Διαβάζοντας τη συλλογή «Το κήτος» της Ούρσουλας Φωσκόλου, που αποτελείται από εικοσιπέντε μικρά πεζά και δέκα λίγο μεγαλύτερα, γίνεται αμέσως φανερό πως η συγγραφέας «κατάγεται από τα παιδικά της χρόνια, όπως από μια χώρα», όπως λέει και η ίδια στο μότο του βιβλίου, χρησιμοποιώντας τον θαυμάσιο στίχο του Σαραντάρη.
Στο «Σπίτι» η μάνα, αφού βγάλει από το μικρό ντουλάπι της τηλεόρασης το ουίσκι και γεμίσει ένα ποτήρι σχεδόν ίσαμε πάνω, στυλώνει τα μάτια στον άδειο χώρο και γράφει. «Κάρφωνε το μολύβι στην κοιλιά, το τράβαγε ώς το στέρνο κι έβγαζε από μέσα της ό,τι από μικρή κρατούσε επιμελώς κρυμμένο: τραγούδια κι έρωτες, μετάνοιες σπαρακτικές, μίση, αγάπες κι έγνοιες - κι εκείνο το αιώνιο βάσανο του τι θα φάμε». Το ίδιο που φαίνεται να κάνει και η Φωσκόλου: με μια πένα που εμφυσά μαγεία σε ό,τι αγγίζει, βγάζει στην επιφάνεια ό,τι κράταγε επιμελώς κρυμμένο.
Στα μικρά κείμενά της παρελαύνουν μανάδες καλυμμένες από σκόνη που βγαίνει από τα σωθικά των θυγατέρων τους, μπαμπάδες, θείοι, γιαγιάδες που καταπίνουν τα σεντόνια τους, συγγενείς που σκύβουν σαν κότες να ξεδιψάσουν από το πάσχον σώμα που λιώνει και στάζει στάλα στάλα σε μια μικρή λεκάνη, νεκροί που σέρνουν μεταξωτές κορδέλες και μυρίζουν σαπούνι -οι μυρωδιές μάλλον είναι ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνεται τον κόσμο η Φωσκόλου-, αλλά και ζώα που προσωποποιούνται και πράγματα που παίρνουν ζώσα πνοή αποκτώντας υπόσταση. Κείμενα που, χωρίς να ξεφεύγουν εντελώς από τον ρεαλισμό -μ' άλλα λόγια, πάντα με το «αιώνιο βάσανο του τι θα φάμε» στην άκρη των χειλιών-, έχουν ένα άνοιγμα στο μεταφυσικό, εκεί όπου ο κόσμος της συγγραφέα απελευθερώνεται από δεσμά και συμβάσεις και αιωρείται στα όρια μεταξύ παραμυθίας και φανταστικού. Και όπως στα χέρια της Ντόρις Λέσινγκ στο «Η καλή τρομοκράτισσα», τα κουκουνάρια γίνονται χειροβομβίδες, έτσι και στα χέρια της Φωσκόλου, ιδίως εκεί όπου βουτάει την πένα της στην τραχύτητα, όπου δεν διστάζει να γίνει φλογερή -ειδικά στα «ερωτικά» κείμενα όπου ο ερωτισμός είναι ζωώδης, βίαιος και βουτηγμένος θαρρείς στο αίμα- και αψίκορη ακόμη, οι λέξεις γίνονται αιχμηρές και κρυστάλλινες, αναδεικνύοντας το μυστήριο και καθιστώντας την σαγηνευτική υπαινικτική ατμόσφαιρα των ιστοριών της ως την απόλυτη πρωταγωνίστρια. Θα έλεγε κανείς πως δεν έχει τόση σημασία το τι λέει, αλλά το πώς το λέει, χωρίς ούτε στιγμή να γίνεται ρηχή.
Στα εκτενέστερα κείμενα, δίχως να χάνει την αντισυμβατική ματιά της, η γραφή γίνεται πιο στέρεη και σαρκαστική. Στο «Φερ φορζέ», το παρόν -με «τα βιογραφικά να πλανώνται στον αέρα και να κάθονται σαν φωτοστέφανα πάνω στα μαλλιά των κατόχων τους»- αποκτά μια φαιδρότητα, όταν το αντικρίζεις με τα μάτια του παρελθόντος που είχαν προσμονή, έκπληξη, αθωότητα. Στην «Πείνα» η ανέκφραστη ερωτική επιθυμία καταλήγει σε μια απρόσμενη δαγκωματιά. Στην «Επιστροφή», το παλιό αρχοντικό κουβαλά τις μνήμες των παιδικών καλοκαιριών, η καλύβα όμως προμηνύει το τέλος του Ευτύχη.
Η Φωσκόλου συνομιλεί με τους νεκρούς σαν να συνομιλεί με τον ίδιο της τον εαυτό, με βαθιά ευαισθησία και ωριμότητα που ξαφνιάζει, παγιδεύει τον αναγνώστη μέσα σε έναν ρέοντα και μαγικό κόσμο, όπου οι ψυχές, ζωντανές ή νεκρές δεν έχει σημασία, δέσμιες αναμνήσεων, νοσταλγώντας όσα φαντάστηκαν ή πόθησαν, καταργώντας τα όρια μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, μεταμορφώνουν το βίωμα σε καθολική εμπειρία.
Ούρσουλα Φωσκόλου, «Το Κήτος»
Εκδ. Κίχλη
88 σελ. Τιμή: 10,00 ευρώ
