Της Ευγενίας Μπογιάνου
Υπάρχουν άνθρωποι προορισμένοι να σηκώσουν ένα βάρος μεγαλύτερο από το ανάστημα και την ηλικία τους; Αυτό το ερώτημα θέτει η Νίκη Αναστασέα στην «Ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου», καθώς καταπιάνεται με ένα παλιότερο βιβλίο της και του δίνει μια δεύτερη, δουλεμένη ώς την τελευταία λεπτομέρεια, μυθιστορηματική ζωή, δέκα περίπου χρόνια μετά την πρώτη.
Η αφήγηση περιστρέφεται γύρω από ένα πρόσωπο: αυτό του αμφιλεγόμενου, σκοτεινού και χαρισματικού ζωγράφου Αλέξη Ραζή. Ο Ραζής μάς αποκαλύπτεται τμηματικά, μέσα από τις διηγήσεις των φίλων του -η μια φωνή συμπληρώνει ή αναιρεί την άλλη, όπως γίνεται συνήθως όταν διαφορετικοί άνθρωποι διηγούνται τις ίδιες ιστορίες-, μέσω της ανάλυσης των πινάκων του και από τις σελίδες του βιβλίου που γράφει ο νεαρός Κωστής Σκαρλάτος. Παρ' όλα αυτά μέχρι το τέλος παραμένει αινιγματικός, κομμάτι κι αυτό της γοητείας του και της επίδρασης που ασκεί αυτή στις ζωές, αλλά και στις ψυχές όσων τον περιβάλλουν.
Συνήθως μιλώντας για κάτι άλλο, μιλάς για σένα. Έχω την εντύπωση πως αυτό κάνει η Αναστασέα. Αναφερόμενη στον Ραζή και τους συντρόφους του μιλάει για τη δική της γενιά, τη γενιά που ανδρώθηκε μέσα στη χούντα, που αντιστάθηκε με όποιες δυνάμεις είχε, που τα ζήτησε και τα διεκδίκησε όλα -«Αν όχι εμείς, ποιοι; Αν όχι τώρα, πότε;» αναρωτήθηκε-, χάνοντας όμως στην πορεία και τον στόχο και το σθένος. Ο Ραζής είναι σύμβολο. Οι σύντροφοι και οι φίλοι του τον θεωρούν ένα «γιο της επαγγελίας» για όλους, αντιπροσωπεύει γι' αυτούς το μέλλον, την ιδεολογία, το χάρισμα, την καλλιτεχνική δημιουργία, την ίδια τη ζωή εν τέλει. Η πτώση και η ήττα του βαραίνει τις δικές τους πλάτες. Δεν χάνει εκείνος το στοίχημα με όλα τα παραπάνω, αυτοί το χάνουν.
Γιατί δεν είναι εύκολο να αντέξεις το βάρος μιας ολόκληρης εποχής, αλλά και τη μελαγχολία της ύπαρξής σου.
«Εγώ πίστευα στον Ραζή. Περίμενα πολλά από κείνον, μιας και ήταν ο καλύτερος ανάμεσά μας» λέει ο Σίμος, κολλητός και σύντροφος του Ραζή. Για να συμπληρώσει ο δάσκαλος του, «Ο Αλέξης σε όλη του τη ζωή δημιούργησε, έζησε και αγωνίστηκε στα όρια του μηδενός, το οποίο τελικά τον συνέθλιψε».
Ο Ραζής πάσχει. Η Αναστασέα αναπαριστά με θαυμαστό τρόπο τη διαδικασία της δημιουργίας ενός έργου τέχνης. Κάθε ολοκληρωμένος πίνακας του ζωγράφου κλέβει κάτι από το μυαλό, την ψυχή και το κορμί του, αφήνοντάς τον στο τέλος απογυμνωμένο και μόνο. Αφήνοντάς τον λιγότερο.
Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι εξίσου σημαντικοί. Δεν υπάρχουν μόνο ως αφορμή για να σκιαγραφηθεί το πορτρέτο του Αλέξη, αλλά και ως αυθύπαρκτες οντότητες με τις πληγές τους ανοιχτές και τα πάθη τους ασίγαστα. Εμβληματικότερη όλων η σπαρακτικά αφοσιωμένη, ερωτευμένη, ξεχωριστή Νίνα. Η Νίνα που έχει καταλάβει τα σημάδια πρώτη από όλους, που βλέπει αυτό που επρόκειτο να συμβεί πριν να συμβεί, που ξέρει, δίχως αμφιβολίες, τι θέλει να κάνει, ορμώμενη από ένα αδιαπραγμάτευτο συναίσθημα όπως είναι ο έρωτας όταν σε καλεί, μην αφήνοντάς σου κανένα περιθώριο να αντιδράσεις. Η Νίνα: «Ένα πικρό απόθεμα μη ήττας».
Η Αναστασέα γράφει ένα πολιτικό βιβλίο. Καταθέτει ένα ανάγνωσμα δύσκολο, απαιτητικό, που προϋποθέτει τον ενεργό αναγνώστη, το οποίο σε αποζημιώνει όμως με τη ρωμαλέα πρόζα του, το βάθος και τον πλούτο των ιδεών του και, κυρίως, για τη γνωριμία με όλους αυτούς τους «δικούς μας ανθρώπους», με χαρακτήρες λοξίες και απροσδόκητους, που συνεχίζουν να σε στοιχειώνουν -είτε με την απελπισία τους, είτε με το μέγεθος των αδιεξόδων τους, είτε με την ευγένεια και την αυτοθυσία τους-, πολύ καιρό μετά το τέλος της ανάγνωσης του συγκινητικού φινάλε.
info:
Νίκη Αναστασέα, «Η ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου»
Εκδ. Καστανιώτη
280 σελ. Τιμή: 14,84 ευρώ
