Το θέμα των «γκρίζων ζωνών» ξαναθυμίζει η Άγκυρα, με αφορμή την ανακοίνωση της Αθήνας για τη δημιουργία θαλάσσιου πάρκου στην περιοχή των Κυκλάδων.
Οι «γκρίζες ζώνες» είναι ένα από τα βασικά αφηγήματα της Άγκυρας, με το οποίο αμφισβητούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σε μεγάλο μέρος του Αιγαίου, ενώ συγχρόνως αμφισβητούν και την κυριαρχία της Ελλάδας πάνω σε εκατοντάδες νησάκια, νησίδες και βραχονησίδες.
Η υπενθύμιση της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» έφερε και την υπενθύμιση ότι η Άγκυρα αμφισβητεί και το δικαίωμα άμυνας των ελληνικών νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο.
Η Άγκυρα ουσιαστικά έθεσε ζήτημα παραβίασης της Διακήρυξης των Αθηνών (Δεκέμβριος 2023) εκτιμώντας ότι η ανακοίνωση της Αθήνας είναι μονομερής, κάτι που απαγορεύει η Διακήρυξη. Ωστόσο η Ελλάδα ουδέποτε αναγνώρισε την ύπαρξη «γκρίζων ζωνών», κατά συνέπεια η εμπλοκή είναι προ των πυλών.
Ολα αυτά συμβαίνουν λίγες βδομάδες πριν από την προγραμματισμένη συνάντηση του Κ. Μητσοτάκη με τον Ρ.Τ. Ερντογάν στην Άγκυρα. Είναι μια συνάντηση στο πλαίσιο της γενικής συμφωνίας Μητσοτάκη-Ερντογάν για τη διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Ο πολιτικός διάλογος αφορά τα σκληρά θέματα, δηλαδή τις απαράδεκτες απαιτήσεις της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας (εύρος χωρικών υδάτων, εύρος εναέριου χώρου, ΑΟΖ, μειονότητα Θράκης κ.λπ., κ.λπ.).
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός μετά τη διαμαρτυρία της Άγκυρας για τα θαλάσσια πάρκα δήλωσε ότι η «δεν πρόκειται να κάνει ούτε βήμα πίσω σε ό,τι αφορά την υπεράσπιση των ελληνικών δικαιωμάτων». Ήταν όμως ο ίδιος που έλεγε πέρυσι τον Ιούλιο ότι ίσως χρειαστεί να γίνουν κάποιοι συμβιβασμοί προκειμένου να προχωρήσει ο ελληνοτουρκικός διάλογος.
Πριν από λίγες μέρες και ο υπουργός Άμυνας Ν. Δένδιας δήλωνε ότι για κάθε ανακοίνωση της Άγκυρας πρέπει να υπάρχει απάντηση, για να μην εκλαμβάνεται ως αδυναμία.
Οι περιοχές Natura στο Αιγαίο είναι αιτία αντίδρασης της Τουρκίας, η οποία θεωρεί ότι με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα «καταπατά» περιοχές που δεν της ανήκουν.
Ομως και αυτή τη φορά τα ζητήματα που αναδύονται από την ανακοίνωση της κυβέρνησης για τη δημιουργία δύο θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και στο Ιόνιο και τη συνακόλουθη αντίδραση της Τουρκίας δημιουργούν νέα δεδομένα στις διμερείς σχέσεις. Η Τουρκία με την απάντησή της έθεσε θέμα κυριαρχίας νησιών, γιατί απ’ ό,τι φαίνεται η Ελλάδα θα τοποθετήσει ανεμογεννήτριες σε μεμονωμένες βραχονησίδες που η Τουρκία τις θεωρεί «γκρίζες ζώνες». Ειδικοί στο Δίκαιο της Θάλασσας εκτιμούν ότι ανοίγει ένα νέο πεδίο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το νέο στοιχείο είναι η ενδεχόμενη ανάμειξη Ελλήνων επιχειρηματιών, ίσως και Τούρκων στο βάθος του χρόνου. Ωστόσο, η διαχείριση της υπόθεσης είναι διπλωματική, είναι περίπλοκη και φυσικά δεν έχει τόση σχέση με την απάντηση του ελληνικού ΥΠΕΞ στην Άγκυρα ότι «πολιτικοποιεί ένα αμιγώς περιβαλλοντικό ζήτημα».
