Με τη συναυλία της 4ης Δεκεμβρίου στην αίθουσα «Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών έπεσε στην πραγματικότητα, με καθυστέρηση επέλασης «τσουνάμι», η αυλαία μιας 25ετίας, που, όσο κι αν επικριθεί για χίλια δυο προσχηματικά και ανόητα, λειτούργησε ως αφυπνιστικός αγωγός ενημέρωσης για τη διεθνή μουσική ζωή μέσω δαπανηρών ίσως, αλλά ασφαλώς πολύτιμων μετακλήσεων περιώνυμων σχηματισμών και καλλιτεχνών στην Αθήνα.
Οι μετακλήσεις αυτές είχαν καταστεί δυνατές λόγω ακριβώς της δημιουργίας των υποδομών του Μεγάρου, ελκυστικών για τους σταρ και τους πρίγκιπες της «αγίας Τέχνης», η οποία -είτε κάποιος το συνομολογεί είτε όχι- δικαιώνεται μόνο με όρους ασυμβίβαστης ποιότητας της προσέγγισής της. Ευεργετική επωδό αυτής της μέθεξης με το διεθνές περιβάλλον του λόγιου μουσικού πολιτισμού είχε αποτελέσει εξάλλου και η δέσμευση του Sir Neville Marriner από την «Καμεράτα», στο «αποκαλόκαιρο» της δράσης του, για τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της.
Παρά την ήδη προχωρημένη ηλικία του και τον αναμενόμενο σποραδικό χαρακτήρα των αθηναϊκών του εμφανίσεων, καθεμιά τους σηματοδότησε κορυφαία ερμηνευτική υλοποίηση μουσικών έργων. Μια επιστολή της χήρας του, που έχουμε στη διάθεσή μας, πιστοποιεί την ικανοποίηση που άντλησε και ο ίδιος ο μαιτρ από αυτή την καθυστερημένη ελληνική του περιπέτεια.
Ανάμεσα σε εκείνους που συντρόφεψαν από νωρίς τον νηφάλιο αυτό μουσικό μεταρρυθμιστή ήταν και ο φημισμένος για την τρωτή εσωτερικότητα της δεξιοτεχνίας του Αμερικανός πιανίστας Murray Perahia, γόνος Σεφαρδιτών της Θεσσαλονίκης, ο ίδιος που κόσμησε ως σολίστ την τελευταία μεγάλη μετάκληση του προγράμματος χορηγιών του «ανώνυμου Έλληνα» της αλλοδαπής, αφιερωμένη στη μνήμη του εκλιπόντος.
Κύριο πιάτο της περίστασης αυτής για την ορχήστρα του Μάρρινερ, την ξακουστή Academy-of-St.-Martin-in-the-Fields, αποτέλεσαν τα 2 άρτιας αρίθμησης από τα 5 κονσέρτα για το πιάνο και ορχήστρα του Ludwig van Beethoven. Τα προλόγισε η εισαγωγή του «Κοριολανός», έργον 62 (1802), βασισμένη όχι στον Σαίξπηρ, αλλά στο επίσης ομώνυμο πεντάπρακτο Trauerspiel του Heinrich von Collin (1772-1811), την οποία η Ορχήστρα απέδωσε, σε αυτό το κρίσιμο για τη συνέχειά της μεταίχμιο, υπό τη μουσική διεύθυνση του εξάρχοντος Tomo Keller.
Ήταν μια εκτέλεση χρυσής τομής ανάμεσα σε σύγχρονες ερμηνευτικές δοξασίες και την κεντροευρωπαϊκή παράδοση: κύρος και επισημότητα από τα παλιά, εύλογα, μετριοπαθή τέμπι, όγκος που προσιδιάζει στις δυνάμεις που διέθετε ο συνθέτης, επίπεδο αρτιότητας που επεξηγεί γιατί η «Ακάντεμυ», όπως συνηθίζουμε να προσονομάζουμε βραχυλογικά και χαϊδευτικά τη μία και μόνη «του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών», συνέβαλε τόσο καθοριστικά στη θεαματική άνοδο του επιπέδου των ορχηστρών σε μια καθιερωμένη μητρόπολη τής Μουσικής όπως το Λονδίνο.
Αυτή η παγιωμένη ενσυναίσθηση της ASMF για «πιστή» ερμηνεία, χωρίς προσφυγή σε ρομαντική μεγέθυνση, επιβεβαιώθηκε και εν προκειμένω, δήθεν ανεπιτήδευτη, χωρίς να υπονομευθεί κατ’ ελάχιστον το τραγικό υπόστρωμα μιας δραματουργικά προσανατολισμένης μουσικής, προετοιμάζοντας την υποδοχή τού διάσημου Σολίστ. Μικροκαμωμένος και ευέλικτος, ο Περάια γλίστρησε σβέλτα στη σκηνή και ανέλαβε τη διεύθυνση τού επί μισόν αιώνα γνώριμού του Σχηματισμού από το πιάνο. Διατηρούμε στη μνήμη μας την αρχική βαθιά εντύπωση από τα 3 μονά βινύλια πρώτης κυκλοφορίας τής ήδη ιστορικής ηχογράφησης των 5 κονσέρτων από αυτόν τον ξεχωριστά ευαίσθητο δεξιοτέχνη υπό τη μπαγκέτα τού Μπέρναρντ Χάιτινκ, παρεμπιπτόντως τον ποιητικότερο κύκλο της στερεοφωνικής δισκογραφίας μετά από εκείνον τού Βίλχελμ Κεμπφ. Και δεν διστάζουμε να επιβεβαιώσουμε ότι και ο αθηναϊκός Μπετόβεν τού Νεοϋορκέζου παραμένει απαράλλαχτα κλασικός και απολλώνιος, χωρίς εκπτώσεις στα ιδεοτυπικά του «ιχνοστοιχεία».
Έτσι η ερμηνεία του 2ου -αλλά στην πραγματικότητα 1ου - κονσέρτου αναδείχθηκε σε αραβούργημα διαφάνειας, ελαφράδας, λεπταισθησίας και οικονομίας. Ο κυριολεκτικά κρυστάλλινος δακτυλισμός του Περάϊα συνέβαλε σε ένα διάλογο κλασικής κομψότητας και πρωτο - ρομαντικής δροσιάς, με μύριες μαγικές στίξεις απροσμέτρητου φινιρίσματος της παρτιτούρας. Το αργό μέρος, αίφνης, αυτής της «Σταχτοπούτας» των 5 του Κύκλου υπήρξε υπερβατικό θαύμα, προδρομικό μεν των μελλούμενων, αλλά χωρίς το παραμικρό βάρος! Μια λεπτολόγος και λεπτουργός διαδρομή που έστεψε με εσωτερικό φως τη μουσική σε μιαν επίδειξη απέριττης μεγαλοσύνης και ολοκληρωτικής απουσίας της ρητορείας.
Οι ίδιες ποιότητες επιβεβαιώθηκαν και στο περισσότερο οικείο για πολλούς πεδίο του 4ου κονσέρτου, όπου η επίζηλη φυσικότητα στην οργάνωση του αφηγηματικού ειρμού επιτεύχθηκε μέσα από αδιόρατες διακυμάνσεις της δυναμικής και της ρυθμικής αγωγής. Ουδέποτε όμως η υπογράμμιση της στιγμής υπονόμευσε τον φέροντα οργανισμό της σύνθεσης ούτε, το σημαντικότερο, την Ηλύσιων προδιαγραφών φωτοσκίαση στον διάλογο πιάνου και ορχήστρας, θερμή σαν τη θαλπωρή μιας ηλιόλουστης και διάφανης χειμωνιάτικης μέρας...
