Προικισμένη με γνήσιο ταλέντο επέδειξε επίσης μια σπάνια ευελιξία, με αφετηρία φυσικά το λαϊκό αλλά και το παραδοσιακό τραγούδι μας τα οποία κατέχει στο έπακρο κινείται με άνεση επίσης σε λυρικές, ακόμα και σε ανανεωτικές μουσικές φόρμες. Άνθρωπος ανεπιτήδευτος και προσηνής, με το αυθόρμητο πλούσιο γέλιο της να χρωματίζει σχεδόν κάθε φράση της, σε κάνει να αισθάνεσαι οικεία από την πρώτη στιγμή που θα της μιλήσεις. Συνομιλήσαμε μαζί της για τον πρόσφατο δίσκο της «Των Φίλων Τα Σπίτια», τα σχέδια της για τη χειμερινή σεζόν, αλλά και για τη νέα μουσική πραγματικότητα που ήδη διαμορφώνεται στην Ελλάδα στους χαλεπούς -και όχι μόνο για τη μουσική- καιρούς μας.
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
* Προσωπικά διακρίνω τρεις σαφώς διακριτές φάσεις στη μέχρι τώρα διαδρομή σου. Το ξεκίνημα στο οποίο κατά κύριο λόγο δούλευες μαζί με τον Γιώργο Ανδρέου, τη συνέχεια στην οποία συνεργάστηκες με αρκετούς δημιουργούς αλλά σίγουρα ξεχωρίζει η δουλειά σου με τον Κώστα Λειβαδά και την τρίτη που διαρκεί ακόμα και άρχισε με τον σχηματισμό των Bogaz Musique. Θα ήθελα να μου πεις αν και για εσένα ήταν συνειδητές αυτές οι τρεις διαφορετικές φάσεις ή απλά ακολουθείς τη διαδρομή σου και συνεργάζεσαι με όποιον και όπως θεωρείς καλύτερο κάθε δεδομένη στιγμή.
Ναι, σίγουρα υπάρχουν αυτές οι τρεις περίοδοι και καμία τους δεν ήταν συγκυριακή. Στην αρχή, με αφετηρία φυσικά το «Κορίτσι Και Γυναίκα» (ο δίσκος που την καθιέρωσε, 1989) είχαμε μια πορεία ζωής και όχι μόνον κοινής δουλειάς με τον Γιώργο Ανδρέου για περίπου δέκα χρόνια, αν και παράλληλα συνεργαζόμουν φυσικά και με άλλους συνθέτες όπως τον Κώστα Καλδάρα και τον Νίκο Πορτοκάλογλου. Ακολουθεί η περίοδος που, όπως το λέω εγώ, «έκανα φιλίες», δημιούργησα δηλαδή μια μουσική παρέα με ανθρώπους που δεν ήταν τόσο γνωστοί, τουλάχιστον όχι ακόμα, όσο οι προηγούμενοι συνεργάτες μου. Από τις τότε εργασίες μου σαφώς ακούστηκε περισσότερο και γενικώς προβλήθηκε εκείνη με τον Κώστα Λειβαδά αλλά δεν ήταν βέβαια η μόνη. Από το '10 με τον σχηματισμό των Bogaz Musique αρχίζει μια νέα, πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες και προσωπική μου πλέον φάση.
* Είναι ομολογουμένως ασυνήθιστο, αν όχι και λίγο παράδοξο, το ότι έκανες κάτι που οι περισσότεροι/ες ερμηνευτές/ιες δεν κάνουν, σχημάτισες δηλαδή ουσιαστικά μια μόνιμη μπάντα η οποία σε συνοδεύει στο στούντιο και στη σκηνή και μάλιστα όχι στο ξεκίνημα σου αλλά αρκετά αργότερα, όταν ήδη ήσουν καταξιωμένη. Τι σε ώθησε να το κάνεις;
Ένας και πολύ απλός λόγος, το ότι ήθελα να αρχίσω να γράφω τραγούδια! Όπως βέβαια και πολλοί και πολλές άλλοι και άλλες που τραγουδούν έγραφα τραγούδια από πριν, μου έρχονταν δηλαδή μελωδίες αλλά, ακόμα και αν τις προχωρούσα λίγο και έμπαιναν και κάποιοι στίχοι, πίστευα πως ήταν μόνο για εμένα, άντε και για ελάχιστους πολύ στενούς φίλους και όχι για να φτάσουν στο κοινό. Σιγά - σιγά όμως άρχισα να νιώθω την ανάγκη αυτά τα σχεδιάσματα να γίνουν αληθινά τραγούδια και στη συνέχεια να παρουσιαστούν. Δεν έχω τις μουσικές γνώσεις για να το κάνω μόνη μου αυτό οπότε χρειαζόμουν κάποιον που να έχει την αναγκαία μουσική «τεχνογνωσία». Αυτός ήταν ο Σπύρος Χατζηκωνσταντίνου αλλά, για να αποδοθούν έτσι όπως θέλαμε και είχαμε φανταστεί τα τραγούδια που γράψαμε μαζί, χρειαζόμασταν ένα μόνιμο, σταθερό σχήμα. Αυτή ήταν η αιτία που σχηματίστηκαν οι Bogaz Musique η οποία όμως είναι μια μπάντα που εξελίσσεται. Στην αρχή, όταν κινούμασταν σε έναν κατά βάση δυτικό ήχο, κάτι που πάντα είχα μέσα μου μαζί φυσικά με τη μουσική παράδοση της χώρας μας και τότε ήθελα να το βγάλω προς τα έξω, ήταν μόνο τέσσερις. Όταν σιγά - σιγά στις συναυλίες αρχίσαμε να παίζουμε και παλαιότερα τραγούδια μου και όχι μόνον αυτά που είχαμε δημιουργήσει μαζί παρουσιάστηκε η ανάγκη και για ελληνικά και γενικότερα ανατολικά ηχοχρώματα και έτσι προστέθηκαν άλλοι δύο μουσικοί. Με την τελευταία προσθήκη, αυτή του εξαίρετου πιανίστα Άκη Κατσουπάκη που έγινε πλέον μόνιμο μέλος των Bogaz Musique, μπορούμε πια να παίξουμε και τα πιο λυρικά από τα παλαιότερα τραγούδια μου καλύπτοντας έτσι όλο το εύρος του ρεπερτορίου μου.
Ακόμα όμως και ο σχηματισμός της μπάντας δεν μου έλυσε ένα μεγάλο πρόβλημα, το ότι έχω μεν μουσικές ιδέες αλλά όχι και στιχουργικές. Την έλλειψη αυτή ήρθαν να αναπληρώσουν κάποιοι πολύ καλοί και αγαπημένοι φίλοι, οι Νίκος Ζούδιαρης, Νίκος Πορτοκάλογλου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Παύλος Παυλίδης, Φοίβος Δεληβοριάς και Vassilikos και τους οφείλω όχι απλά ευχαριστώ αλλά ευγνωμοσύνη για αυτό. Κλήθηκαν να κάνουν κάτι πολύ δύσκολο, το αντίθετο από αυτό που είναι το συνηθισμένο και το φυσιολογικό βέβαια, να γράψουν στίχους πάνω σε έτοιμα, ολοκληρωμένα μουσικά τραγούδια και το κατόρθωσαν και μάλιστα με θαυμάσια αποτελέσματα. Είναι όλα αυτά που με κάνουν όταν ξανακούω το «Τα-ρι-ρα», το πρώτο album το οποίο κάναμε με τους Bogaz Musique και κυκλοφόρησε το '11, να σκέφτομαι «μα τι κάναμε, ήμασταν τρελοί να φτιάξουμε έναν δίσκο τόσο έξω όχι μόνο από το κλίμα της εποχής μα και από οτιδήποτε είχα κάνει ως τότε». Όμως το τολμήσαμε και ο κόσμος το αποδέχθηκε και τελικά το αγάπησε.
* Όμως η συνέχεια του άργησε πολύ. Γιατί να μεν δεν ήσουν ποτέ από αυτούς και αυτές που ακολουθούσαν την φόρμουλα «δίσκος κάθε χρόνο» αλλά δεν είχες κάνει ποτέ τόσο μεγάλο δισκογραφικό κενό. Με την εξαίρεση του διπλού, ζωντανά ηχογραφημένου δίσκου σου με την Μελίνα Κανά το '14, μεσολάβησαν επτά ολόκληρα χρόνια ανάμεσα στο «Τα-ρι-ρα» και στο εφετινό «Των Φίλων Τα Σπίτια».
Όταν κυκλοφόρησε το «Τα- ρι-ρα» τουλάχιστον υπήρχε ακόμα η δισκογραφική εταιρεία με την οποία είχα συμβόλαιο επί αρκετά χρόνια. Στη συνέχεια έπαψε να υπάρχει, εξαφανίστηκαν ακόμα και τα τελευταία υπολείμματα της κάποτε δισκογραφικής βιομηχανίας, όλα πια είναι στον αέρα και πρέπει κάθε φορά που έχουμε έτοιμη μια νέα εργασία να ψάχνουμε από ποιον και πώς θα κυκλοφορήσει. Ας μην κοροϊδευόμαστε, υπό μιαν έννοια δεν έχει νόημα να κυκλοφορούμε πια δίσκους αφού έτσι και αλλιώς δεν πουλάνε, ο αριθμός των πωλήσεων φαίνεται ακόμα και σαν... ανέκδοτο! Γιατί το κάνουμε τότε; Οι περισσότεροι/ες θα έλεγαν για να έχουμε κάποιο νέο υλικό ώστε να μπορούμε με αφορμή αυτό να κλείνουμε ζωντανές εμφανίσεις αλλά και να έχουμε κάτι καινούργιο να παίζουμε σε αυτές. Εγώ λέω ότι πρέπει, οφείλουμε να γράφουμε νέα τραγούδια και αφού συμβαίνει αυτό να τα καταγράφουμε δισκογραφικά ώστε να υπάρχουν. Αν είναι καλά αργά, πολύ αργότερα σε σχέση με το παρελθόν αλλά σταθερά και αν τα υποστηρίζουμε παίζοντας τα ζωντανά, ο κόσμος εντέλει τα ανακαλύπτει και τα αγαπά. Το τραγούδι είναι ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες του πολιτισμού μας και δεν επιτρέπεται να το αφήσουμε να πάψει να υπάρχει. Οτιδήποτε όμως βασίζεται μόνο στο παρελθόν, στην παράδοση χωρίς να υπάρχει νέα δημιουργία και εξέλιξη πeθαίνει. Δεν το βάζουμε λοιπόν κάτω, αντιστεκόμαστε όπως και για όσο μπορούμε. Με πιάνει όμως δέος όταν σκέφτομαι τη συνέχεια, τι θα συμβεί μετά από εμάς.
* Είσαι απαισιόδοξη δηλαδή για το μέλλον του ελληνικού τραγουδιού; Καλές ανδρικές και γυναικείες φωνές πάντως βγαίνουν πολλές, ίσως αναλογικά περισσότερες από παλαιότερες εποχές...
Και τι σημαίνει αυτό ως απομονωμένο από τη συνολική κατάσταση γεγονός; Ναι, ακούω και εγώ πολλές αξιόλογες νέες φωνές, ορισμένες ακόμα και σε αυτά τα τηλεοπτικά reality shows ταλέντων που φυσικά επί της ουσίας δεν έχουν καμία σχέση με τη μουσική. Τι θα ερμηνεύουν όμως αυτές οι φωνές, έστω και αν μπουν στο επάγγελμα; Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των νέων εμπορικών τραγουδιών κάνει τα ανάλογα παλαιότερων εποχών να φαίνονται αριστουργήματα, τουλάχιστον ήταν τραγούδια, ενώ τα σημερινά μόνο παραγωγή με απουσία σύνθεσης, δεν υπάρχει μουσική δηλαδή! Ας αφήσουμε δε τους στίχους...Θα ακούγονται ελληνικοί στίχοι σε είκοσι χρόνια, τα νέα παιδιά τότε πριν από όλα θα γνωρίζουν τη γλώσσα μας για να τους ερμηνεύουν; Δεν ξέρω αλλά ανησυχώ και φοβάμαι πως όχι...
* Ποιές διαφορές έχει ο νέος δίσκος από το «Τα-ρι-ρα»;
Θα έλεγα ότι αυτή τη φορά η παρέα διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο. Ξανασυνάντησα δηλαδή παλαιούς φίλους και συνεργάτες, τον Γ. Ανδρέου και τον Κ. Λειβαδά που έγραψαν πάλι τραγούδια αλλά λειτουργώντας μέσα στο πλαίσιο των Bogaz Musique όμως ήρθαν και νέοι φίλοι που έφεραν δικά τους, οι Σταύρος Σιόλας, Κώστας Μπουντούρης και Απόστολος Βαλαρούτσος. Είναι ένας δίσκος πιο κοντά στην ελληνική μουσική από τον προηγούμενο αλλά και πολύ περισσότερο πολυσυλλεκτικός ως προς τις κατευθύνσεις του και με τραγούδια αρκετά απαιτητικά για τον ακροατή, το μόνο «άμεσο» είναι το «Άρωμα Από Μέντα».
* Ποιες από τις τελευταίες σκηνικές συμπράξεις σου θυμάσαι περισσότερο και γιατί; Και αντίστοιχα, μιλώντας για μη προσωπικές εμφανίσεις σου, σε ποιων άλλων, εκτός παλαιών και σταθερών συνεργατών σου όπως οι Ανδρέου και Λειβαδάς, επιλέγεις να συμμετέχεις και για ποιους λόγους;
Έχω μόνο τις καλύτερες αναμνήσεις τόσο από τη συνεργασία μου με τη Μελίνα Κανά όσο και με τις Δήμητρα Γαλάνη και Γιώτα Νέγκα. Θα είμαι απόλυτα ειλικρινής, ο μόνος λόγος για να συμμετέχω σε συναυλία, αν δεν είναι σταθερού συνεργάτη μου, είναι αν έχει φιλανθρωπικό σκοπό. Διαφορετικά βρίσκω όχι μόνο κουραστικό αλλά και μάταιο να επαναλαμβάνω τραγούδια που έχω ερμηνεύσει εκατοντάδες φορές όταν έχω νέα και «φρέσκα» που προφανώς με ενδιαφέρουν πολύ περισσότερο.
* Και τα προσεχή σχέδια σου;
Θα πραγματοποιήσω λίγες σχετικά εμφανίσεις αυτή τη σεζόν, όλες τις Παρασκευές του Φεβρουαρίου στο «Σταυρός Του Νότου» με την Δήμητρα Γαλάνη να κάνει την επιμέλεια του προγράμματος. Έχω αδυναμία στη Δημητρούλα, νιώθω πολύ κοντά της και σαν άνθρωπος αλλά και επειδή η σκέψη της είναι πολύ μουσική, όπως και εγώ αισθάνεται πρώτα μουσικός και μετά τραγουδίστρια. Ένας λόγος που θα εμφανιστώ τόσο λίγο είναι η συμμετοχή μου στην θεατρική μεταφορά του κλασικού βιβλίου της Μαρίας Ιορδανίδου «Λωξάντρα» σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη και πρωταγωνίστρια στον ομώνυμο ρόλο μιαν ηθοποιό που εκτιμώ πάρα πολύ, την Ελένη Κοκκίδου. Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στο θέατρο Βεάκη στις 7 Νοεμβρίου και υποδύομαι μεν μια τραγουδίστρια αλλά για πρώτη φορά θα ανέβω στη σκηνή και ως ηθοποιός και όχι μόνο για να τραγουδήσω! Είμαι κυριολεκτικά ενθουσιασμένη για αυτή την εμπειρία όχι μόνον επειδή λατρεύω το βιβλίο της Ιορδανίδου και για τους εκλεκτούς συντελεστές αλλά και επειδή ο κόσμος του έργου ήταν ο αληθινός κόσμος της παιδικής ηλικίας μου! Η γιαγιά μου, πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, ήταν η Λωξάντρα, μεγάλωσα μέσα σε συνεχή μαγειρέματα, φαγητά και ευωδιές όπου όλοι μιλούσαν εξίσου με ζωντανούς και νεκρούς! Σε ένα περιβάλλον όπου όλοι νοιάζονταν για όλους...
Όταν ένας αυθεντικός λαϊκός άνθρωπος όπως η Ελένη Τσαλιγοπούλου ευτυχεί να διαθέτει τέτοιο ταλέντο στη λαϊκή πρώτιστα μουσική μας το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι μια ήδη λαμπρή διαδρομή η οποία σίγουρα θα συνεχίζεται αδιατάρακτη για πολλά ακόμα χρόνια...