Από την τουρκική ανακοίνωση διαφαίνεται ενόχληση από τη δημόσια ανακοίνωση της Αθήνας, δηλαδή περίμεναν παρασκηνιακή διαβούλευση, ίσως και συνεννόηση. Οπότε απομένει να διαπιστωθεί αν και κατά πόσο η υπόθεση αυτή θα επηρεάσει τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν τον Μάιο, αν θα προκαλέσει νέο κύκλο έντασης ή οι δύο ηγέτες θα το αντιμετωπίσουν έγκαιρα. Ως προς το πάρκο του Ιονίου, έχουμε πολύ πιο σοβαρά ζητήματα που είναι αποκλειστικά ελληνικά και αποτελούν ακόμη μία ένδειξη πως οι αποφάσεις λαμβάνονται χωρίς σχέδιο, ερήμην και της λογικής, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Οι ανεμογεννήτριες και οι βραχονησίδες
Αυτό που φαίνεται να έχει ενοχλήσει την Άγκυρα είναι η πρόθεση της Αθήνας να τοποθετήσει ανεμογεννήτριες σε μεμονωμένες βραχονησίδες, μία και σε κάθε βραχονησίδα και όχι μαζικά σε μεγάλα νησιά. Είναι μια καχυποψία που θα τη βρούμε μπροστά μας με διάφορες αντιδράσεις. Υπάρχουν ζητήματα αλιείας, προστασίας θαλάσσιων θηλαστικών, αλλά συνδέονται και με έρευνες και υδρογονάνθρακες κ.λπ.
Η υπόθεση δεν είναι αμιγώς περιβαλλοντική, όπως λέει το ελληνικό ΥΠΕΞ. Είναι ταυτόχρονα και άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε μια ευρεία περιοχή του Αιγαίου που αμφισβητεί η Τουρκία μέσω της γνωστής αναθεωρητικής της πολιτικής. Η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν προσεκτική και η απάντηση της Αθήνας επιβεβλημένη. Αν όμως η υπόθεση αυτή θα τροφοδοτήσει αρνητικά τις διμερείς σχέσεις, θα φανεί από τις επόμενες κινήσεις, κυρίως από τη στάση του Ερντογάν.
Αλλωστε σε ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας που ανέφερε πως η Άγκυρα δεν θα δεχθεί «τετελεσμένα που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικούς σχηματισμούς των οποίων το καθεστώς αμφισβητείται» είναι εμφανής η απειλή.
Αν μάλιστα η Αθήνα τοποθετούσε ανεμογεννήτριες στη θάλασσα -κάτι που έπρεπε να κάνει στο Ιόνιο-, τότε θα υπήρχε ακόμη μεγαλύτερο ζήτημα, γιατί η εκμετάλλευση της επιφάνειας της θάλασσας συνδέεται με την ΑΟΖ που δεν έχει οριοθετηθεί.
Το ενδεχόμενο να προκύψει στην πορεία συνεργασία Ελλάδας-Τουρκίας με τη δημιουργία κοινών πάρκων με την εμπλοκή επιχειρηματιών και την οικονομική στήριξη των κρατών μένει να αποδειχθεί, καθώς διάφορες πηγές επισημαίνουν ότι η συζήτηση αυτή υφίσταται ήδη στο παρασκήνιο. Στην περίπτωση αυτή θα μιλάμε δηλαδή για συνεκμετάλλευση διά της πλαγίας...
Εχει, λοιπόν, σημασία ότι στις ανακοινώσεις της Άγκυρας υπάρχει η προτροπή για συνεργασία των δύο χωρών στα θέματα διαχείρισης του περιβάλλοντος.
