Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Ομαδικό πορτρέτο της Καταρίνα Μπλουμ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ομαδικό πορτρέτο της Καταρίνα Μπλουμ

Της Ευγενίας Μπογιάνου

Το 1974, δύο χρόνια μετά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Χάινριχ Μπελ γράφει τη «Χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ» χρησιμοποιώντας την τεχνική -υπόδειγμα μεταμοντέρνας αφήγησης- που χρησιμοποίησε και στο «Ομαδικό πορτρέτο για μια κυρία» που δημοσιεύτηκε το 1971. Έχουμε κι εδώ τη φωνή του αποστασιοποιημένου αφηγητή που περιγράφει τα γεγονότα συνθέτοντάς τα από μαρτυρίες και καταθέσεις άλλων. Παρελαύνουν μια σειρά άνθρωποι οι οποίοι, καθώς ξεδιπλώνουν τις ιστορίες τους, φωτίζουν αθέατες μέχρι τότε καταστάσεις και σχέσεις. Σχέσεις που καθορίζουν την καθημερινότητα, όπου πολλές φορές τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται.

Πρόκειται για τέσσερις μέρες καθοριστικής σημασίας από τη ζωή της Καταρίνα Μπλουμ. Τέσσερις μέρες που, λόγω της αδηφάγου μανίας του κίτρινου Τύπου και της βίας της εξουσίας, μεταμορφώνουν μια φιλήσυχη, σχεδόν ασήμαντη, οικιακή βοηθό, σε εγκληματία. Η Καταρίνα είναι μια όμορφη νέα γυναίκα, είναι μόνη και είναι φτωχή, που σημαίνει πως έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που την κάνουν εύκολο στόχο. Όλα ξεκινούν μια Τετάρτη βράδυ, όταν η νεαρή γυναίκα πηγαίνει σε ένα αποκριάτικο πάρτι και νιώθει ακαριαία έλξη για τον Λούντβιχ, που τότε ακόμη δεν ξέρει ότι καταζητείται από την αστυνομία για πράξεις που σχετίζονται με την τρομοκρατία.

Περνούν τη νύχτα μαζί και ο εφιάλτης αρχίζει. Μαζί με τον έρωτα εισβάλλουν στη ζωή της και η παραποίηση, η καθοδήγηση της κοινής γνώμης μέσω του Τύπου, το κουτσομπολιό, η περιθωριοποίησή της από την «κανονικότητα». Τα πάντα, παρόν και παρελθόν, γίνονται αφήγημα που πουλάει. Άνθρωποι δίχως αναστολές γκρεμίζουν προσωπικότητες. Ένας χωρισμός, οι σχέσεις της με τους άλλους, η καταγωγή της, όλα είναι αποδείξεις ενοχής.

Το αποδραματοποιημένο, σαν ρεπορτάζ, ύφος της αφήγησης τονίζει ακόμη περισσότερο τη φρίκη των γεγονότων. Είναι σαν να παρακολουθούμε μια χειρουργική επέμβαση που δεν έχει σκοπό να σώσει μια ζωή, αλλά ακριβώς το αντίθετο: να την αφανίσει. Από τη στιγμή που η Καταρίνα γνώρισε τον Λούντβιχ η μοίρα της ήταν προδιαγεγραμμένη. Βάδισε δίχως να το ξέρει -πως θα μπορούσε άλλωστε;- προς την ολοκληρωτική της καταστροφή. Παρ' όλο που είχε γύρω της ανθρώπους που τη νοιάζονταν, αυτό δεν ήταν ικανό να τη σώσει από τα νύχια της διαστρέβλωσης. Ίσα - ίσα παρέσυρε κι εκείνους μαζί της σε μια κάθοδο δίχως τέρμα.

Το έργο του Μπελ στο σύνολό του παραμένει επίκαιρο. Η ματιά του, κοφτερή και ρηξικέλευθη, αναφέρεται στο τότε, το σκληρό μεταπολεμικό ενοχικό τότε της Γερμανίας, αλλά, δυστυχώς, και στο σήμερα. Διαβάζοντας για την Καταρίνα, δεν μπορούμε να μην φέρουμε στο μυαλό μας αντιστοιχίες με τη σημερινή Ελλάδα, όπου το τεκμήριο της αθωότητας χάνεται μαζί με τον παραλογισμό της δημιουργίας εύκολων θυμάτων ακόμη κι όταν όλα τα στοιχεία κραυγάζουν για το αντίθετο.

Η καταπάτηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, η κατασκευή εξιλαστήριων «τεράτων», είναι και σήμερα υπαρκτή. Ο Μπελ θέτει το θέμα της αυτοδικίας. Έχει τη βαθιά πίστη πως η κρατική βία δημιουργεί με τη σειρά της νέα βία σε έναν ατέρμονα κύκλο όπου οι πάντες μοιάζουν χαμένοι. Το θέμα είναι ταξικό, είναι επίσης και έμφυλου διαχωρισμού. Ποιος θα πιστέψει την οικιακή βοηθό Καταρίνα όταν αναφέρεται σε σεξουαλική παρενόχληση από έναν ευυπόληπτο και υπεράνω υποψίας πολίτη; Ποιος θα την πίστευε το 1974; Ποιος θα την πιστέψει σήμερα;

Υπόδειγμα γραφής όπου η καταγγελτική ματιά και το βάρος των πεποιθήσεων δεν στερούν τίποτα από την αξία του λογοτεχνικού κειμένου. Ο Μπελ, με κινήσεις ακριβείας, οδηγεί τη σκέψη σ’ έναν πυρήνα προβληματισμών, αλλά το κάνει με όρους καθαρά λογοτεχνικούς. Αξεπέραστος.

Χάινριχ Μπελ, «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ»

Εκδ. Μεταίχμιο

Μετάφραση: Δημήτρης Δημοκίδης

216 σελ. Τιμή:15,50 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL