Την ώρα που στην αίθουσα Ν. Καζαντζάκης σημειωνόταν το αδιαχώρητο κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης για τον Καταλανό Ζάουμε Καμπρέ, συγγραφέα του "Confiteor" (εκδ. Πόλις), ενός καθ’ όλα απαιτητικού βιβλίου που κατέρριψε κάθε στερεοτυπική αντίληψη που θέλει τα ευπώλητα να είναι εύπεπτα και σαχλά, πουλώντας εκατομμύρια αντίτυπα, μερικά μέτρα πιο πέρα στην εκδήλωση για τα "Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Έρικ Χόμπσμπαουμ" και την εκδοτική του περιπέτεια στην Ελλάδα που συνδιοργάνωσαν το ΜΙΕΤ και οι εκδόσεις Θεμέλιο, ο κόσμος κρεμόταν σαν τσαμπιά.
Την ίδια ώρα στο περίπτερο της Εθνικής Βιβλιοθήκης ένα τσούρμο πιτσιρίκια παρακολουθούσαν απορροφημένα την εκπαιδευτική δράση για το βιβλίο, ενώ ο Θωμάς Κοροβίνης συγκέντρωνε πλήθος Θεσσαλονικέων στην παρουσίαση του καινούργιου βιβλίου του "Σκίρτημα ερωτικόν. Ο Κ.Π. Καβάφης εις την Πόλιν" (εκδ. Άγρα) από τον Κώστα Καλημέρη. Η ίδια εικόνα, λίγο νωρίτερα, στην αίθουσα Βαβέλ, όπου οι μεταφραστές Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Δήμητρα Δότση, Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης, με συντονίστρια την Αθηνά Ψυλλιά, μιλούσαν για τα "βιβλία φαινόμενα" των Τζο Νέσμπο, Έλενα Φεράντε, Τζόναθαν Φράνζεν που έχουν μεταφράσει.
Κι αν αυτά τα στιγμιότυπα καταγράφονταν το Σάββατο το απόγευμα και βράδυ στη 14η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, παρόμοιες εικόνες συναντούσε ο επισκέπτης της από την Πέμπτη που εγκαινιάστηκε από την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου και που κατά κανόνα είναι η πιο δύσκολη μέρα της διοργάνωσης από πλευράς προσέλευσης.
Κόσμος πολύς, όλων των ηλικιών, διαβασμένος και ενημερωμένος πήγε και ήρθε στην έκθεση, έχοντας επιλέξει εκ των προτέρων την εκδήλωση που ήθελε να παρακολουθήσει, εκδότες δήλωναν την ικανοποίησή τους για τις πωλήσεις, εξ ίσου ικανοποιημένοι και οι διοργανωτές, πανταχού παρόντες και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάθε απρόοπτο.
Ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, με τη σύζυγό του Φωτεινή Τσαλίκογλου, παρών σε πηγαδάκια και εκδηλώσεις. Ο αντιπρόεδρός του Ηλίας Νικολακόπουλος να διατρέχει τις αίθουσες εκδηλώσεων προκειμένου να τηρηθούν αυστηρά οι χρόνοι του προγράμματος. Και ο νέος διευθυντής της Έκθεσης Μανώλης Πιμπλής, με την πρότερη θητεία του ως δημοσιογράφου του ρεπορτάζ βιβλίου, να συμβάλλει στα νέα καθήκοντα, να τρέχει και να ακούει ταυτόχρονα.
Αύξηση 30% στους επισκέπτες
"Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν μια αύξηση επισκεπτών γύρω στο 30% σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές. Ήρθε πολύς κόσμος, κυρίως όμως ήταν κόσμος που ενδιαφερόταν για την έκθεση, τα βιβλία, τις εκδηλώσεις" έλεγε ο Μανώλης Πιμπλής την Κυριακή το μεσημέρι, συμπληρώνοντας ότι "ειδικά την Πέμπτη, που είναι μια δύσκολη ημέρα, τα πρώτα στοιχεία της Helexpo δείχνουν αύξηση κατά 63%".
Παράλληλα καταθέτει ως εντυπωσιακό στοιχείο, ότι "κάθε εκδήλωση έβρισκε το κοινό της", γεγονός που "δικαιώνει την επιλογή της πραγματοποίησης πολλών και καλών εκδηλώσεων ταυτόχρονα, γιατί όλες ήταν γεμάτες". Πάνω από 400 εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στη φετινή έκθεση. Ωστόσο αρκετοί σημείωσαν το γεγονός τόσο του θορύβου που δημιουργούνταν και δυσκόλευε μερικές φορές την παρακολούθησή τους όσο και τη χρονική επικάλυψη δύο ή και περισσοτέρων εκδηλώσεων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ζητήματα τα οποία οι διοργανωτές παίρνουν υπόψη για τα επόμενα χρόνια.
Να ενισχυθεί ο διεθνής χαρακτήρας
Κύριο μέλημα για τις επόμενες διοργανώσεις, σύμφωνα με τον Μ. Πιμπλή, είναι "να ενισχυθεί ξανά ο διεθνής χαρακτήρας της έκθεσης, ώστε να έρχονται ποιοτικοί, καλοί ξένοι συγγραφείς και να ενισχυθούν οι ανταλλαγές μεταξύ των εκδοτών", κάτι που, όπως επισημαίνει, "απαιτεί δουλειά και θα προσπαθήσουμε να ενισχυθεί περαιτέρω". Πάντως ήδη έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις για την επιλογή "τιμώμενης χώρας" της επόμενες δύο χρονιές.
Παράλληλα "κοιτάμε τις ημερομηνίες ώστε του χρόνου η έκθεση να είναι συνεχόμενα, πριν ή μετά την πανηγυρική τριήμερη έναρξη της Αθήνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του Βιβλίου, που θα γίνει 23, 24 και 25 Απριλίου, με πιθανότερο να ανοίξει πριν, αφού αμέσως μετά είναι η Πρωτομαγιά και πολύς κόσμος θα φύγει από την πόλη". Εξετάζεται επίσης το ενδεχόμενο να μην συμπέσει η έκθεση με τη διεξαγωγή των διεθνών εκθέσεων του Λονδίνου και της Μπολόνια την ίδια περίοδο, "προκειμένου να διευκολυνθούν οι εκδότες που θέλουν να συμμετάσχουν".
"Η έκθεση του Λονδίνου θα γίνει στις αρχές Απριλίου, οπότε δεν έχουμε πρόβλημα, όμως η διεθνής έκθεση Παιδικού Βιβλίου στην Μπολόνια δεν έχει ανακοινώσει ακόμα ημερομηνίες, οπότε θα περιμένουμε λίγο ακόμα για να καταλήξουμε στις ακριβείς ημερομηνίες για τη διοργάνωση του 2018" λέει ο Μ. Πιμπλής.
Συνέργειες
Στις άμεσες επιδιώξεις περιλαμβάνεται η διασύνδεση της ΔΕΒΘ με τα πανεπιστήμια της πόλης, ώστε "κάποιες θεματικές εκδηλώσεις που έχουν ουσία και ταυτόχρονα να είναι ελκυστικές, όπως το φετινό αφιέρωμα στον ευρωπαϊκό Νότο". Σ' αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει οι πρώτες συζητήσεις με το ΑΠΘ για το πρόγραμμα "Δυτικός δρόμος του μεταξιού", το οποίο "ίσως το μετατρέψουμε σε θεματικό άξονα". Στις επιδιώξεις τέλος του ΕΙΠ είναι η ενίσχυση της Βιβλιονέτ "μέσω συνεργειών με το Κέντρο Τεκμηρίωσης, που θα παρέχει τεχνική υποστήριξη, και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, με την οποία έχουν ήδη ξεκινήσει συζητήσεις για συνέργειες".
Αν για έναν δημοσιογράφο που καλύπτει το ρεπορτάζ βιβλίου καταγράφεται ως αξιομνημόνευτο το γεγονός ότι στη φετινή ΔΕΒΘ δεν ακούστηκαν σχεδόν καθόλου παράπονα και γκρίνιες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρξαν μικρές αστοχίες στη διοργάνωση, το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο για τον διευθυντή της Μανώλη Πιμπλή ήταν η αύξηση των πωλήσεων του δοκιμίου. Αρκετοί εκδότες παράλληλα σημείωναν την αύξηση του ενδιαφέροντος των επισκεπτών για τα κλασικά βιβλία. Στοιχεία που μάλλον καταδεικνύουν τις διαφοροποιήσεις στην αναγνωστική συμπεριφορά κατά τα χρόνια της κρίσης.
- 30% η παραγωγή
Ενδιαφέροντα ως προς αυτό ήταν τα στοιχεία της ICAP για την παραγωγή του βιβλίου στα χρόνια της κρίσης (2011-2015), που παρουσιάστηκαν στη συζήτηση για το εκδοτικό τοπίο την Παρασκευή το απόγευμα. Όπως τόνισε ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, σύμβουλος του ΥΠΠΟ, μειώθηκε κατά 30% η παραγωγή, έκλεισαν εκδοτικοί οίκοι, βιβλιοπωλεία, αλλά και ηγετικές αλυσίδες (Παπασωτηρίου, Ελευθερουδάκης), ενώ "οι συνέπειες της κρίσης φάνηκαν στους 'ασθενείς αναγνώστες'". Ωστόσο "υπάρχει ανθεκτικότητα στις μεσαίες επιχειρήσεις και στα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία". Το βαρύ πυροβολικό των Ελλήνων αναγνωστών που διαβάζει πάνω από 15 βιβλία τον χρόνο στριμώχνεται στο 8% που αποτελεί την "κινητήρια μηχανή που στηρίζει την αγορά του βιβλίου και το δύσκολο βιβλίο".
Οι στόχοι
Η στόχευση για την ανάκαμψη, σύμφωνα με τον Σ. Καμπουρόπουλο, οφείλει να επικεντρωθεί στην ποιότητα, σε όσους το βιβλίο είναι απαραίτητο, στην καινοτομία με τις νέες τεχνολογίες, στην εξωστρέφεια και την αλλαγή νοοτροπίας στις συνεργασίες, "ώστε να υπάρξει σωστή τιμή που και να εξασφαλίζει το κέρδος αλλά και να είναι προσιτή και στους αναγνώστες". Η εκδότρια Ζιζή Σαλίμπα υποστήριξε την ενιαία τιμή βιβλίου "για να μην υπάρχουν μονοπώλια", την ενίσχυση του ρόλου των βιβλιοθηκών και συνέργειες με ξένους οργανισμούς.
Ο εκδότης Περικλής Δουβίτσας επισήμανε την ανάγκη υποστήριξης της μικρής και μεσαίας επιχείρησης ενώ η σύμβουλος του ΥΥΠΟ, μεταφράστρια Έφη Γιαννοπούλου αναφέρθηκε στο φαινόμενο που εντάθηκε στα χρόνια της κρίσης να πληρώνουν οι συγγραφείς για την έκδοση των βιβλίων τους. Τέλος ο Γιάννης Τροχόπουλος, συντονιστής της Αθήνας Παγκόσμιας Ημέρας Βιβλίου έκανε λόγο για την πρόκληση να δημιουργηθεί ένα νέο κοινό γύρω από το βιβλίο.
Μπρικνέρ και Ρονκαλιόλο
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η συνομιλία του Γάλλου Πασκάλ Μπρικνέρ και του Περουβιανού που ζει στην Ισπανία Σαντιάγο Ρονκαλιόλο με τον Μιχάλη Μοδινό, με συντονίστρια τη Μικέλα Χαρτουλάρη, για τον ευρωπαϊκό Νότο με αφορμή τη φράση του Γ. Ντάισεμπλουμ "Δεν μπορείτε να ξοδεύετε όλα τα λεφτά σε ποτά και γυναίκες και μετά να ζητάτε βοήθεια".
"Η ταυτότητα γίνεται όλο και πιο στενή στην Ευρώπη" υποστήριξε ο Σ. Ρονκαλιόλο τονίζοντας ότι "πριν από 15 χρόνια όλοι είχαν την ίδια ταυτότητα και, παρ' ότι υπήρχε και τότε Βορράς και Νότος, ένιωθαν ότι είχαν κοινή ταυτότητα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι να θεωρούν οι Ευρωπαίοι τον εαυτό τους μέρος μιας μικρής κοινότητας και όχι μιας μεγάλης κοινωνικής ένωσης και για να το καταπολεμήσουμε αυτό πρέπει να καταπολεμήσουμε τον φόβο της κοινωνικής διαφοράς".
Για τον Πασκάλ Μπρικνέρ "οι Ευρωπαίοι στρέφονται στον εθνικισμό γιατί νιώθουν ότι δεν αποφασίζουν αυτοί για το μέλλον τους. Η Ευρώπη δεν υπάρχει ως σύνολο όταν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις. Αντιθέτως οι αποφάσεις λαμβάνονται από μία σκιώδη κυβέρνηση στις Βρυξέλλες" είπε, ενώ δήλωσε πεπεισμένος ότι "με την εκλογή Μακρόν θα υπάρξει ένα πολιτικό σύνολο στο μέλλον και όχι μόνο η γραφειοκρατία των Βρυξελλών".
Για τον Καμπρέ
Ιδιαίτερα δημοφιλής, όπως ήταν φυσικό, αναδείχτηκε ο Καταλανός συγγραφέας Ζάουμε Καμπρέ, που κατόρθωσε κάτι πρωτοφανές για τη ΔΕΒΘ, τη δημιουργία ουράς 40 μέτρων από τους αναγνώστες του που περίμεναν να τους υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου του. Πολύ ενδιαφέρουσα η συνομιλία του με τον μεταφραστή του Ευρυβιάδη Σοφό και αρκούντως πολιτική, ιδιαιτέρως όταν έθιξε το θέμα της γλώσσας και της επιλογής του να γράφει στα καταλανικά.
"Το θέμα της γλώσσας είναι πολιτικό και οι Καταλανοί θα προσπαθήσουμε να το λύσουμε σε σχέση με το θέμα της ανεξαρτητοποίησης, γιατί η Ισπανία είναι ένα κράτος που δεν προστατεύει τις γλώσσες" είπε και πρόσθεσε χαρακτηριστικά: "Αν έγραφα στα ισπανικά, δεν θα έγραφα αυτό που ήθελα, γιατί, όταν γράφεις, πρέπει να γράφεις με τη γλώσσα της ψυχής".
Σε ό,τι αφορά την πρόσληψη των βιβλίων του από τους αναγνώστες του, τόνισε: "Δεν ξέρω τι θα εισπράξει ο αναγνώστης, αλλά σίγουρα ξέρω ότι θα κάνω τον αναγνώστη να δουλέψει. Απαιτώ απ' αυτόν προσπάθεια, προσοχή, περιέργεια, συγκέντρωση. Δεν θέλω να γράφω τα προφανή, γιατί θέλω να αναρωτιέμαι και να κάνω και τους αναγνώστες να αναρωτιούνται. Δεν ξέρω αν πάντα το πετυχαίνω, αλλά πάντα γράφω με αμφιβολίες".
Λιβανελί για Ερντογάν
Ιδιαίτερα αγαπητός στο ελληνικό κοινό ο Ζουλφού Λιβανελί, καρφίτσα δεν έπεφτε στις παρουσιάσεις του καινούργιου μυθιστορήματός του "Οτέλ Κονσταντινίγιε" (εκδ. Πατάκης). Όλοι περίμεναν να ακούσουν κάτι για όσα συμβαίνουν σήμερα στην Τουρκία. Φειδωλός ο ίδιος, ωστόσο, όταν ρωτήθηκε αν είναι καλύτερο για την Τουρκία και την Ελλάδα να παραμείνει ο Ερντογάν στην εξουσία, δεν δίστασε να πει: "Δεν νομίζω ότι το να παραμείνει ο Ερντογάν είναι καλύτερη λύση και για την Τουρκία και για την Ελλάδα, γιατί βρίσκονται και οι τρεις εξουσίες στα χέρια ενός άντρα. Δεν είναι βιώσιμη κατάσταση αυτή, ακόμα και οι Οθωμανοί σουλτάνοι δεν είχαν τόσες εξουσίες στα χέρια τους".
Χόμπσμπαουμ
Ιδιαίτερα ζωηρή αποδείχτηκε η συζήτηση για τα "Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Έρικ Χόμπσμπαουμ. Η εκδοτική του παρουσία στην Ελλάδα" με ομιλητές τον διευθυντή του ΜΙΕΤ Διονύση Καψάλη, τους ιστορικούς Βαγγέλη Καραμανωλάκη και Τάσο Σακελλαρόπουλο και την εκδότρια του Θεμέλιου Άννα Μαλικιώση, που απέδειξε την αντοχή του μαρξιστή ιστορικού μετά τον θάνατό του, ενώ θέματα όπως οι μαρξιστικές καταβολές του απασχολούν το σημερινό κοινό.
Καζαντζάκης
Πολύς κόσμος περνούσε διαρκώς από το περίπτερο για τον διαχρονικά δημοφιλή Νίκο Καζαντζάκη, όχι μόνο λόγω του επετειακού έτους που διανύουμε για τα 60χρονα από τον θάνατό του. Οι επισκέπτες της ΔΕΒΘ είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν βιβλία του, αλλά και να παρακολουθήσουν την ιδιαιτέρως γοητευτική έκθεση που οργάνωσε το ΕΙΠ σε συνεργασία με το Μουσείο Καζαντζάκη σε επιμέλεια Δημήτρη Καλοκύρη, που μέσα από μεγάλες εικαστικές επιφάνειες και πανό με θέματα, κυρίως, από τα μυθιστορήματα του, επιχείρησε να αναπλάσει την αισθητική αντίληψη ενός μουσείου αφιερωμένου στον πιο πολυδιαβασμένο Έλληνα στον κόσμο.
