"Οι φοιτητές δεν διαβάζουν πια καθόλου. Δεν αγοράζουν χάρτινα βιβλία. Αυτή είναι η γενιά του Ίντερντετ, ό,τι διαβάζουν αφορά την πληροφορία" έλεγε χθες ο καθηγητής Φιλοσοφίας Βασίλης Κάλφας, στα γραφεία των εκδόσεων "Νήσος" όπου, με αφορμή τη συμπλήρωση των 20 χρόνων τους, η ενδιαφέρουσα συζήτηση που εκτυλίχθηκε ανάμεσα στην εκδότρια Πόλα Καπόλα, τον Βασίλη Κάλφα, που μαζί με τον Βασίλη Μασάκο διευθύνει τη σειρά "Αριστοτέλης έργα", και τον καθηγητή κοινωνικής θεωρίας Κύρκο Δοξιάδη, με φρεσκοτυπωμένο το βιβλίο του "Ιδεολογία", υπερέβη κατά πολύ μια απλή συνέντευξη Τύπου.
Οι επικεντρωμένες στις ανθρωπιστικές σπουδές εκδοτικές σειρές που όλα αυτά τα χρόνια έχει αναπτύξει η "Νήσος" αλλά και τα καινούργια βιβλία της έγιναν αφορμή να τεθούν ζητήματα που εισβάλλουν με ορμή στην εποχή μας, εισάγοντας νέα ήθη στο βιβλίο και την ανάγνωση, τον εκδοτικό χώρο, το αναγνωστικό κοινό αλλά και στους ίδιους τους διανοητές. "Έδωσα μια ομιλία για τον Αριστοτέλη" θυμήθηκε ο Βασίλης Κάλφας. "Από τους μαθητές που ήρθαν στο βιβλιοπωλείο και στη συζήτηση που είχαμε μετά, διαπίστωσα ότι μόνο ο ένας είχε διαβάσει δύο βιβλία. Τα υπόλοιπα παιδιά δεν είχαν πιάσει βιβλίο στα χέρια τους". Κομβικό το ζήτημα της αναγνωσιμότητας στις μέρες μας, κατά τον Β. Κάλφα η αντιμετώπισή του πρέπει να αναζητηθεί "στη Μέση Εκπαίδευση, που είναι συνδεδεμένη με ένα σύστημα εξετάσεων".
Σταρ διανοητές, καπιταλιστές εκδότες
"Σε μεγάλο βαθμό φταίνε και οι σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες που λειτουργούν σε επίπεδα μόδας. Αυτό δημιουργεί μια κατάσταση στον εκδοτικό χώρο όπου μπαίνουν καθαρά εμπορικά κριτήρια" τόνισε από την πλευρά του ο Δοξιάδης Κύρκος κάνοντας λόγο για "ευτελισμό του κριτικού λόγου που οδηγεί στην απαξίωσή του". Επισήμανε μάλιστα ότι γι' αυτές τις "μόδες" έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης "οι πολιτικές συνθήκες, η κρίση της Αριστεράς αλλά και εκδοτικές επιχειρήσεις που τα τελευταία χρόνια επιχειρούν να λειτουργούν ως κερδοφόρες καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Η μεγαλύτερη ηθική ευθύνη όμως είναι των ίδιων των θεωρητικών, που λειτουργώντας με το κίνητρο να γίνουν σταρ φτηναίνουν. Τους ενδιαφέρει περισσότερο πώς θα εντυπωσιάσουν από την ανάλυση ενός κοινωνικού ή πολιτικού φαινομένου". Έδωσε μάλιστα το παράδειγμα των Αγκάμπεν, Τζ. Μπάτλερ, Σλαβόι Ζίζεκ. "Ο Αγκάμπεν έχει διαστρεβλώσει πλήρως τον Φουκώ" είπε για να προσθέσει ότι υπάρχουν νέοι που ξέρουν πολύ καλά και τον Αγκάμπεν και τον Ζίζεκ, αλλά δεν γνωρίζουν το έργο τους. Διευκρίνισε, δε, ότι "το σταριλίκι βοηθάει να ακούγονται πράγματα, όμως επειδή μιλάμε για βιβλία, για ουσία, αυτά χάνονται".
Να επανέλθουν οι ιδέες στο προσκήνιο
Το στοίχημα για τον Κ. Δοξιάδη είναι να επανέλθουν στο προσκήνιο οι ίδιες οι ιδέες. Δηλώνοντας πεισματάρης και καθόλου της μόδας, ο ίδιος έχει "κολλήσει στις δεκαετίες του '60, του '70 και λίγο του '80", όπως είπε, παραπέμποντας στο βιβλίο του "Ιδεολογίες", που περιέχει έξι διαλέξεις του στο πανεπιστήμιο το 1996, σχετικά με τον θεωρητικό προβληματισμό για την ιδεολογία. "Πραγματεύεται ζητήματα που έχουν ειπωθεί αλλά εξακολουθούν να απασχολούν" και στοχεύει στη διερεύνηση του όρου “ιδεολογία” που έχει συνδεθεί με την ιστορία της αριστερής σκέψη, εξετάζοντας τη διαδρομή του ανάμεσα σε σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και τον ρόλο του στη νεοτερική σκέψη. "Αναφέρομαι και στη γενεαλογία του όρου στον μαρξισμό με αφετηρία τη χρήση του στο νεανικό έργο των Μαρξ και Ένγκελς ‘Η γερμανική ιδεολογία’ και τον δρόμο που έχει πάρει σήμερα".
