Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Επίσημη έναρξη της νέας Λυρικής με προγραμματική αστοχία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Επίσημη έναρξη της νέας Λυρικής με προγραμματική αστοχία

Του Κυριάκου Π. Λουκάκου

Η «Σαλώμη» και η «Ηλέκτρα» αποτελούν τις μελοδραματικές «ονειρώξεις» ενός νεαρού Ρίχαρντ Στράους εγκλωβισμένου στα αυστηρά ήθη της καθολικής Αυλής των Βίτελσμπαχ. Η χειραφέτηση της επιτυχίας, που τάχιστα υπερέβη τη γενέτειρά του, και ο γάμος του με μια ισχυρογνώμονα σύζυγο θα επαναφέρουν εφεξής τον συνθέτη σε συμβατικό πλαίσιο κοινωνικής αναφοράς. Αυτό που ξεχωρίζει πάντως στα δύο νεανικά αριστουργήματα, πέραν της ποιότητας των λιμπρέτων, είναι η ενσωμάτωση σε αυτά ψυχαναλυτικών παραμέτρων, προσωποποιούμενων συνεκδοχικά στο πρόσωπο του Ζίγκμουντ Φρόυντ. Ενώ η τραγωδία του Σοφοκλή διατρανώνει το αίτημα αποκατάστασης μιας διασαλευμένης από το έγκλημα ηθικής τάξης, εκείνη του Χούγκο Φον Χόφμανσταλ κινείται πέρα από τη σφαίρα της ηθικής, κυριαρχούμενη επιπλέον από το φροϋδικό «σύμπλεγμα» της Ηλέκτρας, ως έκφανση, όπως αντιστοίχως στην κατά Όσκαρ Ουάιλντ «Σαλώμη», μιας «αιμάσσουσας» libido.

Το μουσικοδραματικό αποτέλεσμα είναι μοναδικό στη δύναμη της σκιαγράφησης των χαρακτήρων, πλαισιωμένων από μια πάλλουσα, υπερμεγέθη αλλά και αραχνοΰφαντη ορχήστρα. Ήταν όμως η «Ηλέκτρα» ορθή επιλογή για την επίσημη μεταστέγαση μιας Κρατικής Όπερας, όπως η ΕΛΣ, σε νέο επιβλητικό ενδιαίτημα, όπως το Νιάρχειο; Στο ερώτημα αυτό τοποθετούμαστε αρνητικά για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή το εναρκτήριο έργο μιας μελοδραματικής σκηνής οφείλει να καταλείπει αίσθηση λυτρωτικής και πανηγυρικής ανάτασης, «α λα τριονφάλε» όπως θα έλεγαν οι πλέον έμπειροι Επτανήσιοι. Δεν επιλέγεις δηλαδή ένα έργο τόσο σκοτεινό και αδιέξοδο, ατμόσφαιρας ψυχοπαθητικής, οσονδήποτε καθαγιασμένης από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Δεύτερον, δεν επιλέγεις μια όπερα από την οποία απουσιάζουν πλήρως ή ουσιαστικά οι πρωταρχικοί πυλώνες κάθε λυρικού θεάτρου. Γιατί, πέραν των μουσικών, ούτως ή άλλως απαράκαμπτων, έλλειπαν εδώ οι χορωδοί και οι χορευτές (δηλαδή τα μέρη γι’ αυτούς!), όπως ουσιαστικά και οι τεχνικοί του, αφού αλλαγή σκηνικού δεν προβλέπεται.

Ο συνοδευτικός προγραμματικός τόμος της νέας αναβίωσης υπήρξε επίσης απογοητευτικός όχι μόνο για την κακαίσθητη και κουραστική «ρόδινη» εκτύπωση, αλλά και για το άσχετο και αδιάφορο φωτογραφικό υλικό, όσο και για την παράλειψη αναφοράς -πλην του ενδιαφέροντος άρθρου της Στέλλας Κουρμπανά σχετικά με την πανελλήνια πρώτη της «Ηλέκτρας» του έτους 1942- σε προηγούμενες παραστάσεις, επί ελληνικού εδάφους μεν, αλλά συμπτωματικά με ευρύτερη σημασία. Ούτε λέξη, εν πρώτοις, για εκείνες της 2ης και 4ης Σεπτεμβρίου 1977 στο Ηρώδειο από την Κρατική Όπερα της Βιέννης, σε αλησμόνητη παραγωγή (1965) του εορταζόμενου φέτος Βίλαντ Βάγκνερ, υπό τους Καρλ Μπαιμ και Χάινριχ Χολράιζερ αντιστοίχως. Ηλέκτρα τότε ήταν η θρυλική -έστω και χωρίς δισκογραφία- Ούρσουλα Σρέντερ Φάινεν, Κλυταιμνήστρα η ώριμη Γκρέις Χόφμαν (η Κρίστα Λούντβιχ κρυολόγησε τότε), Ορέστης ο μετέπειτα καλλιτεχνικός διευθυντής της Στάατσόπερ Έμπερχαρντ Βέχτερ, Αίγισθος ο -σκηνικός παρτενέρ τής Κάλλας στον Πάρσιφαλ!- Χανς Μπάιρερ, Χρυσόθεμις η «γεννημένη για τον Στράους» Λεονί Ρίζανεκ, που δύο χρόνια πριν είχε ενσαρκώσει, στον ίδιο αρχαϊκό χώρο, τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι!

Για τον Μπεμ αυτή η «Ηλέκτρα», υπό την ιερά σκιά της Ακρόπολης, υπήρξε προορισμός. Δεν διηύθυνε ποτέ πλέον το έργο σε θέατρο, παρόλο που η «Ηλέκτρα» έμελλε να είναι το κύκνειο μουσικό του άσμα, τέσσερα χρόνια αργότερα και σε αίθουσα ηχοληψίας. Με πρωταγωνίστρια μάλιστα τη Ρίζανεκ, που, σπάζοντας τη σχετική άτυπη συμφωνία της με τη Μπίργκιτ Νίλσον, υποκρίθηκε την Ηλέκτρα για μία και μοναδική φορά, αποκλειστικά για τον κινηματογραφικό φακό του Ζαν Πιέρ Πονέλ. Δεν απαιτήθηκε αναδρομή μας στο απόκομμα της «Απογευματινής» με την κοινή κριτική τού μετέπειτα προέδρου της Ενώσεως Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών Σπύρου Παγιατάκη και του Γεωργίου Βώκου προκειμένου να ανακαλέσουμε νοσταλγικά τη θεία ηχητική απόδοση της Φιλαρμονικής της Βιέννης υπό τον σεβάσμιο πρεσβύτη, που διηύθυνε καθιστός και παρήγε ποταμούς χρυσών ήχων με στοιχειώδη χρήση του αριστερού χεριού, όπως εξάλλου συνήθιζε και ο επιστήθιός του Στράους. Έπεται όμως συνέχεια...

Σ.Σ. Την περασμένη Κυριακή «δαιμονικός» δάκτυλος μετονόμασε επί της κοινής τους φωτογραφίας την υψίφωνο Elsa Dreisig και τον πιανίστα Κάρολο Ζουγανέλη σε... Dinara Alieva! Απολογούμεθα σε αμφότερους...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL