“Δεν θέλαμε μια απλή παράθεση γεγονότων και ιστορικών δεδομένων, τα οποία δεν μπορούμε να παραλείψουμε, αλλά παράλληλα με την ιστορία μιας πολιτικής δολοφονίας θέλαμε να εστιάσουμε και να φωτίσουμε τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων, ισότιμα με την εξιστόρηση των γεγονότων”.
Αυτό μας εξηγεί ο συγγραφέας Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, που υπογράφει το λιμπρέτο του “Ζ”, από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, που κάνει απόψε πρεμιέρα στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, σε μουσική διεύθυνση Μηνά Μπορμπουδάκη και Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας, τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, που "εντάσσεται" για πρώτη φορά στο λυρικό ρεπερτόριο.
“Τα γεγονότα από μόνα τους είναι πολύ συναρπαστικά, ακόμα και ως αστυνομικό θρίλερ να το δει κανείς, πώς δηλαδή γίνεται μια δολοφονία, πώς οργανώνεται, πώς εξιχνιάζεται από μια σύμπτωση και το κουράγιο ενός ανθρώπου να σκαρφαλώσει στην καρότσα του τρίκυκλου της δολοφονίας, που οδήγησε στη σύλληψη των δύο φονιάδων. Στη συνέχεια η ανάκριση, πώς ξετυλίγεται το κουβάρι και λύνεται ο κόμπος, τα πρόσωπα και οι ιδέες που φέρουν, που ήταν, κατά τη γνώμη μας, εξίσου συναρπαστικές, πολύ χαρακτηριστικά δείγματα της εποχής, είτε ανήκαν στην κατηγορία των ανθρώπων που δηλώνουν το μεγαλείο του είδους είτε σε εκείνους που το δυσφημούν”, σημειώνει ο γνωστός συγγραφέας.
Ο Β. Χατζηγιαννίδης είχε διαβάσει το "Ζ" πολύ παλιά, όπως λέει, ίσως και πρόχειρα, σε μια ηλικία που δεν του έλεγε κάτι ιδιαίτερο ή δεν το καταλάβαινε, το έβρισκε βαρετό. Έχοντας μείνει με αυτήν την εντύπωση μπήκε μέσα στο υλικό από την ώρα που του έγινε η ανάθεση, αγάπησε την ατμόσφαιρα, το κλίμα, τους ανθρώπους, και δούλεψε με αυτά, αφομοιώνοντάς τα, αποτυπώνοντάς τα μέσα από την προσωπική του ματιά. Έτσι εισήλθε σε αυτόν τον μικρόκοσμο όπου, όπως σημειώνει, “υποχρεούσαι να αγαπήσεις και τα καλά και τα κακά πρόσωπα γιατί αν στέκεσαι κριτικός απέναντί τους, δεν θα φτιάξεις ένα αληθινό πρόσωπο και αν δεν ενστερνιστείς απολύτως το πρόσωπο, τα λόγια του ήρωά σου θα ακούγονται ψεύτικα, πρέπει να ταυτιστείς απόλυτα με κάθε πρόσωπο που μιλάει στο έργο. Αυτό είναι μια πολύτιμη συνάντηση και εμπειρία για τον συγγραφέα”.
Μυθιστόρημα που έκανε θραύση στην εποχή του και έγινε διεθνώς γνωστό από τη μεταφορά του στο σινεμά από τον Κώστα Γαβρά, το "Ζ" χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα του «φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος», που «υπακούει στους νόμους ενός έργου φαντασίας, έχει δική του νομοτέλεια, αυτόνομη, μόνο που τυχαίνει όλα αυτά να μην είναι διόλου φανταστικά, αλλά μια πιστή και υπεύθυνη αντιγραφή της πραγματικότητας».
Ο συνθέτης Μηνάς Μπορμπουδάκης συνέθεσε μια όπερα που εξερευνά τα ηχοτοπία της ταραγμένης δεκαετίας του 1960, σε δύο επίπεδα: της δράσης και των ιδεών. Από το πατημένο γκάζι του τρικύκλου μέχρι τις εικόνες της ασπρόμαυρης τηλεόρασης, όλα μετουσιώνονται σε ήχο. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης μιλά με πάθος για τη μορφή του Λαμπράκη που κυριαρχεί στο έργο του Βασιλικού αλλά και στο "Ζ" της Λυρικής. “Ήταν μια συνάντηση που μπορώ να πω πως είχε ένα μεταφυσικό στοιχείο, αισθανόμουν ότι γι' αυτόν τον ήρωα - άνθρωπο γράφεται ένα έργο με τον ίδιο στον κέντρο. Και αισθανόμουν ότι όλη αυτή η εργασία θα έπρεπε να υμνήσει την ψυχή αυτού του ανθρώπου. Σαν να υπήρχε κι ένας παράλληλος στόχος. Πέρα από το να γίνει το λιμπρέτο για μια όπερα. Ήταν για να υπάρξει ακόμα μια φορά αυτό το πρόσωπο, να αναδυθεί και να συναντηθεί το κοινό και οι θεατές μαζί του. Λίγο σαν ιερό χρέος. Η παράσταση αυτή ήταν για μένα ένα μεγάλο δώρο”.
