"Το παπαδιαμαντικό έργο είναι 'αχανές' και ανεξάντλητο και με εντυπωσιακό τρόπο αντέχει διαφορετικές αναγνώσεις και διαφορετικές προβολές που κάνει ο αναγνώστης του" λέει ευθύς εξαρχής η Πόλυ Χατζημανωλάκη. Με τον ξεχωριστό, διεισδυτικό και συγκριτικό αναγνωστικό της τρόπο και με πολυετή μελέτη και συγγραφή γύρω από το παπαδιαμαντικό έργο, η συγγραφέας και κριτικός, που σπούδασε και δίδαξε Φυσική, αλλά αναζητά την ουσιαστική θέαση του κόσμου μας μέσα από τα κείμενα, καταδύεται για μια ακόμα φορά στη γραφή του Σκιαθίτη συγγραφέα αναζητώντας και αναδεικνύοντας νέα σημεία αναφοράς και διαφορετικές προσεγγίσεις.
Είτε ως "το ημερολόγιο μιας ερευνητικής ανάγνωσης" πάνω στο έργο του Παπαδιαμάντη, όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο, είτε ως "μια προσωπική αφήγηση με ντοκουμέντα", όπως σημειώνει η ίδια, το καινούργιο βιβλίο της "Βωβόν ξύλον" (εκδόσεις Εύμαρος), που θα τοποθετηθεί αύριο στα ράφια των βιβλιοπωλείων και θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 19 Μαρτίου στο Polis Art Cafe (6μ.μ.), προσφέρει πλείστες αφορμές και χρήσιμα εργαλεία για την εξερεύνηση ενός σημαντικού έργου, το οποίο σε κάθε ανάγνωση επιφυλάσσει νέους κρυμμένους θησαυρούς.
Από τον τίτλο κιόλας του βιβλίου η Πόλυ Χατζημανωλάκη προϊδεάζει για ένα κομβικό στοιχείο στο παπαδιαμαντικό έργο. "Βωβόν σημαίνει φυσικά βουβό, άφωνο. Είναι μια μεταφορά που δίνει την ιδιότητα της φωνής και της ομιλίας σε ένα ξύλο που σαν τον 'αταίριαστο' άνθρωπο διαφέρει από τη νόρμα. Είτε γιατί είναι ανεπεξέργαστο, είτε γιατί είναι 'θαλασσοφαγωμένο' όπως το αποκαλεί ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης. Σαν να λέμε, είτε είναι χωρίς εμπειρίες είτε έχει δει τα πάντα, έχει τελειώσει τον κύκλο του. Και στις δυο περιπτώσεις είναι έξω από την κανονικότητα και του αποδίδεται η ιδιότητα της αφωνίας. Η αφωνία ως σοφία σε αντίθεση με την πολυλογία και η αφωνία ως ψυχική αποδυνάμωση είναι θεματικά μοτίβα που συνάντησα κατά τη διάρκεια των παπαδιαμαντικών μου αναγνώσεων" διευκρινίζει.
Η συγγραφέας χαρακτηρίζει τη δική της ως "μια ανορθόδοξη αλλά ερευνητική ανάγνωση. Είναι η ματιά του 'αναλφάβητου αναγνώστη' που επιχειρεί να κατασκευάσει την ερμηνεία του από διαφορετικές διαδρομές και γνωστικά πεδία όπως π.χ. η ανθρωπολογία, η συγκριτική λογοτεχνία, η ψυχανάλυση κ.ά." εξηγεί, επισημαίνοντας ότι "κάθε ανάγνωση είχε έναν δικό της θησαυρό, μια αποκάλυψη".
Ξεναγώντας μας στις παπαδιαμαντικές διαδρομές, ανασύρει σημεία και σύμβολα που ανιχνεύει κανείς πλείστα όσα στον Σκιαθίτη συγγραφέα, τα οποία αναδεικνύονται στο βιβλίο της. "Η Λιαλιώ στη 'Νοσταλγό' είναι το κατεξοχήν παράδειγμα όπου ο Παπαδιαμάντης χρησιμοποιεί την ομιλία ως όχημα προς την απελευθέρωση" λέει η Πόλυ Χατζημανωλάκη. "Η ομιλία της οδηγεί κυριολεκτικά τη βάρκα. Ο Παπαδιαμάντης επίσης χρησιμοποιεί σύμβολα από τη λαϊκή παράδοση για να εκφράσει την αποδυνάμωση του ήρωα που χάνει τη φωνή του. Εμφανίζεται δηλαδή η σκοτεινή μορφή του δράκου που ο ήρωας σαν Αϊ Γιώργης πρέπει να τον σκοτώσει για να βρει ξανά τη δύναμη που του δίνει η ομιλία. Ανθρωπολογική είναι και η ανάγνωση της 'Φόνισσας' σαν μια διαβατική τελετή, σαν μια προσκόλληση στην εφηβεία και την αγριότητα που αποκαλύπτει σκανδαλώδεις αντιστροφές και ταυτίσεις φύλου, το 'ήθος ανδρικόν' της Χαδούλας, ο γυναικείος νους του γιου της, οι γυναικείες παντόφλες του γαμπρού της, η μυητική κλοπή - έκλεβε από τα σκυλοδεμένα. Άλλες φορές, συναντά κανείς οδηγίες για τη γραφή - πώς να περιγράψει κανείς το όλον, το σύμπαν των παραμυθιών σε ένα πανάκι τόσο δα που είναι το κέντημα. Όταν η ηρωίδα, η Σεραϊνιώ, παίρνει το τηλεσκόπιο του ναυτικού πατρός της για να δει την αντίζηλό της και πώς κεντά".
Το παπαδιαμαντικό έργο ενεργοποιεί δυνάμεις και νέα στοιχεία, ως εκ τούτου και μια πρόταση ανάγνωσης, επισημαίνουμε στη συγγραφέα. "Αυτό απαντά στο ερώτημα γιατί να διαβάζουμε τον Παπαδιαμάντη σήμερα" μας λέει. "Είναι ένας συγγραφέας πολυσύνθετος, πολυεπίπεδος. Είναι ο Παπαδιαμάντης της γραφής και της ανάγνωσης, της βωβότητας και της αλαλίας, ο Παπαδιαμάντης της ετερότητας και των σημείων, ο Παπαδιαμάντης της εφηβείας και άλλα μικρά μαργαριτάρια, οι τόποι του θανάτου, το καμίνι και η ανυπακοή, το σχήμα του κοχυλιού κατά Μπασελάρ, το τραγούδι του κυρ - Βοριά. Κάθε εποχή φέρνει τα εργαλεία της, τις αναγνώσεις της, τους συνειρμούς της στο νησί των θησαυρών και κάνει νέες κατασκευές, δημιουργεί νέες νοηματοδοτήσεις, νέες ερμηνείες. Και το παπαδιαμαντικό έργο έχει μια αντοχή, ένα εύρος, μια περιεκτικότητα και μια αχανή έκταση που το επιτρέπει, θαρρώ".
Η Πόλυ Χατζημανωλάκη δεν διεκδικεί το "αλάθητο" της ανάγνωσής της. "Είναι ο τρόπος που διάβασα το παπαδιαμαντικό έργο, μια προσωπική κατάθεση που δεν έρχεται να ανατρέψει αλλά να συνυπάρξει με τις άλλες αναγνώσεις του Παπαδιαμάντη. Δεν αντιπαρατίθεται, δεν κάνει ακαδημαϊκού είδους αναφορές στην βιβλιογραφία αλλά προϋποθέτει ό,τι έχει μέχρι τώρα γραφτεί" λέει και με εξομολογητική διάθεση σημειώνει ότι "όπως τόσοι και τόσοι έχουν καταφύγει, κατά την προτροπή του Ελύτη, όταν τους βρίσκει το κακό στον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη, δεν το έχω αποφύγει. Το θεωρώ μάλιστα μεγάλη παρηγοριά να μπορεί κανείς στην εποχή μας, χωρίς να τον ακυρώνει μυθοποιώντας τον, να καταφεύγει δημιουργικά στον κυρ - Αλέξανδρο".
