Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Καμιά σχέση με πιθανολογούμενη γερμανική πεζότητα δεν διέθετε το βασισμένο πάνω στο Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ ομοιότιτλο έργο του Peter Lomnický στο πλαίσιο του φεστιβάλ Nová dráma της Μπρατισλάβα (θέατρο Arena, 11/05/2015). Αντιθέτως, απαιτητικής αμεσότητας διάλογοι και μονόλογοι, απρόσμενα χορευτικά και ατμοσφαιρικές μουσικές έδιναν σάρκα και αίμα στους χαρακτήρες - αφηγητές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα του οξυμένου μεταναστευτικού προβλήματος παρουσίαζε και ο (ήδη παρουσιασμένος το 2010 στην Αθήνα, σε σκηνοθεσία Κ. Ευαγγελάτου) Χρυσός δράκος του Γερμανού Ronald Schimmelpfennig (Andrej Bagar Theatre, Nitra, 12/05), όπου, με σχεδόν σατυρική αφετηρία στην κουζίνα του φερώνυμου κινεζικού μπιστρό και με αφορμή την οδονταλγία ενός νεαρού παράτυπου μετανάστη, εκτυλίσσεται ενώπιον του θεατή το ανείπωτο δράμα όχι μόνο του ιδίου, που καταλήγει αβοήθητος, καθότι χωρίς πρόσβαση σε ιατρική μέριμνα, αλλά και της νεαρής αδελφής του που κακοποιείται σεξουαλικά και σωματικά από εκμεταλλευτές της χώρας υποδοχής. Με υψηλές υποκριτικές επιδόσεις σε πολλαπλούς και συνεχώς εναλλασσόμενους ρόλους και χωρίς τα στοιχεία μοντερνισμού που θα ευαισθητοποιούσαν την τεχνοκρατική ματιά της κριτικής επιτροπής, τόσο ο «Χρυσός δράκος» όσο και, κυρίως, οι Μεθυσμένοι του Ρώσου συγγραφέα, ηθοποιού και σκηνοθέτη Ivan Vyrypajev (Δημοτικό Θέατρο P.O. Hviezdoslav) αποχώρησαν μεν χωρίς διάκριση από τη διοργάνωση, αλλά όχι και από την ψυχή μας. Στους «Μεθυσμένους», μέσα από τη συνταγή άρθρωσης αληθειών απρόσφορης εκφοράς σε κατάσταση νηφαλιότητας, φαινομενικά ασύνδετοι μεταξύ τους χαρακτήρες αποκαλύπτουν εσωτερικές αλήθειες και ανιχνεύουν δρόμους «σωτηρίας» από την περιρρέουσα καταναλωτική φθορά σε μια οιονεί θεολογικής φιλοδοξίας έξαρση ανθρωπισμού. Έργο από τη στόφα μιας μεγάλης παράδοσης, οι «Μεθυσμένοι» κηρύσσουν τη δυνατότητα της άρσης και του πιο απρόβλεπτου ανάμεσά μας σε θέση «σωτήρα» κάποιου άλλου, όπως εμβληματικά συμβαίνει στην τελευταία σκηνή με έναν ετοιμοθάνατο σκηνοθέτη, στο πρόσωπο του οποίου μια πόρνη αναγνωρίζει τον Χριστό!
Ιδιαίτερο γεγονός της παραμονής μας στην Μπρατισλάβα αποτέλεσε και η επαφή μας με το λυρικό θέατρο της Σλοβακίας. Ο προγραμματισμός της Όπερας συναριθμούσε σε δύο τυπικά άγονους μήνες, όπως ο Μάιος και ο Ιούνιος, ακόμη και ρεπερτοριακές σπανιότητες, όπως «Τα κοσμήματα της Παναγίας», μελοδραματική υποσημείωση στο ρεύμα του βερισμού από τη γραφίδα του Ιταλογερμανού Ερμάνο Βολφ - Φεράρι. Η δική μας μελοδραματική γεύση αφορούσε, ωστόσο, με επικείμενη την παρουσίασή της στην «Άνοιξη της Πράγας», τη νέα όπερα Dorian Gray σε αγγλόφωνο λιμπρέτο της Καναδής συγγραφέως Kate Pullinger και μουσική της αυτόχθονος συνθέτριας Lubica Cekovská (γεν.1975), αποφοίτου της Βασιλικής Ακαδημίας της Μουσικής του Λονδίνου και διακεκριμένης μαθήτριας μορφών της σύγχρονης μουσικής όπως οι Thomas Ades, Arvo Part and Harrison Birtwistle.
Με αγγλόφωνους επώνυμο πρωταγωνιστή (τον νεανικό και πιστευτά όμορφο Ιρλανδό λυρικό τενόρο Eamonn Mulhall) και αρχιμουσικό (τον επίσης εισέτι νεαρό, αλλά ήδη με προϋπηρεσία πλάι στον Σάιμον Ρατλ και τον Κεντ Ναγκάνο, Christopher Ward), η παραγωγή της Γερμανίδας Nicola Raab σεβάστηκε τόσο τον βικτωριανό χωρόχρονο της πλοκής όσο και την ταυτότητα του αρχιτεκτονικού περίγυρου της αίθουσας και ακολούθησε με νεύρο τον ταχύ ρυθμό της δράσης, ενώ υστέρησε σε τόλμη έναντι των ομοερωτικών υπαινιγμών μιας αρκούντως γνωστής υπόθεσης και του εξίσου οικείου βιογραφικού υπόβαθρου του συγγραφέα της Όσκαρ Ουάιλντ. Χωρίς να έχουμε απαλλαγεί από την υποψία ότι μια δόση μεγαλύτερης σκηνοθετικής τόλμης θα απέδιδε εναργέστερα μια επίκαιρη υποκείμενη θεματική, απολαύσαμε εντούτοις την υποβλητική μουσική γραφή, την πυκνή ροή του δράματος και αξιοσημείωτα χρώματα στην ενορχήστρωση, συστατικά μιας εν πολλοίς ατμοσφαιρικής απόδοσης της ιδιαίτερης αυτής φαουστικής παραλλαγής. Από τα αξιομνημόνευτα μέρη του έργου, εξαίρουμε τη γεμάτη εσωτερικότητα απαγγελία της Οφηλίας στη β' σκηνή της α' πράξης και την ομαλή εκβολή της στο αισθαντικό ερωτικό ντουέτο, ακολουθία που πιστοποιεί την εμπειρία της Τσέκοφσκα στην ενασχόληση με τη μουσική για το θέατρο. Η συνθέτρια δεν δίστασε να αξιοποιήσει τρόπους τής παραδοσιακής όπερας, όπως τον εμβόλιμο αισθησιακό χορό του νεαρού Τούρκου στο πορνείο της β' πράξης. Ωστόσο, το δεύτερο μέρος του έργου βοούσε για πιο χαμηλότονη σύνθεση, όπως στο ιντερλούδιο - γέφυρα προς τη γ' πράξη και στον εξομολογητικό μονόλογο του Ντόριαν, μια ονειρική διάσταση που επανήλθε πολύ αργά, κυριολεκτικά στα τελευταία μέτρα. Χωρίς αδύναμο κρίκο, πάντως, στην εκλεκτή και βασικά εγχώρια διανομή ερμηνευτών, αυτό το λυρικό πρωτόλειο υπόσχεται ενδιαφέρουσα συνέχεια που ελπίζουμε ότι δεν θα αργήσει...