"Ο Αριστοτέλης πουλάει"
Όσο σταριλίκι όμως κι αν "πουλάνε" κάποιοι σύγχρονοι διανοητές, η ουσία παραμένει ότι σήμερα "ο Αριστοτέλης πουλάει" και στην εποχή της κρίσης "είναι ευνοημένος", όπως επισήμανε ο Β. Κάλφας συμπληρώνοντας ότι "η Ελλάδα έχει γίνει κέντρο στις σπουδές της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας, σε αντίθεση με την αρχαιοελληνική φιλολογία", ενώ η 20μελής ομάδας της σειράς "Αριστοτέλης" είναι "η πιο ισχυρή και διεθνοποιημένη". Λειτουργώντας ως διαρκές σεμινάριο, η ομάδα στοχεύει να παραδώσει τα άπαντα του Σταγειρίτη φιλοσόφου μεταφρασμένα και σχολιασμένα. Μέσα σε δέκα χρόνια έχει ήδη παραδώσει τα 6 από τα 21 έργα του, φέτος θα βγουν δύο ακόμα τόμοι, αρχικά το "Περί ζώων μορίων", ενώ αναμένεται στον επόμενο ενάμιση χρόνο να έχουν εκδοθεί τα μισά από τα άπαντα.
Στην εποχή της κρίσης και του Διαδικτύου, το πορτραίτο του αναγνώστη, αλλά και του ίδιου του βιβλίου και των αναγνωστικών συμπεριφορών, τείνουν να διαφοροποιηθούν. "Από κει που είχες ένα βιβλίο με οριοθετημένο χώρο, έχεις περάσει στην οθόνη και τον ελεύθερο χώρο του Διαδικτύου. Η ανάγνωση απειλείται και το θέμα πλέον είναι ποια είναι η σχέση μας με το κείμενο" έλεγε η Πόλα Καπόλα. Ο εκδοτικός της οίκος ωστόσο έχει "φανατικούς οπαδούς". Η ίδια όμως δεν μπορεί να απαντήσει πόσους. "Δεν είχαμε ποτέ αξιόλογα στατιστικά στοιχεία. Και στο παρελθόν οι έρευνες που γίνονταν ήταν έρευνες προτίμησης, όμως για έναν επαγγελματία δεν είναι χρήσιμες". Έχει διαπιστωθεί ωστόσο ότι "λόγω της κρίσης υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε αν η αγορά οδηγεί τις σπουδές προς αυτή την κατεύθυνση ή το αντίστροφο". Ωστόσο διαπίστωσε ότι σήμερα "υπάρχει μεγάλη παραγωγή δοκιμίου, αλλά δεν ξέρουμε τι συμβαίνει στην αγορά".
Σ' αυτό το τοπίο οι εκδόσεις "Νήσος" επιδιώκουν να προσφέρουν "βιβλία-εργαλεία" και εκδοτικές σειρές, με αναφορά ευρύτερη από τα επιμέρους επιστημονικά πεδία, "που προσπαθούν να θέσουν ερωτήματα και προβληματισμούς", εξηγούσε χθες η Πόλα Καπόλα. Από την έκδοση των "Απάντων" του Αριστοτέλη, τα "Δοκίμια" του Καντ, τους "Διαλόγους" του Χιουμ μέχρι τα έργα του Αντόρνο, του Μερλώ-Ποντύ, του Φουκώ ή της Τζούντιθ Μπάτλερ, από τις μονογραφίες του Κοσμά Ψυχοπαίδη, του Τάσου Χρηστίδη, του Θανάση Τζαναβάρα, του Βασίλη Κάλφα, της Δήμητρας Μακρυνιώτη ή του Κύρκου Δοξιάδη μέχρι τους συλλογικούς θεματικούς τόμους για τη φεμινιστική θεωρία, τη μεταποικιακή κριτική, την παιδική ηλικία ή τη μετανάστευση αλλά και τις μελέτες για την εθνομουσικολογία ή τη βιοηθική, οι σειρές και τα βιβλία του εκδοτικού οίκου απαντούν στους προβληματισμούς των σημερινών καιρών και απευθύνονται στην επιστημονική κοινότητα.
Θα μπορούσε να ακουστεί ως παράδοξο αλλά και η "Νήσος", έχει το μπεστ σέλερ της. Δεν είναι άλλο από τη "Φανομενολογία της αντίληψης", έργο αναφοράς του Μερλώ - Ποντύ. Είναι ένας εκδοτικός οίκος "πολύ κόντρα στο ρεύμα της εποχής", όπως έλεγε γελώντας η εκδότριά του.
