Την αναθέρμανση της ενταξιακής διαδικασίας για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, δίνοντας την περασμένη εβδομάδα, στην τακτική σύνοδο κορυφής του Μαρτίου, το πράσινο φως για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, την οποία δύσκολα μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς σταθερό κράτος. Αυτό που κινητοποιεί τους 27 δεν είναι τόσο η… μπέσα τους, η πρόθεση να τηρήσουν τις υποσχέσεις που έδωσαν στα Δυτικά Βαλκάνια ότι θα μπουν στο κλαμπ δηλαδή, όσο ο φόβος πως θα παραμείνει ασταθής η περιοχή τώρα που μαίνονται τουλάχιστον δύο πόλεμοι στην ευρωπαϊκή γειτονιά. Υπενθυμίζεται ότι πέρσι τον Αύγουστο ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε καλέσει τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων για ένα εορταστικό δείπνο στην Αθήνα με αφορμή τα είκοσι χρόνια από την περιβόητη ατζέντα της Θεσσαλονίκης, με την οποία η Ε.Ε. έδωσε την υπόσχεση στις χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και στην Αλβανία πως θα ενταχθούν στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Στο δείπνο ήταν καλεσμένη και η ευρωπαϊκή ηγεσία, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Αλλά η μεγάλη έκπληξη που επιφύλασσε ο πρωθυπουργός στους καλεσμένους του ήταν η παρουσία του Προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος έκλεψε και την παράσταση. Με την κίνηση αυτή ο Μητσοτάκης ήθελε να υπογραμμίσει τη βούληση της ελληνικής κυβέρνησης να στηρίξει την υποψηφιότητα της Ουκρανίας -και της Μολδαβίας- στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και είναι βέβαιο ότι η έκπληξη δεν ενθουσίασε τότε τους αρχηγούς των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων, που περιμένουν υπομονετικά εδώ και είκοσι χρόνια να μπουν σε ένα κλαμπ που συχνά πυκνά αφήνει να εννοηθεί ότι «κουράστηκε» να διευρύνεται.
Ο κίνδυνος της «μαύρης τρύπας»
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν καίγονταν να ανοίξουν τις πόρτες του κλαμπ στους φτωχούς και δύστροπους Βαλκάνιους. Μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών η Αθήνα έγινε και πάλι η κινητήρια δύναμη της διεύρυνσης, πλην όμως πάντα κάποιος βρισκόταν να φρενάρει τις κάποτε πιο… προχωρημένες για ένταξη Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία. Άλλοτε η Γαλλία, άλλοτε η Ολλανδία, άλλοτε η Βουλγαρία. Όμως με το που άρχισε η ευρωπαϊκή γειτονιά να «καίγεται», όπως το διατύπωσε ο επικεφαλής του σλοβενικού think tank BSF Πέτερ Γκρκ, μιλώντας τις προάλλες σε εκδήλωση στην Αθήνα, έγινε αίφνης η διεύρυνση «το καλύτερο εργαλείο για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία» στην περιοχή μας. Πράγματι, όπως φάνηκε και από τα τελευταία συμβούλια υπουργών της Ε.Ε., οι 27 είναι και πάλι αποφασισμένοι να εντάξουν στο κλαμπ τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αφενός για να μην υπάρξει μια «μαύρη τρύπα» εντός της Ένωσης, αφετέρου για να μην καλύψουν το κενό «τρίτες» χώρες. Στον νου τους οι Ευρωπαίοι εταίροι μας έχουν πρωτίστως τη Ρωσία και δευτερευόντως την Κίνα, ενώ η ελληνική διπλωματία προβληματίζεται κυρίως για τη δραστηριοποίηση της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια.
«Να τηρούμε τις υποσχέσεις μας»
Σύμφωνα με την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, που μίλησε στην ίδια εκδήλωση, την οποία διοργάνωσε το ΕΛΙΑΜΕΠ με τίτλο «Είναι όνειρο ή μπορεί να γίνει πραγματικότητα;» (η διεύρυνση με τα Δυτικά Βαλκάνια), η συγκυρία είναι πράγματι ευνοϊκή: «Η γεωπολιτική ανάγκη της Ε.Ε. να διευρυνθεί προς Ανατολάς βοηθάει να αναθερμανθεί η διεύρυνση προς τον Νότο» είπε. Και προειδοποίησε ότι δεν πρέπει να δημιουργηθεί ούτε στιγμή η εντύπωση πως η Ε.Ε. θα προχωρήσει τη διεύρυνση προς Ανατολάς σε βάρος της διεύρυνσης προς τον Νότο. «Πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος», είπε, «δεν επιτρέπεται να απογοητεύσουμε τους ανθρώπους στα Δυτικά Βαλκάνια. Πρέπει να τηρούμε τις υποσχέσεις μας και να μην δίνουμε ψεύτικες ελπίδες». Για την Ελληνίδα διπλωμάτισσα οι επιπτώσεις της τυχόν αποτυχίας της διεύρυνσης με τα Δυτικά Βαλκάνια «θα είναι δραματικές». Μάλιστα, επικαλούμενη την εμπειρία της ως επικεφαλής της EULEX στο Κόσοβο (της ευρωπαϊκής αποστολής για το Κράτος Δικαίου), υποστήριξε πως δεν θα πρέπει η Ε.Ε. να έχει υπερβολικές απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις από τις υποψήφιες χώρες. «Δεν μπορούμε να τους ζητάμε μεταπτυχιακό πριν τελειώσουν το Γυμνάσιο» είπε χαρακτηριστικά και επισήμανε ότι οι νόμοι για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στο Κόσοβο, για παράδειγμα, είναι πιο προχωρημένοι από την αντίστοιχη γερμανική νομοθεσία, αλλά οι περισσότεροι δικαστές δεν ξέρουν πώς να τους εφαρμόσουν.
Το «αγκάθι» της υπόθεσης Μπελέρη
Παραδόξως, αυτή ήταν και η γραμμή άμυνας της Παπαδοπούλου όταν στην εκδήλωση ετέθη από το ακροατήριο η διαχείριση της υπόθεσης (του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας και καταδικασμένου) Φρέντι Μπελέρη. Να σημειωθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση απειλεί να βάλει βέτο στην ενταξιακή πορεία της Αλβανίας αν δεν υπάρξει «πρόοδος» στην υπόθεση Μπελέρη με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Κάτι που αποτελεί πρόβλημα τόσο για την υποψήφια Αλβανία όσο και για την Ελλάδα, η οποία δεν έχει καταφέρει να κερδίσει την κατανόηση των Ευρωπαίων εταίρων της για το «πρόβλημα Κράτους Δικαίου» στην Αλβανία. Όταν, λοιπόν, η υφυπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας Άρτεμις Μάλο, που δήλωσε περήφανο μέλος της ελληνικής μειονότητας, είπε ότι με το θέμα ασχολείται η ανεξάρτητη αλβανική Δικαιοσύνη -η οποία μάλιστα μεταρρυθμίστηκε βάσει των ευρωπαϊκών Οδηγιών-, η Παπαδοπούλου φρόντισε να αναφερθεί γενικά στο Κράτος Δικαίου και στην κορυφαία σημασία του για την ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε. «Ξέρετε, δεν αρκεί η θέσπιση των κανόνων, χρειάζεται και η εφαρμογή τους» είπε, χωρίς να αναφερθεί στην Αλβανία ούτε στον Μπελέρη.
