Έντεκα εβδομάδες έχουν συμπληρώσει ήδη οι αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις στο Χονγκ Κονγκ χωρίς να παρουσιάζονται μέχρι τώρα σημάδια "κόπωσης" ή αποκλιμάκωσης. Μετά την κατάληψη για δύο 24ωρα του διεθνούς αεροδρομίου, οι διαδηλωτές ετοιμάζουν σήμερα, Κυριακή, μία ακόμη εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης στους δρόμους. Θα κάνει κάποια στιγμή το Πεκίνο τη δική του;
Από μια άποψη, οι τοπικές αρχές -που ελέγχονται από την Κίνα- έχουν μέχρι στιγμής αντιδράσει με σχετική αυτοσυγκράτηση. Γιατί βέβαια αξίζει να αναρωτηθεί κανείς τι θα είχε συμβεί, για παράδειγμα, στη Γαλλία αν τα "Κίτρινα Γιλέκα" κατέβαζαν τη σημαία της χώρας έξω από το Κοινοβούλιο ή καταλάμβαναν για μέρες την αίθουσα αφίξεων του αεροδρομίου Σαρλ ντε Γκολ.
Όχι ότι δεν υπάρχει άγρια καταστολή και στο Χονγκ Κονγκ. Εκατοντάδες διαδηλωτές έχουν μέχρι στιγμής συλληφθεί, ενώ δεκάδες άλλοι έχουν τραυματιστεί από πλαστικές σφαίρες και τα γκλομπ των αστυνομικών. Με βάση όμως τα κινεζικά δεδομένα -και δεν μπορεί εδώ να αποφύγει κανείς τους συνειρμούς με την πλατεία Τιεν αν Μεν-, δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής μια συστηματική προσπάθεια κατάπνιξης του κινήματος.
Θα μπορούσε κάποια στιγμή να γίνει αυτό; Το Πεκίνο έδειξε την προηγούμενη εβδομάδα για πρώτη φορά τα "δόντια" του εντοπίζοντας "σημάδια τρομοκρατίας" στις αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις. Κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν ως διαμαρτυρία για νομοσχέδιο που θα επέτρεπε την έκδοση κρατουμένων στην ηπειρωτική χώρα δίνοντας πολύ σύντομα τη θέση τους σ' ένα μαζικό κίνημα αμφισβήτησης της προσπάθειας της Κίνας να ενσωματώσει σταδιακά την πρώην βρετανική αποικία.
Όταν, στις 21 Ιουλίου, ακτιβιστές κάλυψαν το εθνικό έμβλημα της Κίνας με τη σημαία του βρετανικού Χονγκ Κονγκ, το κινεζικό υπουργείο Άμυνας κατηγόρησε τους διαδηλωτές ότι "αμφισβητούν την εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης" παραβιάζοντας την αρχή "μία χώρα, δύο συστήματα", τον όρο που χρησιμοποιεί το Πεκίνο για να περιγράψει το μοντέλο διακυβέρνησης του Χονγκ Κόνγκ μετά την παράδοσή του από τους Βρετανούς αποικιοκράτες το 1997.
Τα περιθώρια επέμβασης
Δέκα μέρες αργότερα, αλλά και μέσα στην εβδομάδα που πέρασε, δόθηκαν σκόπιμα στη δημοσιότητα εικόνες που εμφανίζουν τις δυνάμεις του κινεζικού στρατού που εδρεύουν στο Χονγκ Κονγκ να πραγματοποιούν ασκήσεις αντιμετώπισης ταραχών. Ακολούθησε κατακλυσμός "διαρροών" με στρατιωτικές ασκήσεις σε γειτονικές επαρχίες της Κίνας.
Ο Βασικός Νόμος -το "σύνταγμα" του Χονγκ Κονγκ μετά την παράδοση της αποικίας- προβλέπει ότι η Κίνα μπορεί να επέμβει στρατιωτικά στην περιοχή μόνο κατόπιν αιτήματος της τοπικής κυβέρνησης και με αποκλειστικό στόχο τη "διατήρηση της δημόσιας τάξης" ή έπειτα από κάποια φυσική καταστροφή.
Ακόμη όμως και οι δυτικοί αναλυτές θεωρούν μάλλον απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο. Ο Ντόναλντ Τραμπ, που συνήθως δεν χάνει ευκαιρία να επιτεθεί στο Πεκίνο με κάθε αφορμή, συμπέρανε αρχικά ότι πρόκειται για εσωτερικό πρόβλημα της Κίνας, για να περιοριστεί, στα τέλη της εβδομάδας, σε εκκλήσεις για την έναρξη διαλόγου ανάμεσα στους διαδηλωτές και την κινεζική κυβέρνηση.
Το Χονγκ Κόνγκ φαίνεται να εξαιρείται από τη σινοαμερικανική διένεξη όπως και τη γενικότερη αντιπαράθεση με τη Δύση για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και υπάρχουν σοβαροί λόγοι γι’ αυτό. Κανείς επί της ουσίας δεν θέλει σήμερα να διαταράξει το καθεστώς ημι-αυτονομίας που κληροδότησε η σινοβρετανική συνθήκη του 1990, μια συμφωνία που επέτρεψε στην πόλη-κράτος να μετατραπεί σε βασικό χρηματοοικονομικό κέντρο της Ασίας και σε ζωτική "γέφυρα" μεταξύ Κίνας και διεθνών χρηματαγορών.
Είναι ενδεικτικό πως το διεθνές αεροδρόμιο της πόλης που οι διαδηλωτές κατέλαβαν την προηγούμενη εβδομάδα αποτελεί τον σημαντικότερο κόμβο για τη μεταφορά εμπορευμάτων παγκοσμίως. Και το χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ συνδέεται άμεσα με τις υπόλοιπες χρηματαγορές. Όταν οι τιμές των μετοχών άρχισαν να βουλιάζουν εξαιτίας των κινητοποιήσεων, εκείνος που ανησύχησε περισσότερο δεν ήταν το κινεζικό Κ.Κ. αλλά το... Bloomberg. H πολιτική κρίση "θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μεγάλη πηγή ανησυχίας για τις αγορές", σχολίασε στο οικονομικό πρακτορείο ο αναλυτής Νηλ Γουίλσον.
Ο φόβος επέκτασης
Το Πεκίνο ανησυχεί για τους δικούς του λόγους. Δεν βλέπει στις κινητοποιήσεις μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης από το εξωτερικό. Εκείνο που το φοβίζει, κατά βάση, είναι η προοπτική επέκτασης των κινητοποιήσεων στην ηπειρωτική χώρα. Και φυσικά στην Κίνα των μεγάλων κοινωνικών αντιθέσεων και των ανύπαρκτων εργασιακών και δημοκρατικών δικαιωμάτων υπάρχει γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη ανάλογου κινήματος.
Αν φανεί κάποια στιγμή ότι οι κινητοποιήσεις στο Χονγκ Κόνγκ απειλούν να προκαλέσουν κάτι τέτοιο, η Κίνα δεν θα διστάσει να σφίξει τη μέγγενη . Αλλά είναι μάλλον απίθανο να το κάνει με στρατιωτικούς όρους. Η αντιμετώπιση, άλλωστε, των αντίστοιχων κινητοποιήσεων του 2014 δείχνει ότι έχει τα μέσα να το κάνει χωρίς να στρέψει εναντίον της την παγκόσμια κοινή γνώμη.
Στα τέλη Ιουλίου, εκπρόσωπος της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ τόνισε ότι οι τοπικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν την πλήρη στήριξη του Πεκίνου για την "πάταξη βίαιων και παράνομων πράξεων" από "ακραίους" διαδηλωτές. Με βάση τον Βασικό Νόμο, μια κινητοποίηση κρίνεται παράνομη όταν η αστυνομία δεν έχει δώσει άδεια για την πραγματοποίησή της, κάτι που διευκολύνει τις αρχές να συλλαμβάνουν μαζικά διαδηλωτές ως "ταραξίες".
Το πρώτο βασικό εργαλείο επομένως είναι οι θεσμοί και ο βολικός τρόπος ερμηνείας τους. Το δεύτερο είναι μια αστυνομική δύναμη που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από έναν μικρό στρατό. Είναι τέλεια εξοπλισμένη και έχει στη διάθεσή της κάθε δυνατό μέσο καταστολής. Περισσότερη ανησυχία προκαλεί το τρίτο εργαλείο.
Στα τέλη Ιουλίου, μέλη συμμοριών του οργανωμένου εγκλήματος -γνωστοί στο Χονγκ Κονγκ ως "τριάδες"- επιτέθηκαν σε διαδηλωτές ξυλοκοπώντας άγρια πολλούς από αυτούς. Η αστυνομία εμφανίστηκε μόνο όταν είχαν ολοκληρώσει το έργο τους. Και για να συλλάβει μόνο τους διαδηλωτές που είχαν μείνει πεσμένοι στο οδόστρωμα. Όταν έχεις μαζί σου από τη μαφία μέχρι τις αγορές, γιατί να κατεβάσεις τον στρατό;
