Του Διονύση Τεμπονέρα*
Πριν από λίγες ημέρες συμπληρώθηκαν πέντε μήνες από τα πρώτα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση στις εργασιακές σχέσεις με στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στην αγορά εργασίας. Ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Βρούτσης δήλωνε τότε ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι ''έκτακτα και προσωρινά'' και ότι αναμένεται να ισχύσουν ''για το πολύ δύο - τρεις μήνες''. Για να συμπληρώσει βέβαια αργότερα ότι η κυβέρνηση ''ξαναγράφει το εργατικό δίκαιο''.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση δεν ξαναέγραψε το εργατικό δίκαιο, αλλά μάλλον το... διέγραψε οριστικά, με αποτέλεσμα μέσα σε πέντε μήνες να έχει δημιουργηθεί μία μόνιμη κατάσταση εξαίρεσης από τις πάγιες ρυθμίσεις των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, που φυσικά μόνο προσωρινή δεν είναι:
1. Η αρχή έγινε με τις περίφημες αναστολές συμβάσεων εργασίας. Σχεδόν ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι εκλήθησαν για αρκετό διάστημα να ζήσουν με 17,8 ευρώ την ημέρα, ενώ χιλιάδες από αυτούς, κυρίως στους χώρους επισιτισμού, τουρισμού, πολιτισμού, αθλητισμού κ.λπ., εισπράττουν το πενιχρό επίδομα καθυστερημένα (μόλις προχθές κατεβλήθησαν οι πληρωμές του μηνός Ιουνίου!), δίχως να μπορούν να αντεπεξέλθουν για περισσότερους από πέντε μήνες.
Το χειρότερο όμως είναι ότι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε πρόσφατα πως οι αναστολές συμβάσεων θα συνεχιστούν και μετά τον Σεπτέμβριο και πιθανώς θα φτάσουν και στις αρχές του νέου έτους.
2. Η δεύτερη σημαντική παρέμβαση της κυβέρνησης ήταν το σύστημα της εκ περιτροπής εργασίας που εισήγαγε, αρχικά άνευ κρατικής επιδότησης (μισός μισθός για το 50% της εργασίας) και στη συνέχεια με κρατική επιχορήγηση, που οδήγησε σε οριζόντια μείωση των αποδοχών των εργαζομένων κατά 20%.
Το περίφημο πρόγραμμα Συν-Εργασία, στο οποίο έχουν ενταχθεί μόλις 50.000 εργαζόμενοι, δέχτηκε αρκετές τροποποιήσεις μέχρι σήμερα, κυρίως όσον αφορά την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών. Παρ’ όλα αυτά κρίνεται ως ένα αποτυχημένο σχέδιο εκ του αποτελέσματος, κυρίως διότι είναι γραφειοκρατικό για τους εργοδότες και δεν συμβαδίζει με τις αναστολές των συμβάσεων εργασίας. Παρ’ όλα αυτά και το πρόγραμμα Συν-Εργασία αναμένεται να συνεχιστεί και μετά τον Οκτώβριο.
3. Η τρίτη παρέμβαση σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα έχει να κάνει με την επέκταση της εξ αποστάσεως εργασίας, δηλαδή την τηλεργασία. Από δικαίωμα που συμφωνείται μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, μετατράπηκε σε μονομερές δικαίωμα του εργοδότη και με συνεχείς παρατάσεις έφτασε να ισχύει ακόμα και σήμερα (λήγει τέλος Σεπτεμβρίου).
Φυσικά αναμένεται να παραταθεί ή και να μονιμοποιηθεί η ισχύς του, καθότι το υπουργείο Εργασίας έχει έτοιμο νέο πλαίσιο λειτουργίας της τηλεργασίας, μόνιμου πια χαρακτήρα. Σημειωτέον ότι από τα στοιχεία του ΣΕΠΕ προκύπτει πως πάνω από το 50% όσων εργάστηκαν σε καθεστώς τηλεργασίας δούλεψαν περισσότερο χρόνο σε σχέση με την εργασία που εκτελούσαν διά ζώσης, φυσικά χωρίς πρόσθετη αμοιβή.
4. Επιπλέον η κυβέρνηση έδωσε τη δυνατότητα σε ομίλους επιχειρήσεων να μεταφέρουν εργαζόμενους από μια επιχείρηση του ομίλου σε μια άλλη, δίχως και πάλι τη συναίνεση του εργαζομένου. Εργαζόμενοι βρέθηκαν από τη μια μέρα στην άλλη να εργάζονται ακόμα και 50 χιλιόμετρα μακρύτερα και όσοι αρνήθηκαν εξωθήθηκαν σε απόλυση.
5. Το κλείσιμο των σχολικών μονάδων δημιούργησε την άδεια ειδικού σκοπού, κατά την οποία ο εργαζόμενος για κάθε τρεις μέρες άδειας ελάμβανε και μια μέρα από την κανονική του άδεια. Πέραν του ότι οι εργοδότες ήταν εξαιρετικά φειδωλοί στη χορήγηση της άδειας, όσοι έκαναν χρήση βρέθηκαν εν μέσω θέρους να έχουν εξαντλήσει την κανονική τους άδεια, με ό,τι αυτό σημαίνει για τον εσωτερικό τουρισμό.
6. Τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων υπέστησαν άγριο κούρεμα, ενώ η επιλογή της κυβέρνησης να μεταθέσει την καταβολή του πρώτου στις 30.6 οδήγησε και στο πετσόκομμα του επιδόματος αδείας.
7. Σημαντικές ήταν οι παρεμβάσεις και στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, με ουσιαστική κατάργηση της δήλωσης των υπερωριών, της υποχρέωσης απασχόλησης σε Κυριακές και αργίες, τα εξοντωτικά ωράρια σε κλάδους όπως τα σούπερ μάρκετ, φαρμακεία κ.λπ.
8. Χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι και η ντε φάκτο απελευθέρωση των απολύσεων, αφού η υποτιθέμενη προστασία των 45 ημερών μετά το πέρας της αναστολής σύμβασης έληξε για χιλιάδες εργαζόμενους στα μέσα του καλοκαιριού, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση των απολύσεων και των ''οικειοθελών αποχωρήσεων''.
9. Οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό, οι εποχικοί, τα μπλοκάκια, οι άνεργοι και το μεγαλύτερο τμήμα των επισφαλών εργαζόμενων έμειναν εκτός ρυθμιστικού πλαισίου, με αποτέλεσμα χιλιάδες εξ αυτών να αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης. Αντί η κυβέρνηση να λάβει οριζόντια μέτρα, λειτούργησε αποσπασματικά και επιλεκτικά αφήνοντας εκτεθειμένους τους εργαζόμενους.
10. Παρά την έκδοση εγκυκλίων για την τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, η εργοδοτική αυθαιρεσία χτύπησε κόκκινο. Ανύπαρκτα μέτρα ασφαλείας και απόστασης, εντατικοποίηση της εργασίας, απουσία ελέγχων κ.λπ. οδήγησαν στο να νοσήσουν δεκάδες συμπολίτες μας στους χώρους δουλειάς.
Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι «η μονιμοποίηση της κατάστασης εξαίρεσης στο εργατικό δίκαιο» θα μας συνοδεύει για αρκετό διάστημα μετά τη λήξη της υγειονομικής κρίσης και ίσως για πάντα, εφεξής. Το νέο πλαίσιο υποτίμησης της εργασίας δομήθηκε ακριβώς για την επόμενη μέρα.
Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται και στην ''έκθεση Πισσαρίδη'', σύμφωνα με την οποία μεταξύ άλλων προτείνονται ως ενδεδειγμένα μέτρα ανάπτυξης η γενίκευση της τηλεργασίας, το κούρεμα των υπερωριών, η απελευθέρωση των απολύσεων και η περαιτέρω ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις με μειωμένους μισθούς.
Η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τα εργασιακά δικαιώματα ως στοιχεία ανάσχεσης της ανταγωνιστικότητας και οδηγεί τη χώρα σε ένα μνημονιακό deja vu.
* Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι δικηγόρος - εργατολόγος
