Ο Γκυ Ντε Μωπασσάν, ένας από τους πρωτεργάτες του σύγχρονου διηγήματος, φίλος του Φλομπέρ και του Ζολά, ο οποίος κατάφερε να αφήσει το απαράμιλλο συγγραφικό του στίγμα κατά την περίοδο της σύντομης ζωής του, γράφει τις οκτώ «Ιστορίες αυτοχειρίας», ανάμεσα στο 1880 και το 1890, για τις εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν. Αργότερα, τις εντάσσει σε διαφορετικές συλλογές διηγημάτων την καθεμιά.
Στο «Ανάκλιντρο» ο Μωπασσάν, εξαιρετικά πρώιμα για την εποχή του, αναφέρεται στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία, πολύ τολμηρή σκέψη τότε, αφού ακόμη και σήμερα είναι ένα θέμα που παραμένει ανοιχτό και έχει προκαλέσει μια σειρά από έντονες αντιπαραθέσεις. Η αυτοχειρία όσων «δεν άντεξαν άλλο και θέλησαν να δώσουν ένα τέλος σε αυτό το ατέρμονο δράμα ή σε αυτή την επονείδιστη κωμωδία», ενεργοποιώντας «το ύψιστο θάρρος των ηττημένων», η επιλογή δηλαδή της ώρας και του τρόπου θανάτου, παρουσιάζεται ως πράξη υπέρτατης ελευθερίας, όπως επίσης και ως δείγμα μιας χειραφετημένης ανθρωπότητας. Ο συγγραφέας, καυστικός και εύστοχος πάντα, μιλάει για τους διαφορετικούς λόγους που οδηγούν κάποιον σ’ αυτή την επιλογή, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία σε όσους οδηγούνται στον θάνατο λόγω της ανέχειας.
Στις «Αυτοκτονίες», ο ήρωας δεν διστάζει να αντικρίσει κατάματα το κενό και την απουσία νοήματος σε μια ζωή που αποτελείται από επαναλαμβανόμενες ανούσιες στιγμές δίχως εξάρσεις και να εστιάσει σε όλα εκείνα τα συναισθήματα τα οποία συνθέτουν την απεγνωσμένη υπαρξιακή κραυγή που ζητάει απαντήσεις, γνωρίζοντας εξαρχής ότι αυτές δεν θα δοθούν ποτέ.
«Ο τυφλός» του επόμενου διηγήματος, ο οποίος γίνεται περίγελος λόγω της αναπηρίας του, εντελώς αδύναμος για να αντιδράσει αλλιώς, αναζητώντας τη λύτρωση, αφήνεται στο θάνατο για να γλιτώσει από μια ζωή δίχως καμία χαρά.
Με τον ίδιο τρόπο περίπου λειτουργεί και «Η τρελή». Σαλεμένη από στεναχώρια, καθηλωμένη στο κρεβάτι, πεισματικά προσηλωμένη στο πένθος της, προκαλεί τον θάνατό της, ο οποίος και σηματοδοτεί το τέλος της υπαρξιακής της οδύνης.
Ένας ανεόρταστος βίος, μια ζωή δίχως έρωτα, η μοναξιά μέσα σε μια πολύβουη πόλη, οι ματαιώσεις και οι διαψεύσεις, «η μονοτονία των ίδιων πράξεων, των ίδιων συμβάντων και των ίδιων σκέψεων» γίνονται η θηλιά που πνίγει τον Λεράς στον «Περίπατο».
Στον «Ελαιώνα» εισβάλλει το παρελθόν -με τη μορφή ενός ξανθού επαίτη- στη ζωή του αβά Βιλμπουά. Ο Μωπασσάν σκιαγραφεί με μεγάλη μαεστρία όλες τις λεπτές διαβαθμίσεις της ψυχής του αβά, από τη νοσταλγία του πόθου μέχρι τη σκληρή συνειδητοποίηση του τετελεσμένου και την ασφυξία που μπορεί να προκαλέσουν οι δεσμοί αίματος όταν αυτοί δεν συνδυάζονται με τους δεσμούς των κοινών βιωμάτων.
Στον «Μικρό» ο ήρωας δίνει τέλος στη ζωή του αρνούμενος να αποδεχτεί τις συνέπειες της προδοσίας.
Στο «Ένας δειλός» ο ευγενής υποκόμης, αιχμάλωτος από τα παιχνίδια του μυαλού του, υπακούοντας σε έναν προσωπικό κώδικα τιμής, προτιμά την αυτοκτονία από την ταπείνωση.
Η αυτοκτονία στις ιστορίες του Μωπασσάν λειτουργεί σχεδόν με τρόπο λυτρωτικό, έρχεται για να δώσει τέλος σε ζωές καθημαγμένες είτε από τον σκληρό βίο, είτε από την αδυναμία αποδοχής καταστάσεων που ευτελίζουν την ύπαρξη και της αφαιρούν τη δυνατότητα της αξιοπρέπειας. Οι πολύ παραστατικές περιγραφές της φύσης και του φωτός¸ που σπέρνουν ελπίδα και αισιοδοξία, έρχονται σε απόλυτη αντιδιαστολή με τα πάθη και τις έννοιες της καθημερινότητας που βασανίζουν τους ανθρώπους.
Ο συγγραφέας, βαθύς γνώστης της ανθρώπινης ψυχής, παρολίγον αυτόχειρας και ο ίδιος, πάσχει και συμπάσχει μαζί με τους ήρωές του σαν να είναι ένας απ’ αυτούς, βάζοντάς τους στο κέντρο της πένας του και καταθέτοντας συνταρακτικά πορτρέτα ανθρώπων που βρίσκονται μπροστά σ’ ένα χείλος, έτοιμοι να κάνουν εκείνο το ένα αποφασιστικό βήμα που θα τους περάσει, αμετάκλητα, στην αντίπερα όχθη.
Γκυ Ντε Μωπασσάν, «Ιστορίες αυτοχειρίας»
Εκδόσεις Ποικίλη Στοά
Μετάφραση: Γιάννης Στρίγκος
Σελ.: 152. Τιμή: 11 ευρώ
