Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Ημερολόγια Αναγνώσεων / Μελανθώ: "Θάνατος Κόρης" στην εποχή του Ομήρου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ημερολόγια Αναγνώσεων / Μελανθώ: "Θάνατος Κόρης" στην εποχή του Ομήρου

Tης Πόλυς Χατζημανωλάκη

Δεν έχει περάσει και πολύς καιρός που, σαρώνοντας στο Ίντερνετ τα πρακτικά του Γ' Διεθνούς Παπαδιαμαντικού Συνεδρίου, συνάντησα μια εισήγηση αγνώστου σε μένα συγγραφέως, μια και δεν ανήκω στον φιλολογικό κύκλο, που με εντυπωσίασε για την πληρότητα και την πρωτοτυπία της: Λανθάνουσες (ἀκόμη καὶ τὸν ἴδιο τὸν Παπαδιαμάντη) μνῆμες «μητρωνυμικοῦ» δικαίου στὸ διήγημα «Θάνατος κόρης».

Πώς η Σοφούλα, μια φιλάνθρωπη και καλόγνωμη γυναίκα, ενώ κατά τα φαινόμενα προσπαθεί να ισορροπήσει αντιδικίες κόρης και νύφης που συγκατοικούν στο πατρικό σπίτι, υπερβαίνει τα όρια, «σκληρύνεται» παραδόξως απέναντι στην κόρη της και την καταριέται. Αυτό οδηγεί -μια και οι κατάρες λειτουργούν για όποιον τις πιστεύει στις παραδοσιακές κοινωνίες- στον θάνατο της κόρης. Ο εισηγητής πρότεινε ένα πολύ ενδιαφέρον ερμηνευτικό σχήμα, βασισμένο σε παρατηρήσεις εθνογραφικές από αιγαιοπελαγίτικες κοινωνίες σχετικές με το μητρωνυμικό δίκαιο, την προίκα, τη ζωτική σημασία της, την αντίθεση ανάμεσα σε μάνα και κόρη που αυτό συνεπάγεται. Τούτο εξηγεί περιπτώσεις αντιπαλότητας σε διηγήματα, λαϊκές αφηγήσεις και παραδοσιακές κοινωνίες. Γιατί αδικήθηκε η Φραγκογιαννού από τη μάνα της στη "Φόνισσα"; Γιατί έμεινε έγκλειστη η Σταχτοπούτα; Εξηγεί και πάμπολλες περιπτώσεις εγκλεισμού και καθυστέρησης της ενηλικίωσης στα κορίτσια - έως και την κλειτοριδεκτομή σε κάποιες κοινωνίες, μια αντίθεση που συντηρείται από τον κύκλο των πρεσβύτερων γυναικών.

Σημείωσα λοιπόν το όνομά του εισηγητή αυτού του εντυπωσιακού κειμένου για να τον ξαναβρώ: Χρίστος Δάλκος, φιλόλογος, διδάκτωρ του τμήματος ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα τις μεταμορφώσεις του εξιλαστήριου θύματος στους Καλικάντζαρους, τις Νεράιδες και τον Καραγκιόζη. Και να που η μαγική serendipity φέρνει να έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μελάνι η νουβέλα «Μελανθώ» - που προκαλεί άλλη μια αλυσίδα συνειρμών. Τούτο γιατί έχω διαβάσει παλιά, πολύ παλιά αυτή τη φορά, τον "Μαύρο Κυνηγό" του Vidal Naquet, την ανεπανάληπτη μελέτη για την Αθηναϊκή εφηβεία, τα όρια, τη σχέση με τη Σπαρτιατική Κρυπτεία, τις περιπόλους, την αγριότητα, την Απάτη ως μυητική άσκηση. Στον απόηχο του μύθου εκείνου του άνδρα που στη Λυσιστράτη (ένα μύθο θα σας πω) που έφυγε στα βουνά, υπήρχε ένας Μελάνθιος που μονομάχησε με κάποιον Ξάνθο, υπήρχε το μαύρο και το άσπρο και τα πανιά του καραβιού του Θησέα. Υπήρχε και μια αναφορά στην Μελανθώ του Ομήρου και τον Δολίο τον πατέρα της, την κατ' εξοχήν Απάτη, στο όνομα που τη συνέδεαν και αυτήν και τη γενιά της με την εφηβεία και το πέρασμα στην ενηλικίωση.

Με πολλές αναγνωστικές προσδοκίες λοιπόν διάβασα τη νουβέλα του Χρίστου Δάλκου. Επιβεβαιώθηκα στην πεποίθησή μου πως η λογοτεχνία για να συγκινήσει πρέπει να υπηρετεί μεγάλα πάθη. Το μεγαλύτερο πάθος είναι ο έρωτας και μόνο με έρωτα μπορεί να συγκριθεί το πάθος του συγγραφέως να εξιχνιαστεί και να αποδοθεί η ιστορία της Μελανθώς -και του Μελάνθιου -κρυμμένη μέσα στους Ομηρικούς στίχους. Μια ιστορία «σκλήρυνσης», εξιλαστήριου θύματος μέσα στις σελίδες μια εισήγησης σε ένα Ομηρικό Συνέδριο στην Ιθάκη που διαβάζεται απνευστί. Μέσα σε μια μυθοπλασία με τα υλικά της φιλολογίας, της εθνολογίας, της ανθρωπολογίας -με τον τρόπο που ο Δοξιάδης έγραφε τον Θείο Πέτρο και την εικασία του Γκόλντμπαχ και άλλοι ακολούθησαν επιλέγοντας το διακύβευμα να είναι τα μαθηματικά. Ο Δάλκος επιλέγει το διακύβευμα να είναι ο δικός του έρως προς την Επιστήμη του. Η δικαίωση μιας Μελανθώς που είχε μια άγρια μοίρα στην Οδύσσεια, το μητρωνυμικό δίκαιο «λανθάνον στον Παπαδιαμάντη» κάνει το θαύμα του - ένας έρως ειλικρινής που σκαρώνει μύθους συνέδρια, παράθυρα να χτυπούν στοιχειωμένα, αλαφροΐσκιωτους ζωγράφους στα νησιά, αριθμοσοφίες και άλλες επινοήσεις του ανθρώπινου μυαλού για να του ανοίξουν τον δρόμο.

info:

Χρίστος Δάλκος "Μελανθώ"

εκδ. Μελάνι, 2016

σελ.: 98, τιμή: 11 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL