δολαρίου, ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, από καλάθι νομισμάτων (Libra) και δημιουργία νέας ισορροπίας στο παγκόσμιο σύστημα. Στο ίδιο μοτίβο, η Bank of America προειδοποιεί ότι οι Κεντρικές Τράπεζες συνεχίζουν να δημιουργούν φούσκες αντί να στηρίζουν την πραγματική οικονομία και τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ασύλληπτο ποσό των 17 τρισ. δολαρίων είναι επενδεδυμένα με αρνητική απόδοση για την αποφυγή κινδύνου.

Σε ένα τέτοιο σκηνικό, σημαντική είναι η δήλωση Μακρόν στο τέλος της συνόδου των G7 (σε προφανή συμφωνία με τη Μέρκελ): «Ζούμε το τέλος της Δυτικής ηγεμονίας», θέλοντας να τονίσει τον παγκόσμιο ρόλο Κίνας και Ρωσίας σε ένα τριπολικό παγκόσμιο σύστημα. Μετά την πίεση Τραμπ να ενταχθεί η Ρωσία στους G7, ο Μακρόν αναφέρει ότι «θα ήταν στρατηγικό λάθος η απομάκρυνση της Ρωσίας από την Ευρώπη, διαφορετικά η Ευρώπη θα υποστεί ψυχρές συγκρούσεις και θα παραμείνει θέατρο στρατηγικής σύγκρουσης μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας». Καλό το ευχολόγιο, αλλά θα καταργηθεί η συμφωνία των πυραύλων μέσου βεληνεκούς που κρέμεται σαν δαμόκλεια σπάθη πάνω από το ευρωπαϊκό έδαφος; Οι πύραυλοι πάντως είναι διασπαρμένοι σε όλη την Ευρώπη και από τον Ειρηνικό δεν φτάνουν απέναντι. Η σύνοδος των G7, όπως προβλεπόταν ελέω Τραμπ, δεν είχε να προσφέρει τίποτε στους Ευρωπαίους ούτε βέβαια για το ιρανικό ζήτημα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL