Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΣΕΤΑΚΗΣ / Δημήτρης Πετσετάκης: Ερευνητής του ήχου και του θορύβου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΣΕΤΑΚΗΣ / Δημήτρης Πετσετάκης: Ερευνητής του ήχου και του θορύβου

"Η έμπνευση είναι μια εξόχως περίεργη εγκεφαλική και όχι μόνον κατάσταση του ανθρώπινου νου. Ευτυχώς δεν έχω στερέψει ακόμα. Υπάρχουν πολλά ερεθίσματα εκεί έξω. Όταν λειτουργεί το μυαλό, λειτουργεί και το θυμικό. Και τότε έρχεται η έμπνευση"
Του Ιλάν

Η πρώτη συνάντηση με τον ομότεχνο του Βαγγέλη Κατσούλη έγινε στην ιδρυτική συνέλευση του Συλλόγου Ελλήνων Συνθετών Ηλεκτρονικής Μουσικής, στην οποία συμμετείχε μαζί με την υπόλοιπη ιδρυτική ομάδα. Τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο, τον Θύμιο Παπαδόπουλο, τον Μιχάλη Γρηγορίου. Τους "έδεναν" οι κοινές μουσικές τους ανησυχίες. Ο μινιμαλισμός, η ambient music, ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός. Ζώντας την εναλλακτική ποπ και new wave ατμόσφαιρα της δεκαετίας του '80 αυτή η ομάδα συνθετών -παρά τις όποιες αισθητικές τους διαφορές- είχαν πολλά κοινά στοιχεία. Κυριαρχούσε όμως το κοινό πάθος τους για τη μουσική.

Οι Μαραγκόπουλος και Πετσετάκης χρησιμοποιούσαν στις συνθέσεις τους όργανα ακουστικά, παραδοσιακά (ούτι, σάζι, ξυλόφωνα, μαρίμπα) και ηλεκτρονικά, που στόχο τους είχαν να αναπλάσουν τους ήχους μιας αρχαϊκής πραγματικότητας που δεν είχε και δεν έχει ποτέ καταγραφεί ή ηχογραφηθεί, έχοντας αφήσει ελάχιστα ντοκουμέντα της σημειολογίας της.

Στις πηγές του ήχου

Η μουσική υπήρχε από νωρίς στο σπίτι, καθώς ο πατέρας έπαιζε πιάνο και η μάνα το βιολί της, ενώ από τα ηχεία του Telefunken ακούγονταν ήχοι από τα βαλς του Strauss, τις σονάτες του Beethoven, τις φούγκες του Bach. Όμως στο παιδικό δωμάτιο έκαναν "αντίπραξη" οι Stones, οι Beatles, οι Cream και οι Floyd από ένα φορητό Phillips, με τον μικρό Δημήτρη να προσπαθεί να αγγίξει με την πρώτη του ηλεκτρική κιθάρα το "Politician" του Jack Bruce ή το "Child in Time" των Deep Purple. Ως συνέπεια ήρθαν οι "Bare Rock", το πρώτο του ροκ συγκρότημα, από συμμαθητές της πρώτης Γυμνασίου της Ιωνιδείου. The Whο, Black Sabbath και Jimi Hendrix στο ρεπερτόριο των σχολικών πάρτι, και μετά, στα Κυριακάτικα Μουσικά Πρωινά στα σινεμά του Πειραιά, της Νίκαιας ή του Βύρωνα.


Βαγγέλης Κατσούλης και Δημήτρης Πετσετάκης (Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν)

Slowhand και Juniors

Μια Κυριακή πρωί, ήταν μόνο δέκα ετών, μπούκαρε λαθραία και άνευ συνοδού στη συναυλία των Juniors, στην Τερψιθέα. Εκεί, περαστικός από την Αθήνα, έπαιζε στη θέση του Μιχάλη Σουγιούλ, που είχε μόλις σκοτωθεί σε αυτοκινητικό ατύχημα, ένας μάλλον γνωστός Βρετανός ροκ κιθαρίστας. Λίγο μετά μάθαμε ότι ήταν ο "slowhand" των Υardbirds, των Βluesbrakers του John Mayall κι αργότερα των Cream του Ginger Baker και του Jack Bruce. Ο Eric Clapton, που είχε δουλέψει πολύ τα blues και ο τρόπος με τον οποίο τα έπαιζε ήταν εντελώς "μαύρος".

