«Κανείς δεν κέρδισε ποτέ από το θάνατό του. / Δεν έγινε ούτε πιο γνωστός, ούτε πιο σεβαστός στους άλλους. / Κατά πάσα πιθανότητα, η εκτίμηση των ζωντανών σχετίζεται με τη ζωή. / Όταν πεθάνεις, το κακό είναι πως λείπεις??? για πάντα», τραγουδούσε, πριν από 2.500 χρόνια, ο πάντα επίκαιρος Αρχίλοχος.
Επίκαιρος γιατί, ακόμα κι αν λησμονήσουμε το περιεχόμενο αυτών -και άλλων πολλών- στίχων του, οι καιροί θα μας τον θυμίζουν με ωρολογιακή ακρίβεια - τουλάχιστον στην Ελλάδα, εδώ, που ο θάνατος κάθε πραγματικά φωτισμένου ανθρώπου απλά επικυρώνει το σκοτάδι με το οποίο το πλήθος των μισοσκότεινων συνανθρώπων του προσπαθούσε να τυλίξει τη ζωή του. Ας ελπίσουμε πως ο τόσο πρόωρος για τις πνευματικές ανάγκες μας θάνατος του Γιώργου Βελουδή θα αντισταθεί στην καθολικότητα των στίχων του Αρχίλοχου. Πρέπει να αντισταθεί??? μέσα μας. Γιατί μόνο εμείς, όσοι βιώνουμε οδυνηρά την επάρατη ανεπάρκεια του σύγχρονου στοχασμού, μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Ποιος ήταν, όμως, ο Γιώργος Βελουδής; Και γιατί ο θάνατός του είναι ένα ακόμα βαρύ πλήγμα στην ήδη πολλαπλά πληγωμένη ελληνική σκέψη, μετά και τον θάνατο του ελεύθερου στοχαστή Κωστή Παπαγιώργη;
«Ο Γιώργος Αθ. Βελουδής», διαβάζουμε στο σχετικό λήμμα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, «γεννήθηκε το 1935. Νεοελληνιστής και θεωρητικός της λογοτεχνίας, είναι ομότιμος καθηγητής της νεοελληνικής και συγκριτικής γραμματολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων». Μια πρόταση όλη κι όλη, μοναχική, όπως μοναχικός υπήρξε κι εκείνος στη ζωή του. Θα πρέπει να προσθέσουμε πως ο σπουδαίος αυτός νεοελληνιστής, κριτικός, φιλόσοφος της λογοτεχνίας και καθηγητής της συγκριτικής γραμματολογίας γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας στο Μόναχο, όπου δίδαξε επί σειρά ετών, και από το 1983 εντάχθηκε στο διδακτικό προσωπικό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Η επανεγκατάστασή του στην Ελλάδα εγκαινίασε μια περίοδο ακαταπόνητης έρευνας, καρποί της οποίας υπήρξαν πολλά και σπουδαία δημοσιεύματα και βιβλία, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαύγαση του έργου των Σολωμού και Ρίτσου. Με μοναδική επιστημοσύνη, κατέδειξε το ανυπόστατο πολιτισμικών διαστροφών (όπως ο Ελληνοχριστιανισμός και η Μεγάλη Ιδέα) και φιλολογικών στρεβλώσεων (όπως η αστεία άποψη, σύμφωνα με την οποία ο Σολωμός και ο Καβάφης δεν γνώριζαν αρκετά ελληνικά). Με μεθοδική έρευνα αποκάλυψε την ουσιώδη σχέση της ελληνικής με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και θεμελίωσε τις συγκριτικές σπουδές στον τόπο μας. Σύμφωνα με τους προσφάτως προκύψαντες απολογητές της πολιτικής ορθότητας, οι προσεγγίσεις του Γιώργου Βελουδή ήταν «απρόβλεπτες», «αιρετικές», «αιχμηρές» και ο δύσκολος χαρακτήρας του εμπόδισε τη διάδοση του έργου του.
Στην πραγματικότητα ο μακαρίτης ήταν συνεπής μαρξιστής με εμφανή τα σημάδια της σε βάθος μελέτης του Γκράμσι. Από εδώ πήγαζαν οι «απρόβλεπτες», «αιρετικές», «αιχμηρές» -αυστηρά επιστημονικά, ωστόσο, θεμελιωμένες- απόψεις του. Και από εδώ ξεκινούσε η επιμονή με την οποία η καθεστωτική διανόηση περιφρονούσε -αν δεν λοιδορούσε- το έργο του. Ας έχει ύπνο ελαφρύ. Τον ευχαριστούμε για τα επαναστατικά εργαλεία που μας άφησε.
Του Γιώργου Μπλάνα
