Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Τα μυστικά ενός σπουδαίου κινηματογραφιστή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τα μυστικά ενός σπουδαίου κινηματογραφιστή

Μέχρι τις 29 Ιουλίου έχει κανείς την ευκαιρία να δει την αφιερωμένη στον Κρις Μαρκέρ έκθεση στη γαλλική Σινεματέκ, στο Παρίσι, με τίτλο "Οι επτά ζωές ενός κινηματογραφιστή". Τον Αύγουστο συμπληρώνονται έξι χρόνια από τον θάνατό του κι ακόμη το ανεκτίμητο έργο αυτού του παθιασμένου -και εξαιρετικά σεμνού- κυνηγού του νοήματος αλλά και της ποίησης των εικόνων στα διαφορετικά μήκη και πλάτη της γης δεν έχει αποτιμηθεί επαρκώς.

Ο Κριστιάν Φρανσουά Μπους - Βιλνέβ, όπως ήταν το πραγματικό όνομά του, είχε γεννηθεί στο Νεϊγί στις 29 Ιουλίου του 1921 -ταυτόχρονα συντηρούσε και μια φήμη, που αποτυπωνόταν σε αρκετά κινηματογραφικά λεξικά, ότι είχε γεννηθεί στο Ουλάν Μπατόρ της Μογγολίας... Ο Μαρκέρ ήταν «κρυπτικός», δεν έδινε συνεντεύξεις, απέφευγε να φωτογραφίζεται, προκαλούσε σκόπιμα σύγχυση για το παρελθόν του... Τον Φεβρουάριο του 1996 βρισκόμουν στο Φεστιβάλ Βερολίνου παρακολουθώντας την ταινία του Μαρκέρ «Level 5» μαζί με τη Γαλλίδα συνάδελφό μου της «Ουμανιτέ». Λίγο προτού συναντηθούμε με την πρωταγωνίστρια του «Level 5», την Τουρκο-Αλγερινή Κατρίν Μπελκοντζά, η συνάδελφός μου αισθάνθηκε την υποχρέωση να συντηρήσει τον μύθο του «αόρατου» Μαρκέρ (αργότερα μου αποκάλυψε ότι είναι παλιά του φίλη): «Κανείς δεν ξέρει εάν ο Μαρκέρ βρίσκεται στο Βερολίνο ή όχι, δεν κυκλοφορούν καν φωτογραφίες του», μου είπε. «Μα ο κατάλογος του Φεστιβάλ έχει φωτογραφία του», αντέτεινα (μια απελπιστικά θολή φωτογραφία πάντως). Εκείνη σήκωσε τους ώμους της αδιάφορα: «Και ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι αυτός που εικονίζεται εκεί είναι ο Μαρκέρ;».

Ο Μαρκέρ στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προσχώρησε στην ένοπλη αντίσταση, βγαίνοντας στο βουνό, στην περιοχή κοντά στα γαλλοελβετικά σύνορα, "κερδίζοντας" μάλιστα μία ερήμην καταδίκη σε θάνατο από τις αρχές κατοχής (το έγγραφο της καταδικαστικής απόφασης περιλαμβάνεται στα εκθέματα της Σινεματέκ). Μετά την απελευθέρωση κινείται πολιτικά στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, στενός φίλος του Αλέν Ρενέ και της Ανιές Βαρντά, μιας ομάδας ανθρώπων που ασκούν κοινωνική κριτική και ταυτόχρονα αγαπούν το σινεμά, την τζαζ, τα κόμικς αλλά και τα ταξίδια. Ο Μαρκέρ εργάζεται ως δημοσιογράφος και φωτορεπόρτερ, ταξιδεύοντας συνεχώς σε όλες τις ηπείρους. Εκδίδει μια σειρά ταξιδιωτικών οδηγών τσέπης, με έμφαση στο φωτογραφικό υλικό:

Ο οδηγός για την Ελλάδα έχει στο εξώφυλλο την Έλλη Λαμπέτη! Γρήγορα στρέφεται στον κινηματογράφο, γυρίζοντας στα 1952 την πρώτη του ταινία, το ντοκιμαντέρ «Ολύμπια 52», για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του Ελσίνκι. Αμέσως μετά γυρίζει με τον φίλο του Αλέν Ρενέ το ντοκιμαντέρ «Και τα αγάλματα κλαίνε», για την παρακμή της αφρικανικής τέχνης κάτω από τον ζυγό της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Η ταινία κερδίζει το πολύτιμο βραβείο «Ζαν Βιγκό» αλλά η γαλλική κυβέρνηση ενοχλείται από την πολιτική κριτική των δημιουργών και απαγορεύει την προβολή της... Τον Ιανουάριο του 1961 ο Μαρκέρ θα βρεθεί στην επαναστατημένη Κούβα, για την ταινία «Cuba Si!». Θα είναι παρών στο νησί τον Απρίλιο, όταν οι Αμερικανοί προσπαθούν να ανακαταλάβουν την Κούβα με την αποτυχημένη απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων. Και αυτή η ταινία του «ενοχλεί» και απαγορεύεται από τη γαλλική κυβέρνηση. Αλλά την επόμενη χρονιά γυρίζει την ταινία που θα τον καθιερώσει ως δημιουργό «πρώτης γραμμής»:

Είναι το διάρκειας 28 λεπτών αριστούργημά του «Σταθμός αποχαιρετισμού» (La Jetée), μια εκπληκτική κινηματογραφική εμπειρία με "στατικές" εικόνες-φωτογραφίες, μια υπαρξιακή αναζήτηση μετά τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο: Οι επιζήσαντες είναι παγιδευμένοι... Έχουν μονάχα την πιθανότητα να διαφύγουν μέσα από τον χρόνο και πειραματίζονται με "εθελοντές" γι' αυτά τα ταξίδια στον χρόνο. Ο Τέρι Γκίλιαμ το 1997 βασίστηκε σε αυτή την ταινία για τους «12 Πιθήκους», ενώ συγγραφείς όπως ο Γουίλιαμ Γκίμπσον ή ο Τζ. Μπάλαρντ έχουν δηλώσει ότι αποτέλεσε γι’ αυτούς πηγή έμπνευσης...

Το 1962 ήταν σίγουρα η πιο δημιουργική χρονιά του Κρις Μαρκέρ και το «Le Joli Mai», που γυρίζεται στους δρόμους του Παρισιού τον Μάη εκείνης της χρονιάς συμπυκνώνει τις απόψεις αμέτρητων Παριζιάνων για τη ζωή, τον έρωτα, για πολιτικά ζητήματα, με πενήντα πέντε ώρες συνεντεύξεων... Ακολουθεί η περίοδος της πιο έντονης πολιτικοποίησης του Μαρκέρ, πριν από τον γαλλικό Μάη του 1968: Το 1966 ιδρύει την εταιρεία Société pour le Lancement des Oeuvres Nouvelles, για την παραγωγή πολιτικών ταινιών, και τον επόμενο χρόνο χρηματοδοτεί το «Μακριά από το Βιετνάμ», όπου συμμετέχουν επίσης οι Γκοντάρ, Αλέν Ρενέ, Γιόρις Ίβενς. Κινηματογραφεί στην Μπεζανσόν, σε ένα μεγάλο εργοστάσιο χημικών προϊόντων, την απεργία και την κατάληψή του από τους εργάτες. Σε αυτό το εργοστάσιο θα δημιουργήσει την κινηματογραφική ομάδα «Μεντβέντκιν», από το όνομα του Ρώσου κινηματογραφιστή του «τρένου της κουλτούρας» κατά την μπολσεβίκικη επανάσταση.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 ξεκίνησε να δουλεύει για το πασίγνωστο «Το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο», που αποτελεί έναν προσωπικό και ταυτόχρονα κριτικό απολογισμό του γαλλικού Μάη και των πολιτικών προεκτάσεών του. Ο Μαρκέρ εξομολογήθηκε κάπου ότι αποφάσισε να γυρίσει αυτή την ταινία όταν είδε τις εικόνες από το πραξικόπημα του Πινοτσέτ στη Χιλή, και τον Αλιέντε με το όπλο στο χέρι, λίγο πριν τον δολοφονήσουν... Στο «Sans Soleil» (1983), την πιο σημαντική ταινία της ύστερης περιόδου του, ένας κινηματογραφιστής προσπαθεί να συμφιλιωθεί με το αίσθημα διαρκούς αποξένωσης ενώ ταξιδεύει στην Ιαπωνία, τη Δυτική Αφρική, την Ισλανδία, απευθύνοντας επιστολές σε μια ανώνυμη γυναίκα...

Ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα έχει η σειρά ντοκιμαντέρ «Η κληρονομιά της κουκουβάγιας» (L’héritage de la chouette, 1989). Εδώ ο Mαρκέρ επιλέγει δεκατρείς ελληνικές έννοιες πάνω στις οποίες συνδιαλέγονται φιλόσοφοι, μαθηματικοί, καλλιτέχνες, όπως ο Ξενάκης, ο Καστοριάδης, ο Αξελός, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Μισέλ Σερ, ο Τζορτζ Στάινερ...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL