Της Πόλυς Κρημνιώτη
"Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης με πλαστές ειδήσεις δεν είναι ένα στοιχείο της κρίσης που παρήλθε, αλλά ένας κίνδυνος που θα μας απειλήσει και στο μέλλον. Το διαπιστώσαμε ξανά με αφορμή την τραγωδία στο Μάτι" λέει ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος με αφορμή το καινούργιο του μυθιστόρημα "Ο άνθρωπος που έκαψε την Ελλάδα" (εκδ. Κέδρος).
Μέσα από μια πολιτική και ερωτική μαύρη κωμωδία, χτισμένη με τα υλικά του ψηφιακού κόσμου, που επαναφέρει εμφατικά το ερώτημα για τον τρόπο που ζούμε πλέον, ο συγγραφέας καταθέτει το σχόλιό του αφ’ ενός για το ψηφιακό περιβάλλον που διαμορφώνεται μπροστά μας και διαμορφώνει τη ζωή μας, αλλά και για το παρόν και το μέλλον μας, όχι μόνο για το παρελθόν και την κρίση.
"Σατανική σύμπτωση" χαρακτηρίζει ο συγγραφέας τη σχέση ανάμεσα στην πρόσφατη πυρκαγιά στο Μάτι με τις πυρκαγιές που ανάβει ο "πυρογενετικός" ήρωάς του στις σελίδες του βιβλίου.
Γραμμένο εν θερμώ, σε μια πρώτη εκδοχή το 2016, το βιβλίο διατρέχει όλη την πολιτικοκοινωνική κατάσταση που βίωσε η χώρα μας από το 2012. "Η τετραετής απόσταση από το αρχικό βίωμα μου έδωσε την ευχέρεια να αντιμετωπίσω αυτή την πρώτη ύλη ως μαύρη κωμωδία και όχι ως δράμα".
Ο συγγραφέας δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον ήρωά του "ψεκασμένο". Αυτός ο άνεργος δημοσιογράφος, που πιστεύει ότι μπορεί να βάζει φωτιά με τη δύναμη του μυαλού του, τη γνωστή ως πυρογένεση, μια ικανότητα μεταξύ παραφυσικής και ψυχοπάθειας, μένει άστεγος και αρχίζει να πυρπολεί όλα όσα θεωρεί πηγή του κακού τράπεζες, υπουργεία, εφορίες, κανάλια.
Οι φωτιές δίνουν το έναυσμα να ξεσπάσει μια πολύνεκρη λαϊκή εξέγερση στη χώρα τα Χριστούγεννα του 2013. Δημιουργούν όμως και τον καμβά μέσα από τον οποίο ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος αναμετράται με τη βιωμένη εμπειρία των τελευταίων χρόνων. "Είναι το σχόλιό μου πάνω στην κρίση, αλλά όχι με έναν τρόπο πικρό ή πένθιμο. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, το βιβλίο σε εμψυχώνει και σου γεννάει μια αισιόδοξη διάθεση μέσω των κωμικών στιγμιοτύπων που υπάρχουν στις σελίδες του".
Ομολογεί ωστόσο ότι "αυτό το μυθιστόρημα ξεκίνησε από ένα φόβο". Και εξηγεί. "Στα τέλη του 2011 έκλεισε η εφημερίδα όπου δούλευε η γυναίκα μου και βρέθηκε άνεργη. Από τη άλλη μια σειρά από δουλειές που είχα κάνει εγώ είτε έκλεισαν είτε δεν με πλήρωσαν. Ήταν μια περίοδος που η κόρη μας έδινε Πανελλαδικές. Αυτή η συνθήκη μου δημιούργησε τον φόβο ότι η πτωχοποίησή μας θα ήταν χωρίς επιστροφή. Δεν ήταν μόνο δικό μου συναίσθημα αυτό. Ένα σωρό κόσμος γύρω μας, φίλοι, γνωστοί, αντιμετώπιζαν τα ίδια. Αυτή ήταν η σπίθα που πυροδότησε την έμπνευση του βιβλίου".
Στις σελίδες του επικεντρώνεται ιδιαίτερα στους άστεγους. "Πάντα υπήρχαν στην Αθήνα, όπως και σε όλες τις μεγαλουπόλεις. Όμως μεταξύ του 2013 και του 2015 το φαινόμενο, λόγω της κρίσης, εντάθηκε έως απελπισίας. Με δεδομένη την τόσο ευρεία ιδιοκατοίκηση αλλά και τον θεσμό της οικογένειας, αυτό το φαινόμενο έμοιαζε στα μάτια μου ως ένδειξη απίστευτης επερχόμενης καταστροφής για τη χώρα. Με τρόμαζε αυτή η συνθήκη, το μέλλον της χώρας μου φαινόταν αδιανόητο" λέει.
"Ευτυχώς μετά το 2015, είτε επειδή κατέφυγαν στις υπάρχουσες δομές είτε επειδή δημιουργήθηκαν νέες είτε επειδή βρήκαν κάποιες δουλειές, οι άστεγοι δεν είναι πια τόσο πολλοί στο κέντρο της Αθήνας".
Χαρακτηρίζει το μυθιστόρημά του "ένα μωσαϊκό από δημοσιεύματα εφημερίδων, αναρτήσεις στο Facebook, sms, post σε ανυπόληπτα blog" προσθέτοντας ότι "μ’ αυτόν τον τρόπο θέλησα να καυτηριάσω σατιρικά τον ψηφιακό κόσμο ως πηγή ενημέρωσης".
Για τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο "αυτή η φρενίτιδα είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες", καθώς "τα fake news καταδυναστεύουν τη ζωή μας, ο πληθυσμός χειραγωγείται από αυτή την επικίνδυνη εξίσωση του σοβαρού με το φαιδρό, του ψεύτικου με το αληθινό".
Ως άνθρωπος του γραπτού λόγου δεν κρύβει την ανησυχία του γι' αυτή την κατάσταση. "Ανησυχώ γιατί ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσο μεγάλη ανάγκη για αληθινή και αντικειμενική ενημέρωση και ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αναξιόπιστη ή πλαστή η ενημέρωση που μας παρέχεται. Ο ψηφιακός κόσμος ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αποδυνάμωση του Τύπου, δηλαδή της πιο έγκυρης μορφής ενημέρωσης. Όσο κι αν μεγάλη μερίδα του Τύπου υπηρετεί ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, παραμένει η πιο έγκυρη μορφή ενημέρωσης".
Παράλληλα διαπιστώνει "μια φοβερή έκπτωση του γραπτού λόγου, σε συνδυασμό με την κυριαρχία της εικόνας, του σλόγκαν, της επιδερμικής και αφοριστικής σκέψης" και θυμάται ότι "αυτή η κατάσταση έφτασε στο αποκορύφωμά της τις μέρες του δημοψηφίσματος,όταν τα συστημικά μέσα ενημέρωσης προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι όλοι θα ψηφίσουμε ναι, δηλαδή παρουσίαζαν μια εικονική πραγματικότητα αντίθετη με όσα βιώναμε. Η ελληνική κοινωνία είχε απόλυτη συνείδηση του ότι προσπαθούν να τη χειραγωγήσουν με πλαστές ειδήσεις.
Το ίδιο βλέπουμε να επαναλαμβάνεται με αφορμή την πυρκαγιά στο Μάτι, από κατασκευασμένες πληροφορίες μέχρι συγκεκριμένες απόπειρες να χειραγωγηθεί πολιτικά η κοινή γνώμη μέσω του συναισθηματικού σοκ που προκαλεί μια τέτοια πολύνεκρη εθνική τραγωδία".
Μια άλλη επικίνδυνη πλευρά του ψηφιακού κόσμου εντοπίζει ο συγγραφέας στα social media. "Μπήκαμε στο Facebook με την ψευδαίσθηση ότι εκεί θα ήταν ένας χώρος ελευθερίας γνώμης που μας τη στερούσαν τα κατεστημένα μίντια και τελικά ανακαλύπτουμε ότι είναι ένας χαοτικός κόσμος, χωρίς κανόνες δεοντολογίας και με μεγάλες δόσεις ανθρωποφαγίας. Είναι μια εξίσου επικίνδυνη πτυχή του μιντιακού κόσμου, όπως τα fake news. Παράγουν κι αυτά μια εικονική πραγματικότητα. Θεωρώ ότι είναι μια εξίσωση προς τα κάτω, όχι δημοκρατική, αλλά οχλοκρατική".
