Του Βαγγέλη Ραπτόπουλου*
Μένη,
Καταφεύγω στο γράψιμο, όχι μόνο επειδή είμαι ακόμα πολύ ταραγμένος από την άγρια δολοφονία σου, αλλά και για να τιμήσω την κοινή μας ιδιότητα τού συγγραφέα.
Για μένα, ο χαμός σου, όποια κι αν ήταν τα αίτια που τον προκάλεσαν και όποιοι κι αν ήταν οι δράστες, συνδέεται άμεσα με την οικονομική κρίση στην οποία έχει βυθιστεί εδώ και λίγα χρόνια η χώρα μας. Όλοι μας αγριέψαμε αυτήν την περίοδο, πράγμα που δεν μπορεί παρά να ισχύει ακόμα και για τον στυγερό δολοφόνο σου. Επιπλέον ο φρικτός τρόπος του θανάτου σου προσθέτει άλλη μια μελανή πινελιά στο ζοφερό σκηνικό που μας περιβάλλει - από την ανθρωπιστική κρίση που γέννησε η οικονομική ώς την πρόσφατη απεργία πείνας του αναρχικού Νίκου Ρωμανού ή την επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, με την οποία έτυχε να συμπέσει η δική σου δολοφονία.
Γνωριστήκαμε τυχαία το 1978, στο παλαιό βιβλιοπωλείο του "Κέδρου" στην Πανεπιστημίου. Από τότε, επί 36 ολόκληρα χρόνια, υπήρξες για μένα δάσκαλος στη λογοτεχνία και παράλληλα κάτι σαν πατέρας, ή ίσως μεγάλος αδελφός, αλλά και πολύτιμος φίλος. Εννοείται ότι όλες αυτές οι πλευρές της σχέσης μας αλληλοσυμπληρώνονταν, εάν δεν ταυτίζονταν.
Ως δάσκαλος υπήρξες υποδειγματικός. Όχι μόνο επειδή έσκυψες υπομονετικά και με μεγάλη αγάπη πάνω από τα δικά μου κείμενα. Αλλά κυρίως επειδή, όπως όλοι οι σπουδαίοι δάσκαλοι, σχεδόν από τον πρώτο - πρώτο καιρό, επιδίωξες να μάθεις κι από μένα τα ελάχιστα που μπορούσα να σου προσφέρω. Η έκπληξη που ένιωσα, όταν άρχισες να μου δείχνεις τα δικά σου γραπτά και να παίρνεις υπόψη σου τις παρατηρήσεις μου, δεν περιγράφεται.
Ως πατρική φιγούρα στη ζωή μου, και ταυτόχρονα ως επιστήθιος φίλος, με υπερασπίστηκες δημόσια από τις ουκ ολίγες επιθέσεις που δέχτηκα για τα βιβλία μου, αλλά και σε προσωπικές διενέξεις με άλλους ομοτέχνους μας. Το ίδιο υποστηρικτικός στάθηκες και απέναντι στη σύγκρουση που είχα αρχικά με τους γονείς μου, οι οποίοι εναντιώθηκαν στην απόφασή μου να ζήσω από το γράψιμο. Πίσω από τη θέρμη σου κρύβονταν ασφαλώς τα δικά σου ανάλογα βάσανα, και συγκεκριμένα η σύγκρουση με τον πατέρα σου όταν ήσουν νέος.
Μέσα μου η μορφή σου μπλέκεται αξεδιάλυτα με τη μορφή του άλλου σου μισού, που ήταν η Λιλή, στην οποία αναφέρεται το τελευταίο σου βιβλίο. Μου τη γνώρισες σχεδόν αμέσως και έφτασα να συνδεθώ μαζί της συναισθηματικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε συνήθως έπαιρνα το μέρος της στους καβγάδες σας. Από τη μία, είναι ευτύχημα που δεν ζει και δε θα έμαθε ποτέ το άσχημο τέλος σου. Από την άλλη, έχω την πεποίθηση ότι, αν εκείνη δεν είχε φύγει πρώτη, δεν θα σε έβρισκε το κακό.
Ήσουν ευγενής και αρχοντικός, τόσο από κοινωνική καταγωγή όσο και στη συμπεριφορά. Επίσης ήσουν πάντα ευθυτενής, και δεν μιλάω μόνο για τη χαρακτηριστική στάση του σώματός σου, αλλά και για την ψυχική σου στάση: ποτέ δεν έσκυβες. Μάλλον γι' αυτό ήσουν πάντα αισιόδοξος και θετικός. Άλλο θεμελιώδες στοιχείο της προσωπικότητάς σου ήταν η άδολη, σχεδόν ενστικτώδης αγάπη σου για τους κατατρεγμένους και τους ανήμπορους, δηλαδή για τις λαϊκές τάξεις ή τους μετανάστες.
Έδειχνες μονίμως ξεχωριστό ενδιαφέρον για τους νέους δημιουργούς, διάβαζες λογοτεχνία παθιασμένα, όπως παθιασμένα άκουγες και μουσική, κλασική κυρίως, από βινίλια, σιντί ή σε συναυλίες, και άλλο τόσο παθιασμένα παρακολουθούσες θεατρικές παραστάσεις ή κινηματογραφικές ταινίες. Η τέχνη ήταν η ζωή σου, και η ζωή ήταν η τέχνη σου. Νά τι σημαίνει το γεγονός ότι δεν έχανες ευκαιρία να δηλώσεις με κάθε τρόπο ότι προκρίνεις τη ζωή, όπως κάθε ερωτικός άνθρωπος. Γιατί αυτό ήσουν υπεράνω όλων.
Απ' ό,τι βλέπεις, απέφυγα να μιλήσω για τη δουλειά σου, αφού σχεδόν οι πάντες παραδέχονται ότι ήσουν ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους Έλληνες πεζογράφους. Το μέγεθος της απώλειάς σου αυξάνεται δραματικά στη δύσκολη εποχή που διανύουμε. Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν πρόκειται να βγούμε από το βάραθρο της κρίσης χωρίς μια πολιτιστική άνοιξη. Και για να έρθει η άνοιξη αυτή, χρειάζονται πνευματικοί ταγοί του αναστήματός σου. Γι' αυτό και από την ώρα που έμαθα τον άδικο, τον απάνθρωπο τρόπο του θανάτου σου, δεν έπαψα να επαναλαμβάνω στον εαυτό μου ότι δεν πρέπει να θλίβομαι. «Ο Μένης δεν πέθανε», λέω μέσα μου, «ο Μένης πέρασε στην αθανασία!»
* Το κείμενο είναι ο αποχαιρετισμός του συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλου στην κηδεία του Μένη Κουμανταρέα
