Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Φτάσαμε στο τρίτο δεκαήμερο του παρελθόντος Νοεμβρίου προτού κατορθώσουμε να παρακολουθήσουμε ατομική συναυλία του αρχιμουσικού Στέφανου Τσιαλή, μετά την εκ μέρους του ανάληψη των καθηκόντων τού καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στη διαδοχή τού επίσης γερμανικής παιδείας Βασίλη Χριστόπουλου. Για τους φυσιογνωμιστές μεταξύ των αναγνωστών, την ιωνική κατατομή του απελθόντος Generalmusikdirektor διαδέχεται ένα πρόσωπο με καθαρή και ελαφρά αγέρωχη βορειογερμανική όψη. Γεννημένος στη Σύρο, ο Τσιαλής δεν αποκρύπτει, προς τιμήν του, στο βιογραφικό του σημείωμα το έτος της γέννησής του (1964), ενώ οι σπουδές του στην Κοπεγχάγη και τη Βιέννη καθιστούν περίπου αυτονόητη τη μέχρι σήμερα επαγγελματική του περιπλάνηση κατ' εξοχήν στον γερμανόφωνο χώρο. Υπό αυτήν την έννοια η επιλογή εισαγωγής ενός θεματικού κύκλου συναυλιών υπό τον γενικό τίτλο «Εικόνες του ευρωπαϊκού Βορρά» όχι μόνον επιβεβαιώνει τη συνέπεια της συνολικής του καλλιτεχνικής διαδρομής, αλλά και σηματοδοτεί μια εγγύτητα στον γερμανικό ρομαντικό ιδεαλισμό, στον οποίο εξάλλου αναποδράστως παραπέμπει η επιλογή των συνθετών γι' αυτήν την πρώτη συναυλία του Κύκλου.
Χαιρετίζουμε την επιλογή, ως τρόπον τινά «εναρκτηρίου λακτίσματος», μιας άγνωστής μας σκηνικής μουσικής που συνέθεσε ο Hans Pfitzner για το δράμα «Gildet paa Solhoug» (Η γιορτή στο Σόλχάουγκ) του Henrik Ibsen (1828-1906), ένα έργο, παρεμπιπτόντως, που ο νεαρός συνέγραψε ως συμβατική του υποχρέωση κατά τη θητεία του ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Norske Theater του Μπέργκεν (1851-1857), συγκεντρώνοντας δραματουργική πείρα για αριστουργήματα που θα ακολουθούσαν. Έντονα νεοσυντηρητικός ως συνθέτης και όχι ο πλέον ευχάριστος ως χαρακτήρας, ο Πφίτσνερ είχε την ατυχία να συνδυαστεί σχεδόν νομοτελειακά με τη μαύρη εποχή του ναζισμού και μόλις πρόσφατα ο -επίσης νεοσυντηρητικός- αστέρας της μπαγκέτας Κρίστιαν Τίλεμαν επωμίστηκε την προσπάθεια «αποκατάστασης» της μουσικής του, πολλές σελίδες της οποίας είναι άξιες της μεγάλης γερμανικής παράδοσης από την οποία ο συνθέτης του «Παλεστρίνα» προέρχεται.
Και είναι ευτυχής η σύμπτωση ότι ο Έλληνας Τσιαλής εκλήθη να ηχογραφήσει αυτή την ιψενική αναφορά που εγκαινίασε τη συναυλία της 21ης Νοεμβρίου 2014 (αίθουσα «Χρήστος Δ. Λαμπράκης» «Φίλων της Μουσικής» Μεγάρου Μουσικής Αθηνών) για την φιλέρευνη εταιρεία NAXOS, η οποία ήδη διακινεί κυκλοφορία του 2006 που συνδυάζει τα πρελούδια του Πφίτσνερ με τη σκηνική μουσική για το ίδιο έργο από τη γραφίδα του Χούγκο Βολφ, μια εγγραφή της WDR Κολωνίας υπό τη διεύθυνση του έμπειρου Helmuth Froschauer (Das Fest auf Solhaug, Capriccio SACD 71 101 PC: 21 EAN: 4006408711018). Τα τρία πρελούδια, ένα για κάθε πράξη του δράματος, συγκροτούν στην πραγματικότητα μια σχεδόν ημίωρη συμφωνική σουίτα καλογραμμένης προγραμματικής μουσικής, που όχι μόνο «στέκεται» με συμφωνική αυτοτέλεια, αλλά υποδηλώνει υψηλή ποιότητα έμπνευσης και γραφής, αδιάπτωτη τόσο στο αγροτικό σφρίγος του χωριάτικου χορού της β' κίνησης όσο και στην υποβλητική ατμόσφαιρα της γ'. Προφανώς επαρκείς δοκιμές μάς αποκάλυψαν μια ΚΟΑ εύηχη και πλήρως εγκλιματισμένη στην ατμόσφαιρα της παρτιτούρας.
Το περίπου 20λεπτο μονάκριβο και αινιγματικό κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα, έργο 129 (10-24/10/1850), του Robert Schumann (1810 - 1856), που ακολούθησε και το οποίο ουδέποτε ερμηνεύτηκε στη διάρκεια της ζωής τού συνθέτη του, κράτησε τη διάρκεια του πρώτου μέρους της βραδιάς στα αναμενόμενα χρονικά όρια, ενώ προσπόρισε την ευτυχή σύμπραξη του Γερμανοϊσπανού Gabriel Schwabe (γεν. Βερολίνο 1988), που διαχειρίστηκε τον ρωμαλέο ήχο του με όλη τη ρομαντική φόρτιση για την οποία βοά αυτό το ύστερο κομψοτέχνημα του συνθέτη του. Ο Σβάμπε έλαμψε ιδιαίτερα στο μελαγχολικό β' μέρος σε σύμπραξη με μια ορχήστρα καλλιεπή και σε συνεχή διαλογική εγρήγορση, κατάσταση που συνέβαλε στη συντήρηση της ενότητας ενός έργου ουσιαστικώς μεν τριμερούς, αλλά, εν πάση περιπτώσει εξ αρχής προορισμένου ως συνεχούς ροής Konzertstück.
Διατηρούμε, ωστόσο, τις αμφιβολίες μας για την πληρότητα της μουσικής προετοιμασίας εν όψει της χρονολογικά γειτονικής προς το κοντσέρτο Συμφωνίας του Ρήνου, τρίτης κατά την αρίθμηση, αλλά έσχατης κατά τη σειρά της σύνθεσης 7/11 - 9/12/1850 από τις τέσσερις του Σούμαν, που δόθηκε μετά το διάλειμμα της συναυλίας. Ερμηνεία κεντροευρωπαϊκής αναφοράς, στιβαρή και εορταστική, ελέγχεται μολαταύτα ως έν τινί μέτρω επίπεδη, με χρεία μεγαλύτερης φωτοσκίασης και αγωγικής ευκαμψίας, αλλά και αποτελεσματικότερης τιθάσευσης της ομάδας των χάλκινων, σταθερά ευεπίφορων σε άκομψες εκτινάξεις εκτός πλαισίου σύμπραξης με τις άλλες ομάδες της Ορχήστρας. Σε αυτό το πεδίο περιμένουμε κάτι περισσότερο από μαέστρο και μουσικούς στο ερχόμενο διάστημα...
