Εκατόν σαράντα δύο χρόνια μετά την κτήση του τίτλου της και εκατόν δεκαπέντε από την εγκατάστασή της στο Βαλιάνειο, το ιστορικό κτήριο της Τριλογίας, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος ζει μια από τις πλέον κομβικές στιγμές της ιστορίας της. Οδεύοντας στο νέο της κτήριο στο Φάληρο, μαζί με τη νέα σελίδα που ανοίγεται μπροστά της καλείται ως κιβωτός του ελληνικού πολιτισμού να διαδραματίσει τον ρόλο του μεγάλου πνευματικού οργανισμού σε μια εποχή που η πνευματικότητα και η εγγραμματοσύνη παραγκωνίζονται, η γνώση απαξιώνεται και οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν δραματικά το τοπίο της αναγνωστικής συνθήκης.
Ήδη το τοπίο στο Βαλιάνειο δεν θυμίζει σε τίποτε τις παλιές ημέρες. Από τις 8 Ιανουαρίου που ξεκίνησε η διαδικασία της μετακόμισης, το αναγνωστήριο του διατηρητέου κτηρίου μοιάζει περισσότερο με εργοτάξιο. Τα βαριά ξύλινα τραπέζια που χιλιάδες φοιτητές, ερευνητές, μελετητές τροφοδοτούσαν τη γνώση, τοποθετημένα περιμετρικά, αφήνουν ανοιχτούς τους διαδρόμους της μεταφοράς των βιβλίων. Τροχήλατες βιβλιοθήκες, ειδικές ράμπες και κλιμακοστάσια με κατάλληλη κλήση, πλαστικά και ξύλινα κιβώτια και χαρτοκιβώτια έχουν εγκατασταθεί στο αναγνωστήριο και στα βιβλιοστάσια γι' αυτή τη διαδικασία που απασχολεί το σύνολο του προσωπικού της ΕΒΕ προκειμένου να μεταφερθούν τα 750.000 τεκμήρια της Γενικής Συλλογής. Έχοντας προηγηθεί προεργασία και οργάνωση τριών ετών, η διαδικασία της μετακόμισης θα έχει ολοκληρωθεί στο επόμενο τρίμηνο, με τον προϋπολογισμό ύψους 500.000 ευρώ να καλύπτεται από το ελληνικό κράτος.
Κάνοντας δουλειά μυρμηγκιού το προσωπικό της ΕΒΕ, αφού έχει προηγηθεί ο καθαρισμός όλων των βιβλίων της Γενικής και των ειδικών συλλογών, έχουν καταλογογραφηθεί, ταυτοποιηθεί στον ηλεκτρονικό κατάλογο και συντηρηθεί όσα χρειάζεται, έχει προετοιμάσει ένα προς ένα τα βιβλία εξασφαλίζοντας τις πρακτικές και τα πρότυπα για τη λιγότερη δυνατή καταπόνηση και την πλέον ασφαλή μεταφορά τους. Έτσι τα βιβλία τοποθετούνται στα ειδικά τροχήλατα, επενδεδυμένα με αφρώδες αδρανές υλικό προκειμένου να απορροφώνται οι κραδασμοί, σφραγίζονται και μεταφέρονται στα σταθμευμένα στον κήπο φορτηγά με ελεγχόμενες κλιματικές συνθήκες και με τη συνοδεία υπαλλήλου της Βιβλιοθήκης ξεκινούν για το Φάληρο.
Η Γενική Συλλογή της ΕΒΕ σε ένα ποσοστό 20% έχει μεταφερθεί στο νέο κτήριο. Όσο για τα 15.000 σπάνια παλαίτυπα, τα 5.429 χειρόγραφα και τα αρχεία, στα οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται το αρχείο Φιλήμωνος με τεκμήρια της Φιλικής Εταιρείας και το Αρχείο Αγωνιστών του 1821, του οποίου η ψηφιοποίηση αναμένεται να ολοκληρωθεί σε περίπου έναν χρόνο, έχουν κατά 30% μεταφερθεί ήδη στα θησαυροφυλάκια της ΕΒΕ στο νέο κτήριο. Στα θησαυροφυλάκια οδεύουν επίσης τα 3.500 χαρακτικά και έργα τέχνης της ΕΒΕ, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται η περίφημη συλλογή 2.800 χαρακτικών του Γεωργίου Γεναδίου.
Η συλλογή των έντυπων εφημερίδων της ΕΒΕ, η οποία τώρα φυλάσσεται στο κτήριο του Βοτανικού, θα επιστρέψει στο Βαλιάνειο, ενώ στο Φάληρο θα μεταφερθεί η πλήρης σειρά μικροφίλμ εφημερίδων, δωρεά της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Όσο για τη συλλογή περιοδικών, 30.000 τεύχη περιοδικών, ποικίλης θεματολογίας, της τελευταίας πενταετίας μεταφέρονται στο νέο κτήριο. Η υπόλοιπη συλλογή εξακολουθήσει να φυλάσσεται στο κτήριο του Βοτανικού.
Η πρόβλεψη για το ιστορικό κτήριο της Τριλογίας, είναι να ξεκινήσουν άμεσα εργασίες αποκατάστασής του από τις φθορές του χρόνου. Μετά τη μετακόμιση θα ξεκινήσει η διαδικασία κατάρτισης μελετών. Το Βαλιάνειο προβλέπεται να φιλοξενήσει το 2ο αντίτυπο της Γενικής Συλλογής κι έτσι η ΕΒΕ θα απαλλαγεί από το κόστος των 70.000 ευρώ ετησίως που δίνει για το ενοίκιο του κτηρίου στο οποίο φυλάσσεται σήμερα. Το αναγνωστήριό του θα συνεχίσει να λειτουργεί, ενώ προβλέπεται να χρησιμοποιείται και ως χώρος εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων. Παράλληλα, θα αποκτήσει πωλητήριο αλλά και το δικό του καφέ, που προβλέπεται να δημιουργηθεί στον κήπο του.
Στο κτήριο του Βοτανικού θα εξακολουθήσει να φυλάσσεται το 3ο αντίτυπο της Γενικής Συλλογής της ΕΒΕ, ενώ θα παραμείνουν και άλλες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων οι υπηρεσίες κέντρων διεθνούς αριθμοδότησης (ΙΣΒΝ) αλλά και η παραλαβή των βιβλίων που είναι υποχρεωμένοι οι εκδότες να καταθέτουν στην ΕΒΕ.
Ένας καινούργιος κόσμος ξεδιπλώνεται στο νέο κτήριο της ΕΒΕ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Με τον επιβλητικό Πύργο των Βιβλίων να κυριαρχεί, τα 8 αναγνωστήρια, το κεντρικό κινητό βιβλιοστάσιο που θα στεγάσει το μεγαλύτερο ποσοστό των βιβλίων, γύρω στα 650 τεκμήρια, να λειτουργεί ως τροφοδότης όλων των αναγνωστηρίων, με το νέο δανειστικό τμήμα της ΕΒΕ, ένα από τα καλύτερα εργαστήρια συντήρησης στην Ελλάδα, την πρόβλεψη χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών αλλά και μόνιμων εκθέσεων με τα σπάνια τεκμήρια, το νέο κτήριο δομείται σε εντελώς διαφορετική φιλοσοφία από το ιστορικό Βαλιάνειο. Κομψές κατασκευές με ξύλο και μέταλλο, οι βιβλιοθήκες μαζί με το άπλετο φως που εισβάλλει στο κτήριο που σχεδίασε ο Ρέντζο Πιάνο δίνουν τον τόνο της νέας εποχής.
Στα 25.000 ράφια που φιλοξενεί το μεγάλο αναγνωστήριο "Σταύρος Νιάρχος" του νέου κτηρίου υπάρχει πρόβλεψη να προστεθούν κυλιόμενα ράφια ώστε να αυξηθεί η χωρητικότητα με επιπλέον 16.000 μέτρα ραφιών. Αυτό δίνει ένα τράτο εικοσαετίας στη χωρητικότητα του νέου κτιρίου.
Εδώ θα λειτουργήσει και το νέο τμήμα της ΕΒΕ, η δανειστική βιβλιοθήκη. Αν και δεν συνηθίζεται σε εθνικές βιβλιοθήκες δανειστικό τμήμα, εδώ επιχειρείται μια λειτουργία με ιδιαίτερο στίγμα, ώστε να αποτελέσει το πρότυπο για τις δημόσιες βιβλιοθήκες της χώρας.
Οι αναγνώστες πάντως έχουν ήδη δώσει διαπιστευτήρια στο νέο κτήριο της ΕΒΕ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Φοιτητές και ερευνητές γεμίζουν τα ανοιχτά αναγνωστήρια που λειτουργούν ήδη. Οι 400 θέσεις αναγνωστών που θα διαθέτει το νέο κτήριο, σε σχέση με τις 80 του Βαλιάνειου, δίνουν μια άλλη όψη ευρυχωρίας. Μετά τη μετακόμιση θα αρχίσουν να λειτουργούν σταδιακά όλες οι υπηρεσίες, ώστε να εξοικειώνονται οι αναγνώστες αλλά και οι εργαζόμενοί της με τις νέες συνθήκες. Ακόμα και μελέτη για τον χρόνο εξυπηρέτησης των αναγνωστών με τον ευκολότερο δυνατό τρόπο εκπονείται προκειμένου όλα να προβλεφθούν, συμπεριλαμβανομένης της κάρτας αναγνωστών για εύκολη και σταδιακή πρόσβαση στις συλλογές.
Περισσότεροι από 150 υπάλληλοι της ΕΒΕ και 400 εξωτερικοί συνεργάτες εμπλέκονται σ' αυτή την πρωτόγνωρη διαδικασία της μετακόμισης. Με την ολοκλήρωση κατάρτισης του οργανισμού λειτουργίας, σταδιακά ο αριθμός των εργαζομένων αναμένεται να φτάσει τους 286 που προβλέπει η σύμβαση.
"Όταν ξεκίνησε να αδειάζει το Βαλιάνειο, πονέσαμε, γιατί εδώ δουλεύουμε πολλά χρόνια, έχουμε ταυτιστεί μ' αυτό τον χώρο. Είναι ορόσημο για την Αθήνα το Βαλιάνειο, το αγαπήσαμε πολύ, αλλά βλέποντας τις δυνατότητες που μπορεί να έχει πλέον ο θεσμός που στεγάζεται σ' αυτό το κτήριο σε έναν νέο χώρο και γνωρίζοντας ότι δίνεται η ευκαιρία σ' αυτό ο κτήριο να αναπαλαιωθεί, να συντηρηθεί, να αποκατασταθεί και μέσα από τις νέες του χρήσεις να συνεργαστεί με το νέο κτήριο, έχουμε θετικά συναισθήματα. Ανυπομονούμε να δούμε όλη αυτή τη δουλειά να υλοποιείται και να αποδίδει καρπούς στους νέους χώρους και να γυρίσουμε πίσω να φτιάξουμε και το Βαλιάνειο έτσι που να ολοκληρωθεί ο κύκλος στις υπηρεσίες που προσφέρουν όλα τα κτήρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης" λέει χαρακτηριστικά η Χρυσάνθη Βασιλειάδου, υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, επικεφαλής της Διατμηματικής Ομάδας Μεταφοράς.
Για την πρωτόγνωρη αυτή διαδικασία που ζει η ΕΒΕ, προκειμένου να αναβαθμίσει και να οργανώσει τις υπηρεσίες της και να μεταφέρει τις συλλογές της από το Βαλιάνειο στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος εκτός από την έκτακτη επιχορήγηση από το ελληνικό κράτος ύψους 5.200.000 ευρώ, έλαβε και πρόσθετη δωρεά 5.000.000 ευρώ από το Ίδρυμα. Τα εγκαίνια του νέου κτηρίου θα γίνουν εντός του 2018 με μια τελετή ιδιαίτερου συμβολισμού, αντάξια του ιστορικού, πνευματικού και πολιτισμικού φορτίου που φέρει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.