Την ίδια εποχή, μπαίνοντας σ’ ένα κεντρικό σινεμά, έζησε το πολιτιστικό σοκ της "Οδύσσειας του Διαστήματος" του Stanley Kubrick. Από την οθόνη ξεχύθηκαν ξαφνικά -στη σκηνή με τον μονόλιθο- οι "Ατμόσφαιρες" του σπουδαίου Ούγγρου συνθέτη του 20ού αιώνα Gyorgy Ligeti. Από εκείνη τη στιγμή, ο Δημήτρης άρχισε να αναζητά τους όμοιούς του. Τον Ιάννη Ξενάκη, που όταν τον γνώρισε από κοντά κατάλαβε πως δεν υπάρχει γυρισμός, τον Stockhausen ή τους μινιμαλιστές Steve Reich και Terry Riley. Η μουσική στροφή ήταν καθοριστική. Ροκάς στην ψυχή, ερευνητής του ήχου για πάντα.
 

Στα χνάρια του Γιάννη Χρήστου

Ήταν τότε που συνάντησε τον δημιουργό που αν δεν είχε φύγει τόσο νωρίς, θα είχε αλλάξει ριζικά το τοπίο της σύγχρονης ηλεκτρονικής μουσικής. Τον μυστικιστή των ήχων Γιάννη Χρήστου. Έναν υπέροχο άνθρωπο. Η επαφή με τη μουσική του καθόρισε τη μελλοντική πορεία του δεκαεπτάχρονου μόλις Πειραιώτη. Τα έργα του Χρήστου είναι μεν δύσληπτα, όμως πρόσφατα ο θετός γιος του Μ. Χατζιδάκι κυκλοφόρησε ένα box με όλη τη δουλειά του και τις παρτιτούρες του. Ένα έργο του, το Μυστήριον, έχει χρησιμοποιήσει ο Θόδωρος Τερζόπουλος στις Βάκχες. Τιμώντας τον Χρήστου, ο Δημήτρης Πετσετάκης έχει γράψει το δικό του "Μυστήριον", διάρκειας 70 λεπτών.

Είχε πια φτάσει η χρονιά του Πολυτεχνείου και της πολιτικοποίησης, με τη συμμετοχή του στην ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος. Φοιτητής της Νομικής στο Αριστοτέλειο της Θεσσαλονίκης, τα βράδια έπαιζε ηλεκτρισμένα μπλουζ με την Les Paul του στα θολά από τους καπνούς φοιτητικά στέκια της συμπρωτεύουσας. Ακολούθησαν οι βραδιές με Chicago blues και Bob Dylan, στον "Αρλεκίνο" της οδού Ευελπίδων.

Οι σπουδές στη Γαλλία αναβάλλονται λόγω του ξαφνικού θανάτου του πατέρα. Το στρατιωτικό, τού κλέβει πολύτιμους μήνες. Επιστρέφοντας, η Ελλάδα ζούσε τη χρονιά της μεγάλης "Αλλαγής". "Λαός, ΠΑΣΟΚ στην εξουσία!", με ό,τι αυτό συνεπάγεται... Το πρώτο στούντιο στην Καστέλλα σήμανε τις πρώτες ηχογραφήσεις με τα πρώτα συνθεσάιζερ της εποχής.
 

Στα "Μουσικά Εργαστήρια"

Πίσω στον χρόνο, στα Μουσικά Εργαστήρια του Τρίτου συναντά φίλους και συνεργάτες και μουσικούς ομοϊδεάτες. Στο κοινό τους όραμα, μαζί με τον Βαγγέλη Κατσούλη, τον Μιχάλη Γρηγορίου και τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο, συμμετέχουν και οι Νίκος Μαμαγκάκης, Κυριάκος Σφέτσας, Θόδωρος Αντωνίου. Η πορεία ήταν πλέον προδιαγεγραμμένη. Η "Utopia Records" και το Spectrum Studio γίνονται ο πυρήνας της δημιουργίας έργων που παρουσιάζονται ζωντανά στο ευρύ κοινό μέσα από τις ραδιοσυχνότητες του Τρίτου. Ακολουθούν ζωντανές εμφανίσεις σε μικρούς και μεγάλους χώρους, σε όλη την Ελλάδα.

Οι "πολυτοπικές εγκαταστάσεις" (installations) του Δημήτρη Πετσετάκη γίνονταν σε επιλεγμένους χώρους ("Μύλος" Θεσσαλονίκης, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Μουσείο Γουναρόπουλου) με ένα συνειδητό κοινό που ήξερε πού πήγαινε και τι ακριβώς ήθελε να ακούσει. Τα βίντεο των κατά περιόδους εγκαταστάσεων σαν αυτή του 2004 στον εκθεσιακό χώρο του ΕΑΤ-ΕΣΑ, δίπλα στους θάλαμους των βασανιστηρίων της χούντας, περιέχουν άμεσες αναφορές στην απειλή της οικολογικής καταστροφής του πλανήτη από τα ίδια μας τα χέρια, τις πράξεις μας, τις δικές μας παραλείψεις.
 

Επικοινωνία με την κοσμική σκόνη

Η ηλεκτρονική μουσική είναι μια προσπάθεια του ανθρώπου να επικοινωνήσει με την κοσμική σκόνη. Προϋποθέτει την έρευνα και την περιπλάνηση στον εσώτερο ήχο και όχι μόνο τη χρήση των synthesizers σε μια προσπάθεια να ακούγονται σαν μεγάλες συμφωνικές ορχήστρες.

"Μπορώ να το κάνω αλλά αυτό δεν με αφορά. Εάν είχα φύγει έξω, τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά, αποφάσισα όμως να μείνω και να αντιμετωπίσω την απώλεια του πατέρα μου. Όταν άρχισαν τα Μουσικά Εργαστήρια του Τρίτου, χωρούσαν τα πάντα. Ακόμα και τον χτύπο δυο βότσαλων, επεξεργασμένων με τις τεχνικές της musique concrète. Σε αυτή τη μουσική προοπτική, ο κόσμος δεν ήξερε πώς να αντιδράσει γιατί θεωρούσε πως "ηλεκτρονική μουσική" ήταν κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι απλώς έπαιζαν synthesizers, με έναν πιο εύληπτο τρόπο. Όταν λέμε ηλεκτρονική μουσική, δεν εννοούμε τη χρήση των ηλεκτρονικών οργάνων μόνο. Ο Ξενάκης για παράδειγμα, εκτός από το πρώιμο synth 101 χρησιμοποιούσε κυρίως ακουστικά όργανα, το έκανε όμως με πρωτόγνωρο τρόπο. Το κοινό αυτής της μουσικής θεωρεί σαν ηλεκτρονική μουσική μόνο τους ήχους του Jean - Michel Jarre ή του Βαγγέλη Παπαθανασίου", έλεγε στο avopolis ο Δημήτρης.
 

Στο στούντιο της Καστέλλας

"Ευτυχώς έχω φτιάξει τον χώρο μου, έτσι ώστε ό,τι και να εμπνευστώ, μπορώ να το κάνω. Μόνο ένα πιάνο με ουρά δεν χωράει!" λέει, καθώς εγώ θυμάμαι τη στιγμή που, απροειδοποίητα για το τι έμελλε να συμβεί -να "πάθω" δηλαδή-, άνοιξε τη στενή πόρτα που οδηγεί στο υπόγειο "βασίλειό" του.

Όποιος έχει βρεθεί εκεί, είμαι σίγουρος ότι ακόμα ψάχνει και δεν βρίσκει τα σωστά λόγια για να περιγράψει αυτό που αντικρίζει. Αμέτρητες κιθάρες, κάθε μεγέθους και χρώματος ενισχυτές, ξυλόφωνα, μαρίμπες, μια διαρκής έκθεση της ιστορίας των synthesizers -από το πρώτο mellotron μέχρι το πιο σύγχρονο- και τα πολύμορφα, πολύηχα τριτοκοσμικά κρουστά που βρίσκονται παντού γύρω, σε τοίχους και σε ράφια, προκαλώντας σε όχι μόνο να τα αγγίξεις αλλά και να θελήσεις να τα ενεργοποιήσεις. Ξεσηκώνοντας ξεχασμένες αισθήσεις.

"Όσο με αφορά, ο χώρος αυτός είναι έργο ζωής. Ελπίζω να βρεθεί κάποια μορφή συνεργασίας ώστε αυτά τα πράγματα να γίνουν προσβάσιμα και σε άλλους. Για την ώρα, τα χρησιμοποιώ για να γράφω τη δική μου μουσική. Κάποια στιγμή θα φύγω κι εγώ. Ο γιος μου είναι μουσικός, αλλά έχει την ίδια αντίληψη: ότι ορισμένα πράγματα πρέπει να ανήκουν και στους γύρω μας, ώστε να αποκτήσουν γνώση από εκείνα και όχι να είναι σε μια βιτρίνα. Δεν έχει νόημα να τα βλέπουμε και να μην μπορούμε να τα αγγίζουμε. Πρέπει, όποιος το θέλει, να έχει τη δυνατότητα να πιάσει την κιθάρα ή το ξυλόφωνο και να παίξει. Αυτή είναι και η ουσία της μουσικής. Κι αυτός ήταν ο λόγος της δημιουργίας του συγκεκριμένου χώρου".

"Η μουσική μου είναι μια μίξη από εθνικές φόρμες απ’ όλο τον κόσμο με μινιμαλιστικά στοιχεία. Κυρίως από τη σχολή του Steve Reich και όχι τόσο του Philip Glass, που είναι πιο ορχηστρικός. Το 'πολύ' στη μουσική ποτέ δεν μου άρεσε".

 

Δίσκοι και συναυλίες

Δίσκοι του έχουν κυκλοφορήσει από την Utopia του Βαγγέλη Κατσούλη. Το "Missing Links" LP του 1991 (δίσκος αναφοράς για την ambient music στην Ελλάδα) ακολούθησε το "Missing Links I & II", που περιέχει και κάποιες συνθέσεις οι οποίες δεν χώρεσαν στον διαρκείας 45 λεπτών δίσκο βινυλίου. Το 2017 φτάνει η σειρά του "Post Minimal", πάντα για την Utopia. Μια εξερεύνηση στα τοπία του μετα-μινιμαλισμού με αυτοβιογραφικά στοιχεία και μνήμες προσωπικών εμπειριών του συνθέτη: Το νανούρισμα (Son Mine, 1991) για τον τότε αγέννητο γιο του και μια σπουδή (Fading Slow) στον ρόγχο του πατέρα του, που έσβησε στα χέρια του.

Αυτές τις μέρες ο Δημήτρης Πετσετάκης ηχογραφεί στο θρυλικό στούντιο της Καστέλλας τον τρίτο του δίσκο για τη διεθνή δισκογραφική "Into the Light" με παραγωγό τον Ηλία Πίτσιο. Η εταιρεία αυτή είχε εκδώσει το "Endless" LP του 2015 και το "On Shores" του 2018 που περιείχαν παλιά μουσικά έργα ambient ή μινιμαλιστικά απ’ τα χρόνια του Τρίτου και συνθέσεις από παραστάσεις, με ρυθμικές ή δομικές αναφορές στην Αρχαία Ελλάδα. Εν αναμονή των επερχόμενων συναυλιών, προσμένουμε.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL