Ανάμεσα σε μεγάλες και λιγότερο προφανείς μουσικές επετείους του έτους 2013, και ιδίως εν όψει του 58ου Φεστιβάλ Αθηνών, δεν διέλαθε ενός -ενδεχομένως άδικου- συνειρμού και εκείνη των 70 ετών από το μονοθεματικό Φεστιβάλ Μπάυρώιτ 1943. Τότε, και τηρουμένων των προφανών δυσαναλογιών με την ελληνική επικαιρότητα, το -ελέω Βίνιφρεντ Βάγκνερ- φιλόξενο στον ναζισμό λίκνο της λατρείας του εφέτος εορταζόμενου συνθέτη, λόγω της εντεινόμενης οικονομικής και στρατιωτικής πίεσης στο Γ' Ράιχ, είχε περιορίσει το δραματολόγιό του στους προσφερόμενους για προπαγανδιστική αξιοποίηση «Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης». Δυο λαμπρές ηχογραφήσεις υπό τους Wilhelm Furtwängler (EMI ή Grammofono 2000, AB 78602/05) και Hermann Abendroth (Preiser 90 174 και MYTO) διασώζουν το -καθ' εαυτό- αξιομνημόνευτο καλλιτεχνικό γεγονός, παρεμπιπτόντως το τελευταίο της πρώτης περιόδου ανάπτυξης του Φεστιβάλ, από τον annus mirabilis 1876 των εγκαινίων του και εξής. Την επόμενη χρονιά, όπως όλα τα θέατρα της καταρρέουσας επικράτειας, ανέστειλε και το Μπάυρώιτ τη λειτουργία του υπό τις νέες συνθήκες «ολοκληρωτικού πολέμου», συνθήκες τις οποίες επισφράγισε ο συμβολικός βομβαρδισμός της κοιτίδας των Βάγκνερ από τους Συμμάχους.
Ας επιδείξει κατανόηση ο τακτικός και μη αναγνώστης της στήλης αν στη διοργάνωση του εφετινού Φεστιβάλ Αθηνών αναγνωρίζουμε -ενδεχομένως μη πολιτικώς ορθές- παραλληλίες με τη ζοφερή εκείνη εποχή. Όμως, η προγραμματική αποψίλωση ενός θεσμού που κάποτε αποτελούσε το πλέον εμβληματικό -συγκρατήσατε τον όρο- παραστατικό παράθυρο στον κόσμο της ελληνικής πρωτεύουσας δεν επιτρέπει καλλιέργεια προσδοκιών με όρους πραγματισμού. Είναι αλήθεια ότι ο ιθύνων νους του Θεσμού, Γιώργος Λούκος, υπήρξε ευθύς σε προφορικές τοποθετήσεις του που παρακολουθήσαμε σε συνέντευξή του στον Μιχάλη Ράλλη, στο πλαίσιο της εκπομπής «9+1 Μούσες» της Εύας Νικολαΐδου, την οποία πρόλαβε να εκπέμψει η τηλεόραση της ΝΕΤ 24ωρα πριν την κατάργησή της. Με το ήρεμο φλέγμα της επικράτησης απέφυγε -φρονούμε ορθώς- ωραιοποιήσεις της παρούσας έκτακτης κατάστασης, εν πάση περιπτώσει ελάχιστα πειστικές για το ειδήμον target group της δουλειάς του. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, θα ήταν περισσότερο εύλογο, εν όψει μάλιστα της όντως αναπόφευκτης κάλυψης προγραμματικών κενών από εθνικούς οργανισμούς, να αποφεύγεται η υποτίμηση της νοημοσύνης του υποψήφιου θεατή, συνήθως σκληροτράχηλου γνώστη καταστάσεων και προσώπων, μέσα από αναφορές στο έντυπο πρόγραμμα, όπως εκείνη -επ' ευκαιρία συναυλίας της στο Ηρώδειο- στην «εμβληματική» (!) ΚΟΑ. Αλήθεια «εμβληματική» ποιού; Του Φεστιβάλ μήπως; Διότι, αν δεν πρόκειται για παρανόηση ορολογίας, τόσο η εμφάνιση της -ουδόλως αμφισβητούμενης διά του παρόντος ως εμβληματικής, της Αθήνας όμως- Κρατικής μας Ορχήστρας, όπως και της ΕΛΣ και άλλων, παρεμπιπτόντως πλήρως επιθυμητές στον υπογραφόμενο, αποτελούν μάλλον υπόλειμμα εξαντλημένης πλέον κρατικιστικής αντίληψης παρόμοιων θεσμών, όπως π.χ. της ΔΕΘ που, αντί βήματος προβολής της ελληνικής παραγωγικής βάσης στους διεθνείς πελάτες, είχε καταλήξει χώρος φιλοξενίας περιπτέρων πάσης φύσεως δημόσιων οργανισμών και υπηρεσιών.
Όσοι επιμένουμε να συντηρούμε στη μνήμη μας την ιστορία γνωρίζουμε ότι το Φεστιβάλ Αθηνών αντιλαμβανόταν ανέκαθεν την ταυτότητά του, αν όχι ως αμιγώς «διεθνές», τουλάχιστον ως κοσμοπολίτικο, έστω και αν η στόχευση αυτή κατά περιόδους, λόγω πολιτικών συνθηκών ή λαϊκίστικων προσεγγίσεων, δεν αντιστοιχούσε πάντοτε στο πραγματικό αποτέλεσμα. Εν κατακλείδι, λοιπόν, και χωρίς περιττές περιστροφές, η συναυλία του αρχιμουσικού Θεόδωρου Κουρεντζή επικεφαλής της ορχήστρας του MusicAeterna, οι ευρωπαϊκής εμβέλειας παραστάσεις της όπερας του Χαίντελ «Alessandro» υπό τον Γιώργο Πέτρου, καθώς και η εμφάνιση του Γάλλου Jérémie Rhorer, στο πόντιουμ του δικού του ορχηστρικού σχηματισμού Le Cercle de l'Harmonie, συνοψίζουν, εν πολλοίς, το διεθνούς βεληνεκούς μουσικό ενδιαφέρον του λιτού Φεστιβάλ 2013, χωρίς να παραγνωρίζεται ασφαλώς ούτε η φιλοξενία του -επίσης Γάλλου- boulezien Pascal Rophé στο πόντιουμ της ΚΟΑ. Τα λιγοστά αυτά γεγονότα είναι, πάντως, προτιμότερα, κατά την άποψή μας, από την άτακτη σώρευση θεατρικών και χορευτικών δρωμένων της πλέον ποικίλης ποιότητας που καλύπτουν, ατάκτως ερριμμένα, βραδιές και σελίδες. Η ευγνωμοσύνη μας μάλιστα είναι εκ των προτέρων εξασφαλισμένη, προ του αποκαλυπτικού φόβου ενός 2014 που απευχόμεθα να παρουσιάσει παρόμοιες επετειακές αναλογίες με το προ 70ετίας γερμανικό θέρος, όταν δηλαδή το Φεστιβάλ Μπάυρώιτ παρέμεινε ολοκληρωτικά βωβό...
