Του Παντελή Κωνσταντινάκου*
Η έννοια του Αθλητισμού έχει τριπλή αναφορά ανάλογα με τον προσδιορισμό της χρήσης: ενεργητική ως σωματική δραστηριοποίηση, παθητική ως ψυχαγωγία και ανταγωνιστική ως επίδοση και υλική ανταπόδοση.
Στην πρώτη περίπτωση, ο σωστός όρος είναι "Άθληση για όλους", δηλαδή ενεργητική δραστηριοποίηση μέσω της χρήσης "Αθλημάτων", με σκοπό την υποστήριξη της κοινωνικής, ψυχολογικής και σωματικής κατάστασης των συμμετεχόντων. Ειδικότερα για πιο ολοκληρωμένη ερμηνεία του παραπάνω όρου θα ήταν η συμπλήρωσή του ως "Άσκηση - Άθληση για όλους", αφού πολλές φορές κάνουμε μόνο άσκηση, δηλαδή χωρίς χρήση αθλημάτων, αλλά με τον ίδιο όμως σκοπό.
Η οργάνωση τέτοιας μορφής στη χώρα μας έγινε για πρώτη φορά το 1982-83 από το υπουργείο Νέας Γενιάς και Αθλητισμού με την ονομασία Μαζικός Λαϊκός Αθλητισμός και περιελάμβανε προγράμματα άσκησης και άθλησης για όλες τις κοινωνικές ομάδες, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και σωματικών - πνευματικών ικανοτήτων - δυνατοτήτων.
Ήταν ένα δωρεάν πρόγραμμα και λειτουργούσε μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά με κεντρικό συντονισμό, έλεγχο και χρηματοδότηση, ως δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο των πολιτών και με πολύ μεγάλη συμμετοχή, τουλάχιστον κατά την πρώτη δεκαετία της εφαρμογής του.
Με αντίστοιχη φιλοσοφία τέτοιου προγράμματος θα έπρεπε να είχε σχεδιαστεί ως συνέχεια με προσαρμογές στις κοινωνικές εξελίξεις και με βάση τη "διαφήμιση" που έγινε από την οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 η "Άσκηση και Άθληση για όλους". Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν την πλήρη απαξίωση μιας τέτοιας θεσμικής οργάνωσης του αθλητισμού, αφού όλα τα κόμματα και κυρίως τα "κυβερνητικά" αναφερόντουσαν προεκλογικά, αλλά στην περίοδο της θητείας τους, όπως συμβαίνει και σήμερα, απλά "συνέχιζαν" μια κακέκτυπη μορφή του παρελθόντος.
Η δεύτερη μορφή "Αθλητισμού ψυχαγωγίας", της παθητικής αναφοράς ως θεατές - φίλαθλοι, αλλά κυρίως ως παρατηρητές του μέσω της τεχνολογίας (τηλεόραση, Διαδίκτυο), έχει σήμερα τη μεγαλύτερη απήχηση και κυριαρχεί ως κοινωνική λειτουργία σε όλες τις ηλικίες. Αυτό ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα των κοινωνικοοικονομικών μεταβολών που έγιναν τα τελευταία χρόνια, λόγω της ανυπαρξίας "Αθλητικής Παιδείας και κουλτούρας" καθώς και της έλλειψης δωρεάν προγραμμάτων και εγκαταστάσεων για άσκηση - άθληση.
Η σοβαρότερη επίπτωση της μειωμένης ενεργητικής σωματικής δραστηριοποίησης φαίνεται από τους αυξητικούς δείκτες "παχυσαρκίας" της νέας γενιάς, από τη συχνότητα των "βιαιοτήτων" στο κοινωνικό, εκπαιδευτικό και αθλητικό περιβάλλον, αλλά και από τη μεγιστοποίηση των "ψυχοσυναισθηματικών" προβλημάτων στις ευάλωτες κοινωνικές πληθυσμιακές ομάδες.
Η τρίτη μορφή, του "Ανταγωνιστικού αθλητισμού", με αφετηρία το ερασιτεχνικό μέχρι την κατάληξη σε επίπεδο πρωταθλητισμού, δείχνει τη χείριστη κατάσταση της παραγοντικής κατάπτωσης του αθλητισμού στη χώρα μας, με τη "διαπλοκή - διαφθορά" των εμπλεκομένων να έχει προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Οι διαχρονικές νομοθετικές προσπάθειες των κυβερνώντων του Αθλητισμού αποδείχτηκαν "πομφόλυγες" αναφορές, αφού ούτε το φαινόμενο της "σήψης" αντιμετωπίζεται αλλά και με το πρόγραμμα "Άσκηση - Άθληση" των πολιτών να βρίσκεται σε μηδενικό ορόσημο χωρίς σχεδιασμό, οργάνωση και πολιτική βούληση.
Το τρίπτυχο της "θεραπείας" στηρίζεται στη βάση του στις διαχρονικές μελέτες και εμπειρίες που αφορούν πρώτον την αναδιοργάνωση της Άσκησης - Άθλησης" στην εκπαίδευση, με τη "διεύρυνση" της Φυσικής Αγωγής από "δραστηριότητες" που θα παρακινούν όλους τους μαθητές στη συμμετοχή, στοχεύοντας σε πολλαπλά οφέλη, ανεξάρτητα ικανοτήτων και δυνατοτήτων.
Δεύτερος στόχος, στη "διάχυση" της "αθλητικής κουλτούρας" στην κοινωνία ως δραστηριοποίηση ενεργητικής συμμετοχικότητας και αυτοοργανωτικής λειτουργίας στη γειτονιά και την τοπική κοινωνία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρήση των δημόσιων χώρων και εγκαταστάσεων, όπου οι δράσεις θα αντανακλούν τα χαρακτηριστικά των ομάδων και την κάλυψη των προσδοκιών τους.
Τρίτος, στη δυνατότητα ενεργητικής παρουσίας στα "Αθλητικά ανταγωνιστικά θεάματα" με κίνητρα που θα ευνοούν την προσέλευση και όχι με όρους που την αποκλείουν, αλλά κυρίως με τη δυνατότητα συμμετοχής σε δημόσια προβολή τους για τους αδυνατούντες να τα παρακολουθήσουν.
Ο αθλητισμός είναι αναγκαίος ως "πολιτισμική δραστηριότητα" διαχρονικής ιστορικής αναφοράς για τη χώρα μας, αφενός με την παρουσία και των τριών μορφών του στην ελληνική κοινωνία, αφετέρου με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, ως ωφέλεια για όλους και όχι ως εμπόρευμα με χρήσεις που δεν αντανακλούν το "καλός καγαθός".
* Ο Παντελής Κωνσταντινάκος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
