Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Η ιστορική ανεκδοτολογία το θέλει, ότι δηλαδή, προκειμένου να αναβιώσει ο «Τροβατόρε» του Τζουζέπε Βέρντι, αρκούν οι τέσσερις μεγαλύτεροι λυρικοί τραγουδιστές στον κόσμο. Ταύτα φέρεται ειπών ο πρώτος πραγματικά «σύγχρονος» ερμηνευτής της όπερας, ο πάντοτε θρυλικός τενόρος Ενρίκο Καρούζο, σε εποχές, ωστόσο, σημαντικά διαφοροποιημένες από τη δική μας. Κι αυτό κυρίως λόγω της -αδιέξοδης κατά την άποψή μας- πρωτεύουσας θέσης που τείνουν να διεκδικούν στο λυρικό θέατρο οι σκηνοθέτες με παρεξηγήσιμη αιχμή ορισμένες συχνά αρρωστημένες υπερβολές της σχολής του Regietheater. Αυτό που συχνά διαφεύγει μιας επιδερμικής θεώρησης του φαινομένου είναι το γεγονός ότι στην εποχή του, αλλά και μέχρι το πολύ τη δεκαετία του 1930, ο Καρούζο και οι ομότεχνοί του αντιμετώπιζαν τον προγραμματισμό των εμφανίσεών τους ως -πρωτίστως- διαδικασία παρουσίασης νέων έργων και όχι, όπως σταδιακά κατέληξε να συμβαίνει, ως αναβίωση καταχωρήσεων ενός παγιωμένου κεντρικού δραματολογίου αιώνων, όπου ακόμη και η συνεχής ανάσυρση από τη λήθη φερειπείν μελοδραμάτων της εποχής του μπαρόκ ή του μπελκάντο δεν αποτελεί παρά εμπλουτισμό της ιδεατής προθήκης ενός εικονικού μουσείου μουσικοδραματικών εκθεμάτων. Αυτή η εξέλιξη και η ανάγκη στοιχειώδους «ανανέωσης» κατά τη νιοστή παρουσίαση καθιερωμένων αριστουργημάτων οδήγησε στη γιγάντωση της θρασείας σκηνοθετικής αποδόμησής τους και στο διογκούμενο κύμα φυγής του κοινού προς οιονεί αντιμεταρρυθμιστικές κατευθύνσεις, τις οποίες πανέξυπνα και υποδειγματικά αξιοποιεί προς ίδιον και επάξιον όφελος η Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης.
Μέσα από μια αισθητικά ερεθιστική και ειδημόνως ιστορίζουσα παραγωγή του διεθνώς καθιερωμένου Sir David McVicar, που παρουσιάστηκε σε διεθνή δορυφορική σύνδεση στο πλαίσιο των πασίγνωστων σαββατιάτικων «ματινέ» της, η Μετ εγκαινίασε στις 3 Οκτωβρίου την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο των μεταδόσεων αυτών, οι οποίες φέτος συμπληρώνουν δέκα χρόνια εκπομπής τους. Με τη φαντασμαγορία στο οπλοστάσιό του, λοιπόν, όπως αρμόζει στο θεαματικό χαρακτήρα της όπερας εν γένει, αλλά και του «Τροβατόρε», που ο ίδιος ο Βέρντι ανήγαγε σε grand opera, συνθέτοντας μουσική μπαλέτου για τη γ' πράξη και επεξεργαζόμενος εκ νέου το φινάλε της, για την παρουσίαση στην Όπερα των Παρισίων, η Μετ παρέσχε το απολαυστικό πλαίσιο για την περιώνυμη τετράδα των εκλεκτών ερμηνευτών της παράδοσης. Μέσα σε μια διαδοχή εντυπωσιακών tableaux vivants, εμπνευσμένων με καλόγουστο αναχρονισμό της πλοκής από πίνακες του Γκόγια, η Λεονώρα της Anna Netrebko αντιμετώπισε με σκανδαλιστική ευχέρεια, ακρίβεια και μουσικότητα έναν ρόλο που δεν της πιστώναμε και μάλιστα στη μεγάλη διαδοχή επί της αυτής σκηνής μιας Ρενάτα Τεμπάλντι, μιας Ζίνκα Μίλανοβ και μιας Λέοντιν Πράις. Chapeau!
Ο δεύτερος πόλος ενδιαφέροντος της βραδιάς ήταν ο σπουδαίος συμπατριώτης της πριμαντόνας, βαρύτονος Dmitri Hvorostovsky, στην πρώτη του εμφάνιση μετά την πολύ σοβαρή δοκιμασία της υγείας του από όγκο του εγκεφάλου. Η παροιμιώδης ζεστασιά της Μετ απέναντι στους συνεργάτες της επιβεβαιώθηκε και, εν προκειμένω, όχι μόνο από ένα ευγνώμον κοινό που χάρισε στον πάντα όμορφο καλλιτέχνη τόσο μια ηχηρή σκηνική υποδοχή, που διέκοψε τη μουσική, αλλά και μια επάξια standing ovation, αλλά και από τους μουσικούς της ορχήστρας, οι οποίοι κυριολεκτικά βομβάρδισαν τον βαρύτονο κατά την αυλαία του με ένα λευκό ρόδο ο καθένας για την ίασή του. Χωρίς ποτέ να διαθέτει τον ιδεώδη όγκο ενός πραγματικού βερντιανού βαρυτόνου, ο Χβοροστόφσκι έλαμψε ωστόσο με ένα τραγούδι αφάνταστης κομψότητας και καλλιέπειας, με εκστατικά smorzandi στην καβατίνα του ιπποτικού έρωτα, αλλά και αξιοσημείωτα αποθέματα αρρενωπής και πατρίκιας μουσικής υπόκρισης στη διαδρομή της αιματοβαμμένης όπερας.
Κύριο δραματουργικά πρόσωπο της πλοκής είναι η τσιγγάνα Ατζουτσένα που κυριολεκτικά βιοί μεταξύ δύο αντιμαχόμενων ψυχολογικών στάσεων και η έμπειρη Dolora Zajick την ενσάρκωσε πειστικά και σε πείσμα μιας φωνής που προδίδει πλέον το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου. Έσχατος αλλά επ' ουδενί ελάχιστος αναδείχθηκε ο Κορεάτης τενόρος Yonghoon Lee, που επιβεβαίωσε αξιοθαύμαστη σχολή στο τραγούδι του, ενδεικτική του εναγκαλισμού της όπερας από τον ανατολικό πολιτισμό της σπουδαίας πατρίδας του. Η εξομολόγηση αγάπης στη γ' πράξη ήταν πραγματικό μάθημα βασικών στοιχείων του μπελκάντο, όπως ο έλεγχος της αναπνοής και το λεγκάτο. Με έναν ισχυρό Φεράντο στο πρόσωπο του νεαρού μπάσου Stefan Kocan και συμμετοχικούς δευτεραγωνιστές και χορωδούς στη διάθεσή του, ο αρχιμουσικός Marco Armiliato οδήγησε με αιματώδη και δραματική μουσική διεύθυνση την αφήγηση της αιματηρής αυτής ιστορίας.
