Το Μανάους είναι η πρωτεύουσα της πολιτείας Αμαζόνας της Βραζιλίας. Είναι μια αχανής αραιοκατοικημένη περιοχή, περισσότερο από πέντε φορές το μέγεθος της Γερμανίας! Εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης απορροής του Αμαζονίου, σε ένα από τα μεγαλύτερα τροπικά δάση του πλανήτη. Το Μανάους είναι στην κυριολεξία μια μητρόπολη της ζούγκλας με 2 εκατομμύρια κατοίκους σήμερα. Είναι επίσης το μεγαλύτερο λιμάνι της βραζιλιάνικης ενδοχώρας. Εμπορικά πλοία ανοιχτής θάλασσας από τον Ατλαντικό Ωκεανό καταπλέουν εδώ για να φορτώσουν και να ξεφορτώσουν. Η τοπική βιομηχανία ανθεί: ζυθοποιίες, ναυπηγεία, βιομηχανίες καλλυντικών, χημικών, ηλεκτρονικών και διυλιστήρια πετρελαίου. Το πετρέλαιο φτάνει από το γειτονικό Περού μέσω Αμαζονίου με φορτηγίδες.
Η πρώτη εγκατάσταση Ευρωπαίων αποίκων στην περιοχή χρονολογείται από το 1669. Ήταν ένα μικρό στρατιωτικό οχυρό που έχτισε ο Πορτογάλος θαλασσοπόρος Φρανσίσκο Ντα Μότα Φαλκάο. Από το 1890, ως το 1920 η τοπική οικονομία γνώρισε μια φρενήρη ανάπτυξη χάρη στην παραγωγή φυσικού ελαστικού, φέρνοντας πλούτο και ευημερία στο Μανάους. Ήταν μάλιστα μία από τις πρώτες πόλεις της Βραζιλίας που ηλεκτροδοτήθηκαν. Αλλά πέρα από τα εντυπωσιακά και μεγαλοπρεπή κτήρια νεοαποικιακού ρυθμού που κατασκευάστηκαν εκείνη την περίοδο, όπως ο καθεδρικός ναός της Παναγίας Θεοτόκου και το θέατρο της όπερας, το Teatro Amazonas, στο μεγαλύτερο μέρος του το Μανάους είναι μια τεράστια αυθαιρετούπολη.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο πληθυσμός του άρχισε να αυξάνεται μετά τη δημιουργία, το 1967, ζώνης ελευθέρου εμπορίου στην περιοχή, που προσέλκυσε επιχειρήσεις και δημιούργησε χιλιάδες θέσεις εργασίας στον βιομηχανικό τομέα. Ως κινητήρια δύναμη της οικονομίας του Αμαζονίου, το Μανάους προσελκύει χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες κάθε χρόνο. Ένας απ’ αυτούς είναι και ο 57χρονος Αντόνιο Πίντο. Άφησε το χωριό του, 18 ώρες ταξίδι με το ποταμόπλοιο, για να έρθει στην πόλη. Πρέπει να είναι κοντά σε νοσοκομείο, καθώς χρειάζεται τακτική θεραπεία. «Είμαι ίντιο» δηλαδή ιθαγενής, λέει στον ανταποκριτή του “Guardian” Σαμ Κόουι. Τα τελευταία χρόνια το μεταναστευτικό ρεύμα διογκώνεται διαρκώς. Ομάδες Αϊτινών και Βενεζουελάνων καταφθάνουν στην πόλη εγκαταλείποντας τις ταραγμένες πατρίδες τους και αναζητώντας έναν καλύτερο μέλλον στην καρδιά της ζούγκλας.
Φαβέλες
Οι πιο φτωχοί απ’ αυτούς καταλήγουν στις άθλιες φαβέλες που ξεφυτρώνουν στις παρυφές της πόλης, όπως η Μπετάνια της φωτογραφίας. Σύμφωνα με τις τοπικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες, δασική έκταση όσο τουλάχιστον εκατό γήπεδα ποδοσφαίρου καταστρέφεται κάθε χρόνο για να επεκταθούν οι παραγκουπόλεις. Το 2015, καταπατητές εισέβαλαν στις παρυφές του Αντόλφο Ντούκε, ενός από τα μεγαλύτερα αστικά δάση της Βραζιλίας, και με αλυσοπρίονα και φωτιές αποψίλωσαν μια μεγάλη έκταση. Σήμερα έχει στηθεί εκεί ένας οικισμός αυθαιρέτων με 5.000 κατοίκους, το Μόντε Χορέμπε. Οι κάτοικοι γειτονικών περιοχών παραπονιούνται ότι μετά την αποψίλωση κάνει περισσότερη ζέστη και τα έντομα έχουν πολλαπλασιαστεί.
Οι αυθαίρετοι οικισμοί επεκτείνονται συνεχώς προς το τροπικό δάσος. Το 2018, οι αρχές κατέγραφαν μια οργανωμένη προσπάθεια καταπάτησης κάθε έντεκα ημέρες κατά μέσο όρο. Η στατιστική υπηρεσία της Βραζιλίας υπολογίζει ότι το Μάναους χρειάζεται σήμερα 128.000 επιπλέον κατοικίες για να αντιμετωπίσει το οξύ στεγαστικό πρόβλημα. Υπερπληθυσμός, παραγκουπόλεις, έλλειψη στοιχειωδών υποδομών και υπηρεσιών δημιουργούν εφιαλτικές συνθήκες. Ανεπεξέργαστα απόβλητα και σκουπίδια από τις παραγκουπόλεις, και όχι μόνον καταλήγουν στα εκατοντάδες «ιγκαραπές» («μονοπάτια των κανό»), τα κανάλια που διασχίζουν την πόλη και τα περίχωρά της. Σήμερα όλα είναι μολυσμένα. Τα «ιγκαραπές» χύνονται στον Ρίο Νέγκρο, τον μεγάλο ποταμό της περιοχής που παράλληλα είναι και η κύρια πηγή ύδρευσης της πόλης. Σε έναν κόσμο που μιλά συνεχώς για ανάπτυξη και διψά για κατανάλωση, οι άθλιες παραγκουπόλεις του Μανάους είναι μια υπενθύμιση του πόσο αγεφύρωτες έχουν γίνει σήμερα οι ανισότητες.
