Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Ανιχνεύοντας τον «νεόπλουτο ραγιαδισμό» που γεννήθηκε στα χρόνια της χούντας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ανιχνεύοντας τον «νεόπλουτο ραγιαδισμό» που γεννήθηκε στα χρόνια της χούντας

Πριν από λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε το βιβλίο του Φώτου Λαμπρινού «Χούντα είναι. Θα περάσει;» (εκδόσεις Καστανιώτη) που έχει ως αφετηρία την δουλειά του που παρουσιάστηκε πριν ένα χρόνο στην ΕΡΤ για τα κινηματογραφικά επίκαιρα στη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας. Ο Λαμπρινός ήταν μαθητής του Μιχαήλ Ρομ στη σχολή κινηματογράφου της Μόσχας (1965-1970), δημιουργός μαζί με τον Δήμο Θέο του πρώτου πολιτικού ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε στην Ελλάδα ("100 ώρες του Μάη", για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, 1963-1964), συνυπέγραψε με τον Λέοντα Λοΐσιο το περίφημο «Πανόραμα του αιώνα» (1982-1987), και πρωτοπόρος ερευνητής κινηματογραφικού αρχειακού υλικού στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

"Τα Επίκαιρα ήταν εβδομαδιαία 10λεπτα που προβάλλονταν υποχρεωτικά στις κινηματογραφικές αίθουσες, πριν από την προβολή των ταινιών. Ήταν ουσιαστικά εικόνες της καθημερινότητας, κατά 80% της ελληνικής. Αυτό το σύστημα το βρήκε έτοιμο η Χούντα και το συνέχισε, προβάλλοντας τα έργα της. Μπορούμε να πούμε πως με τα Επίκαιρα η Χούντα "σκηνοθετούσε τον εαυτό της"». Στρατιωτικές εκδηλώσεις, τσάμικα, οβελίες, οι περίφημες γιορτές της "Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων", μέχρι δοξολογίες για τους προστάτες αγίους, επιδείξεις μόδας, κομμωτικής, φυσικά ποδόσφαιρο, και σαν καρύκευμα κάποιες "καλλιτεχνικές ειδήσεις"...

"Τα Επίκαιρα είναι κάτι σαν δελτίο ειδήσεων, μόνο που δεν διαρκούν μία ώρα, και με τη διαφορά πως δεν γίνονταν με ρεπόρτερ, είναι "καθαρή" εικόνα του γεγονότος. Μόνο ο σπίκερ σχολιάζει, αλλά δεν φαίνεται. Ακούς τη φωνή του. Όταν ήρθε η τηλεόραση στην Ελλάδα, υποχρέωσαν την Uranya να μοιράσει δωρεάν δέκτες στην ελληνική επαρχία, ώστε να συνεχιστεί η προπαγάνδα".

Τα Επίκαιρα είναι κινηματογράφος και προπαγάνδα μαζί: Η απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη, δεν υπάρχει στα Επίκαιρα, όπως και άλλα κρίσιμα συμβάντα της περιόδου εκείνης... «Ποτέ δεν έπαιξαν ένα πλάνο. Ούτε καν τη δίκη του Παναγούλη. Δεν αναφέρεται καν, το όνομα «Παναγούλης». Ακόμη και όταν ο Παπαδόπουλος έδωσε συνέντευξη και λέει «με έσωσε ο Θεός» δεν αναφέρει ποιος πήγε να τον σκοτώσει. Έστησαν ολόκληρη λιτανεία στην Τήνο για τη σωτηρία του. Είχαν κάνει τάμα, και αυτό βέβαια προβλήθηκε στα Επίκαιρα».

Στο βιβλίο του ο Φώτος Λαμπρινός δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον «νεόπλουτο ραγιαδισμό» – η έκδοση περιλαμβάνει ένα ειδικό, μικρό κεφάλαιο που δεν υπάρχει στην τηλεοπτική σειρά. Ραγιαδισμός για τον Λαμπρινό είναι το βόλεμα της "σιωπηρής πλειοψηφίας"... "Η μελέτη των Επικαίρων είναι αποκαλυπτική για την εικόνα που το καθεστώς σκηνοθετεί για τον εαυτό του, αλλά υπάρχει και κάτι σημαντικότερο, το πόσο αλλάζει -ριζικά- στα χρόνια αυτά η όψη της Ελλάδας". Στη διάρκεια της επταετίας παράλληλα με τη γέννηση του νέου ελληνικού κινηματογράφου, εμφανίζεται και «ένα νέο κοινωνικό στρώμα, αυτό των νεόπλουτων, που επιδιώκει πάνω απ' όλα την καλοπέρασή του, προσφέροντας επιχειρήματα επιβεβαίωσης, αν όχι θριαμβολογίας, στο απολυταρχικό καθεστώς. Ο νεόπλουτος ραγιαδισμός είναι η νοοτροπία που εκφράζεται με το σλόγκαν "να περνάμε καλά", η οποία καθιερώνεται στα χρόνια της χούντας και επιβιώνει και σε όλη τη διάρκεια της αποκαλούμενης Μεταπολίτευσης».

"Επιστρέφοντας" στα ιστορικά-κινηματογραφικά τεκμήρια, ο Φώτος Λαμπρινός αναζητεί απαντήσεις και για το σήμερα, καθώς, όπως λέει, "αποφεύγουμε να τοποθετηθούμε ως προς το τι κατάλοιπα άφησε η 7χρονη δικτατορία, για την αντίληψη εφησυχασμού και βολέματος των Ελλήνων -μόνο αν κάνει κάποιος την αναδρομή, όχι από το 1974 αλλά από το 1967, καταλαβαίνει γιατί φτάσαμε στο σημείο που είμαστε σήμερα".

Η "ηρωική" τηλεόραση

Στη διάρκεια της Επταετίας τίθεται σε λειτουργία η τηλεόραση. Το νέο μέσο κατακτά σταδιακά την προτίμηση του κοινού, το οποίο, παράλληλα με ποδοσφαιρικούς αγώνες, παρακολουθεί ξένα σήριαλ (αμερικανικά) και λίγο αργότερα την ελληνική εκδοχή τους, όπως ο "Αγνωστος Πόλεμος" (σε σενάριο Νίκου Φώσκολου και σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη). Το δημοφιλές σήριαλ, συμβαδίζοντας απολύτως με το πνεύμα του καθεστώτος περί ταύτισης του στρατού με το έθνος, αφηγείται, με αρκετή δόση αυθαιρεσίας και ύποπτους αναχρονισμούς, ώστε να αιωρούνται αντικομμουνιστικές νύξεις, την "ηρωική" δράση των Ελλήνων αξιωματικών κατά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο.

Εκτοτε, και όσο διαρκούσε η Δικτατορία, το τηλεοπτικό πρόγραμμα διαμορφώθηκε με κυρίαρχο σλόγκαν: Να περνάμε καλά. Να περνάμε όσο γίνεται πιο καλά, κι ας έχουμε Δικτατορία. Το ίδιο σλόγκαν καθίσταται το πρώτιστο ζητούμενο κυρίως στα πρωινάδικα και τα μεσημεριανά προγράμματα της μετέπειτα ιδιωτικής τηλεόρασης, που αναπαράγουν, σε κάποιες περιπτώσεις με τους ίδιους συντελεστές, το ύφος και το περιεχόμενο των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ξεκίνησαν στη Δικτατορία.

Στην ίδια λογική εμφανίζεται και το μοντέλο του ρεπόρτερ-ανακριτή, όπως το δίδαξε ο Νίκος Μαστοράκης στη γνωστή συνέντευξη με τους συλληφθέντες φοιτητές μετά το Πολυτεχνείο.

Ο Θίασος

Σε όλη τη διάρκεια του 1973 γράφεται το σενάριο της ταινίας "Ο Θίασος" του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Συγκεντρώνονται όλες οι μαρτυρίες που ενσωματώνονται στην ταινία, τα τραγούδια της εποχής, επιλέγονται οι ηθοποιοί και οι φυσικοί χώροι γυρίσματος, ώστε στις αρχές του 1974 να αρχίσουν, με πολλές δυσκολίες, τα γυρίσματα. Με "πολλές δυσκολές", γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η σκηνή στην ταβέρνα με τους αριστερούς και τους χίτες, όπου η αντιπαράθεση γίνεται μέσα από τα τραγούδια της εποχής, επενέβη η Χωροφυλακή Κηφισιάς και ζήτησε εξηγήσεις. Ο παλαιός κινηματογραφιστής και διευθυντής παραγωγής της ταινίας Στέφανος Βλάχος εκλήθη στο τμήμα και κατάφερε, με το επιχείρημα ότι η ταινία είναι άκρως αντικομμουνιστική, γιατί "ποιος εθνικόφρων θα σκότωνε τη μάνα του κύριε διοικητά, όπως το κάνει στην ταινία ένας κομμουνιστής αντάρτης;", να αποσοβήσει τον κίνδυνο. Ωστόσο ο κίνδυνος παρέμβασης των παραγόντων του καθεστώτος δεν είχε παρέλθει, τόσο που, όπως αργότερα αφηγήθηκε ο ίδιος ο Αγγελόπουλος σε τηλεοπτική εκπομπή, αναγκάστηκε να επισκεφθεί τον Ζουρνατζή, με τον οποίο γνωρίζονταν ως συμφοιτητές στη Νομική, και τον προϊστάμενό του Γεωργαλά, ο οποίος του είπε "γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά τι ετοιμάζετε, αλλά δεν μας φοβίζει, ούτε μας προβληματίζει, γιατί δεν φαντάζεστε πόσο ισχυροί είμαστε". Ετσι συνεχίστηκαν απρόσκοπτα τα γυρίσματα μέχρι την πτώση της Χούντας, για να ολοκληρωθεί η ταινία μετά τον Ιούλιο του 1974. Ωστόσο, αν υπό καθεστώς Δικτατορίας κατέστη δυνατόν, με διάφορους τρόπους, να γυριστεί "Ο Θίασος", επί δημοκρατικού καθεστώτος η ταινία δεν έλαβε τη σχετική άδεια ώστε να εκπροσωπήσει επισήμως τη χώρα μας στο Φεστιβάλ των Καννών του 1975...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL