Η αδήλωτη εργασία άρχισε να καταγράφεται από τις αρχές του 2000, δηλαδή αρκετά πριν την οικονομική κρίση. Για να διενεργηθεί μέχρι πριν λίγα χρόνια κάποιος έλεγχος σε επιχείρηση π.χ. στον νότιο τομέα της Αθήνας, ο ελεγκτής έπρεπε να έρθει από την αντίστοιχη υπηρεσία της Κορίνθου ή και ακόμα πιο μακριά. Και αυτό καθώς υπήρχε το γνωστό σύστημα "συναγερμού" και οι έλεγχοι όταν γίνονταν έφερναν πενιχρά αποτελέσματα. Αυτά μέχρι τη διετία 2012 - 2014, όταν ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης (και σήμερα τοεμάρχης Εργασίας της Ν.Δ.) προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά προχωρώντας στην αποστελέχωση των Επιθεωρήσεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Σύλλογος Τεχνικών και Υγειονομικών Επιθεωρητών Εργασίας, στις 19 Απριλίου του 2013, με επιστολή του προς τη Γενική Γραμματέα του υπουργείου Άννα Στρατινάκη, η οποία κοινοποιείται και στον υπουργό Εργασίας Γιάννη Βρούτση, σημειώνει μεταξύ άλλων: "Βάσει των στοιχείων του 2012, από τη μείωση 9 περιφερειακών τμημάτων του ΣΕΠΕ προκύπτει επιπλέον κόστος στις επιχειρήσεις και τους συναλλασσόμενους πολίτες προς τις Τεχνικές Επιθεωρήσεις ύψους περίπου 500.000 ευρώ ετησίως και 7.000 χαμένων ημερών εργασίας (7.000 επισκέψεις και καταθέσεις εγγράφων σε 9 τμήματα, με 70 ευρώ κόστος μετακίνησης), με επιπλέον δημοσιονομικό κόστος της τάξης των 180.000 ευρώ ετησίως…".
Η απόφαση είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση των συνδικάτων και, σύμφωνα με τη ΓΣΕΕ, αποτελούσε "ένα ακόμη 'δωράκι' στην ανεξέλεγκτη εργοδοσία".
Η έκθεση του 2014
Εκτιμώντας την τεράστια αύξηση της αδήλωτης εργασίας, ιδιαίτερα στα μνημονιακά χρόνια, το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ ανέβαζε το ποσοστό κοντά στο 40%!
Στη μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2014 σημειώνεται: "Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της χώρας δεν είχαν ληφθεί τόσο πολλά μέτρα για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και ποτέ άλλοτε το μέγεθος αυτής δεν βρισκόταν στα σημερινά δυσθεώρητα ύψη.
Στην εποχή των Μνημονίων, η επίσημα καταγεγραμμένη αδήλωτη εργασία από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές εκτοξεύεται από το 29,7% λίγο πριν το 2010, στο 40,5% στα τέλη του 2013 για να περιοριστεί στο 25% στα τέλη του 2014 (ILO, 2014)". Τα ποσοστά βαίνουν μειούμενα από τότε: Στο 12,4% μετρήθηκε το 2017, από 13,58% το 2016, 16,48% το 2015 και 19,17% το 2014, σύμφωνα με το επιχειρησιακό σχέδιο 'Άρτεμις'".
Το πρόστιμο των 10.500
Ταυτόχρονα με την υποβάθμιση και αποστελέχωση των Επιθεωρήσεων, ο Ν. Βρούτσης αποφασίζει την επιβολή του υπέρογκου προστίμου των 10.500 ευρώ στις επιχειρήσεις για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο. Το μέτρο φέρνει πενιχρά αποτελέσματα, ωστόσο τα ποσοστά της αδήλωτης εργασίας βαίνουν μειούμενα, λόγω της θεαματικής αύξησης της ανεργίας, που στις αρχές του 2014 φτάνει το 28%.
"Τα 'υψηλά' πρόστιμα, σε συνδυασμό μάλιστα με όλες τις άλλες αυστηρές κυρώσεις, αντί να έχουν ως αποτέλεσμα τη συμμόρφωση των εργοδοτών και τη μείωση του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας, έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα σε κάποιες περιπτώσεις. Πώς είναι δυνατόν να υποχρεωθούν οι εργοδότες να τηρούν την ασφαλιστική νομοθεσία στο ακέραιο και εμπρόθεσμα σε ένα γενικευμένο περιβάλλον εργασιακής παραβατικότητας και εργοδοτικής αυθαιρεσίας;" σημειώνει στην ίδια έρευνα το ΙΝΕ, επισημαίνοντας ότι έρευνα του ΣΕΠΕ έδειξε σχετικά με το πρόστιμο ότι: "Εργοδότες και εργαζόμενοι θεωρούν πως η αδήλωτη εργασία καταπολεμάται με περισσότερους και αποτελεσματικούς ελέγχους (33,1%), με βελτίωση στην αγορά εργασίας και ανάπτυξη (23,5%), με μείωση των εργοδοτικών και των εργατικών εισφορών (17,1% και 15,8% αντίστοιχα) και λιγότερο με αυστηρές κυρώσεις (μόλις 12,1%).
Πρόστιμα με ρήτρα απασχόλησης
Με τη νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Εργασίας, η λογική του προστίμου αλλάζει και συνδέεται με την απασχόληση του εργαζόμενου. «Αυτό το κάνουμε για την απόδοση δικαιοσύνης στον εργαζόμενο και γιατί μέσα από τη δράση του ελεγκτικού σώματος παρατηρήθηκε πως οι επιχειρήσεις μετά την επιβολή προστίμου δεν προσελάμβαναν, στις περισσότερες περιπτώσεις, τον αδήλωτο εργαζόμενο. Σήμερα μπαίνει το πρόστιμο, τιμωρείται ο εργοδότης, αλλά θετική συνέπεια για τον αδήλωτο εργαζόμενο δεν υπάρχει», σημειώνει η υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου, προσθέτοντας ότι η φιλοσοφία του νομοσχεδίου δεν στηρίζεται σε μια τιμωρητική και εισπρακτική λογική αλλά στην απόδοση δικαιοσύνης προς τους εργαζόμενους.
Υπενθυμίζεται ότι αν, εντός δέκα εργάσιμων ημερών από την ημέρα του ελέγχου, ο εργοδότης προβεί στην πρόσληψη του εργαζομένου ή των εργαζομένων που διαπιστώθηκαν ως αδήλωτοι με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας πλήρους απασχόλησης, το πρόστιμο της παρ. 1 του άρθρου 5 μειώνεται ως εξής: α) στο ποσό των 7.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης με σύμβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον τριών μηνών, β) στο ποσό των 5.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης με σύμβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον έξι μηνών, γ) στο ποσό των 3.000 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης με σύμβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον ενός (1) έτους.
