του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Είναι απίστευτη η δραστηριότητα που αναπτύσσεται με επίκεντρο το κλειδοκύμβαλο στη χώρα μας και το καλλιτεχνικό δυναμικό που αυτή η ενασχόληση νεότατων, σχετικά νέων, εισέτι νέων και ήδη ώριμων δεξιοτεχνών αποκαλύπτει στη μουσική καθημερινότητα μιας μουσικά φθίνουσας πρωτεύουσας στην ανατολική εσχατιά της Ευρώπης. Στον βιωματικό αναλυτή αυτής της πραγματικότητας η καταγραφή αυτή δεν σηματοδοτεί κάποιο παράδοξο, αφού το πληκτροφόρο, από το προγονικό τσέμπαλο, διαμέσου του φορτεπιάνο και του εσχάτως επανεμφανιζόμενου «πενταλιέ» μέχρι τον ογκώδη συναυλιακό τους απόγονο, αποτελεί την πλέον αυτοτελή προσωπική έκφραση μουσικής δήλωσης και ταυτότητας, υπερήφανα αύταρκες απέναντι σε ολόκληρη ορχήστρα, με την οποία, καλούμενο να συμπράξει, επιβάλλει τους δικούς του όρους σε μια συνεχή διεκδικητική αναμέτρηση. Υπό την έννοια αυτή η άνθιση του πιάνου στην Ελλάδα απλώς επιβεβαιώνει το πλαίσιο της διαχρονικής λειτουργίας του Έλληνα, πλαίσιο ανάδελφης δράσης, χωρίς πάγιες υποστηρικτικές θεσμικές δομές και οργανωτικούς τρόπους ανάδειξης επιδόσεων και αποδόσεων.
Με δεδομένα όπως αυτά, η σύμπραξη δεξιοτεχνών σε σχήματα όπως η σειρά εκδηλώσεων «Πιανόραμα» (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 12.12.2014 - 20.05.2015), για την διασφάλιση της απλής δυνατότητας καλλιτεχνικής ύπαρξης, είναι σημαντική, γιατί επιτρέπει σε μια σειρά εργατών της μουσικής να επιβεβαιώσουν την απευθυντέα φύση της δραστηριότητάς τους προς ένα από τα πλέον δυναμικά κοινά, όπως το νεανικό εκείνο κυρίως της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Είναι κι αυτός ένας αγώνας μοναχικής ανάληψης ευθυνών, ένας αγώνας άξιος αναγνώρισης για το πάθος και το πείσμα του ως αλληλοτροφοδοτούμενα στοιχεία μιας επιλογής πορείας ζωής.
Για όσους, καθημερινά και μοναχικά αγωνιζόμενους για ιδέες, έχουμε επανειλημμένα αναγνωρίσει τον Στέφανο Νάσο στο πρόσωπο του διανομέα ενημερωτικών φυλλαδίων κατά την προσέλευσή μας σε χώρους εκδηλώσεων οι αυταπάτες δεν περισσεύουν ούτε η εκτίμηση εκπέμπεται με τσιγκουνιά. Η δε ικανοποίηση είναι ακόμη μεγαλύτερη, όταν, επιπλέον και στη βάση ενός μεγάλων απαιτήσεων δρώμενου, βρισκόμαστε στη θέση να πιστοποιήσουμε υψηλές προγραμματικές προθέσεις, συνείδηση ιστορικών πλαισίων και συνεχειών και ώριμη κουλτούρα σύμπραξης δωματίου με άλλους σημαντικούς μουσικούς, όπως με τον ομότεχνό του Απόστολο Παληό, επίσης έναν από τους πλέον δραστήριους και σεμνούς μουσικούς μας σε αυτόν τον τομέα.
Για το βράδυ της 21ης Ιανουαρίου παραβλέψαμε την -ούτως ή άλλως ιστορική- πρεμιέρα του «Τριστάνου και Ιζόλδης» της πλησιόχωρης αίθουσας «Αλ. Τριάντη», προκειμένου να ακολουθήσουμε τους δύο πιανίστες σε ένα γοητευτικό ταξίδι ρωσικής μουσικής στην ακουστική εσωτερικότητα της αίθουσας «Δημήτρης Μητρόπουλος».
Νάσος και Παληός εγκαινίασαν τη συναυλία με την τριμερή σουίτα (Allegretto -Valse - Polonaise. Allegro ma non troppo) για 2 πιάνα αρ.1, έργο 15 (1888) του σχετικά λησμονημένου σήμερα Anton Stepanovich Arensky (1861 - 1906), κατάλληλο ορεκτικό για τα δύο κύρια πιάτα που ακολούθησαν. Στον απόηχο μιας συμπαθητικής και ατμοσφαιρικής εκτέλεσης της Σουίτας, οι δύο βιρτουόζοι αποκάλυψαν σε όλη την έκταση της επιτυχίας της την ποιότητα της μεταγραφής, από τον Νικόλα Οικονόμου, της σουίτας έργ. 71α από το μπαλέτο «Καρυοθραύστης» του Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840 - 1893), συνθέτη που άλλωστε άσκησε μεγάλη επιρροή στον Αρένσκυ. Η μεταγραφή του Οικονόμου δεν αποτελεί απλώς ευτυχή απόσταξη της πλούσιας ορχηστρικής γραφής σε περιεκτική πιανιστική συσκευασία, αλλά πάνω από όλα παραμένει επίτευγμα ευκρινούς ακτινοσκόπησης της παρτιτούρας με τρόπο ώστε το νέο προϊόν να μην επιτρέπει σύνδρομα υποσιτισμού πρόσληψης σε σχέση με το αρχικό. Λόγος που καθιστά ακόμη πιο επώδυνη την πρόωρη απώλεια του χαρισματικού Ελληνοκύπριου μουσικού σε αυτοκινητικό ατύχημα παρόμοιο με κείνο που στέρησε τον μουσικό κόσμο από τον Ιταλό ομότεχνό του Dino Ciani.
Τόσο τον «Καρυοθραύστη» όσο και τους «Συμφωνικούς χορούς» (έργ. 45, 1940), κύκνειο άσμα του Sergei Vasilievich Rachmaninoff (1873 - 1943), παρεμπιπτόντως μαθητή του Αρένσκυ, ηχογράφησε ο Οικονόμου με παρτενέρ τη Μάρτα Άργκεριχ, έκδοση που παραμένει ασυναγώνιστη μέχρι σήμερα. Δεν είμαστε βέβαιοι ότι το νεότερο ελληνικό δίδυμο μάς έπεισε, όπως οι θρυλικοί του προκάτοχοι, ότι η μεταγραφή αυτής της τρόπον τινά 4ης συμφωνίας του συνθέτη για 2 πιάνα αποτελεί εναλλακτική επιλογή έναντι του συμφωνικού έργου. Το τόλμημα των Ελλήνων, ωστόσο, δεν αποτέλεσε απλώς ευπρόσδεκτο ερέθισμα νέας επαφής μας με μια σύνθεση που γνωρίζει εσχάτως ολοένα και εντεινόμενη παρουσία στις διεθνείς συναυλιακές σκηνές, αλλά και βαθμίδα μετάβασής τους σε υψηλότερο επίπεδο σύμπραξης, εγγράφοντας προσημείωση για την σύντηξη δυο αξιόλογων μουσικών προσωπικοτήτων σε ενδιαφέρον για αμφότερους ρεπερτόριο. Σε κάθε περίπτωση, εκεί που έφτασαν λίγο δεν είναι...
