Το φαινόμενο της ξενόφοβης, ρατσιστικής Ακροδεξιάς στη Γερμανία και γενικότερα στην Ευρώπη (με αναφορές και στη Χρυσή Αυγή και στις διασυνδέσεις της με τους Γερμανούς ομοϊδεάτες της) φέρνει στο προσκήνιο η τελευταία ταινία του Φατίχ Ακίν «Aus dem nichts» (“Από το πουθενά”) που προβλήθηκε εδώ στις Κάννες, στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα.
Ο Φατίχ Ακίν μελέτησε εξαντλητικά τα στοιχεία για τη δράση της νεοναζιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης NSU στη Γερμανία, η οποία δρούσε για χρόνια ανενόχλητη, καθώς οι αρχές ερευνούσαν σε «λάθος κατεύθυνση»... αποδίδοντας για παράδειγμα τις δολοφονίες Τούρκων σε «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» μεταξύ τουρκικών και κουρδικών οργανώσεων.
Μια 35χρονη Γερμανίδα, η Κάτια (Νταϊάν Κρούγκερ), παρά τις αντιδράσεις των δικών της, παντρεύεται τον τουρκικής καταγωγής Νούρι (Νουμάν Ατσάρ), ο οποίος είναι στη φυλακή για διακίνηση ναρκωτικών. Εκείνος είναι αποφασισμένος να αλλάξει εντελώς τρόπο ζωής, εκείνη είναι φοιτήτρια Ανθρωπολογίας. Αντί για δαχτυλίδια, χαράζουν στα δάχτυλά τους τατουάζ δέσμευσης και παντοτινής αγάπης... Θα τους ξανασυναντήσουμε έξι χρόνια μετά, και η ζωή τους είναι όντως διαφορετική. Ο Νούρι έχει φτιάξει ένα λογιστικό γραφείο για να βοηθάει Τούρκους μετανάστες στη Γερμανία. Η Κάτια φέρνει το παιδί τους στο γραφείο για να περάσει την ημέρα με τον πατέρα του. Αλλά εκείνη ακριβώς τη μέρα μία βόμβα θα εκραγεί μπροστά από το γραφείο του Νούρι σκοτώνοντας εκείνον και το παιδί...
Ο κόσμος που έχει φτιάξει η Κάτια καταρρέει ολοκληρωτικά, και, ακόμα χειρότερα, όλοι αναζητούν τον ένοχο στο «προβληματικό» παρελθόν του Νούρι. Θα χρειαστεί να προχωρήσει η Κάτια στη δική έρευνα και να ξεσκεπάσει τα ρατσιστικά κίνητρα πίσω από τη δολοφονική επίθεση.
Το 2015 είχα συναντήσει τον Φατίχ Ακίν στην Αθήνα και του είχα ζητήσει να μου πει πόσο «Ευρωπαίος» αισθάνεται έχοντας αντιληφθεί ότι διαθέτει μια σφαιρική αντίληψη για το τι συμβαίνει στη Γηραιά Ήπειρο, με την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού αλλά και της Ακροδεξιάς. «Πρέπει να καταλάβουμε ότι στην Ευρώπη, σήμερα, η δημοκρατία είναι υπόθεση καθημερινής διεκδίκησης από όλους μας, δεν έρχεται με το ταχυδρομείο, απαιτεί καθημερινή υπεράσπιση» μου είχε απαντήσει.
Και, πραγματικά, με αυτήν εδώ την ταινία ο Φατίχ Ακίν υιοθετεί τη φόρμα του θρίλερ αυτοδικίας προσπαθώντας να αφυπνίσει τις κοιμισμένες συνειδήσεις σε όλη την Ευρώπη. Η ηρωίδα θα ακολουθήσει τους ενόχους μέχρι την Ελλάδα, όπου συνδέονται με τη Χρυσή Αυγή (εδώ ο σκηνοθέτης Γιάννης Οικονομίδης κάνει μια μικρή εμφάνιση ως ξενοδόχος).
Λάνθιμος: «Ίσως να επιστρέψω στην Ελλάδα»
«Μέχρι τώρα ήμουν πολύ αρνητικός στο να επιστρέψω στην Ελλάδα για να γυρίσω εκεί μια ταινία» μας είπε ο Γιώργος Λάνθιμος, που η ταινία του «Σκοτώνοντας ένα ιερό ελάφι» συζητείται για τον Χρυσό Φοίνικα. «Αλλά τώρα θυμάμαι την ατμόσφαιρα ελευθερίας, τη σχεδόν ερασιτεχνική αίσθηση που είχαμε όταν γυρίζαμε ταινίες στην Ελλάδα, σκέφτομαι ότι αυτή την ελευθερία δεν την βρίσκεις αλλού. Ναι, οι ταινίες μου μπορούν να γυριστούν οπουδήποτε, αλλά νοσταλγώ εκείνη την ελευθερία. Οπότε, ναι. Αν υπήρχε μία ταινία που θα είχε νόημα να γυριστεί στην Ελλάδα, θα το έκανα...».
«Σε αυτή την ταινία με απασχολούν έννοιες όπως η δικαιοσύνη ή η ελευθερία επιλογών, η έννοια της θυσίας έρχεται μετά» είπε ο Γιώργος Λάνθιμος αναφερόμενος στη χρήση της «θυσίας» από την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη στην ταινία του. Ο Κόλιν Φάρελ υποδύεται έναν πετυχημένο καρδιοχειρουργό, τον Στίβεν, που ζει με τη γυναίκα του (Νικόλ Κίντμαν) και τα δύο παιδιά τους, μια κόρη στην εφηβεία κι ένα μικρότερο αγόρι, κάπου στην Αμερική (η ταινία έχει γυριστεί στο Σινσινάτι). Η ζωή τους κυλά ανέμελα, όπως σε μια «ιδανική» οικογένεια, και το μόνο παράξενο αρχικά είναι οι συναντήσεις του Στίβεν με ένα 16χρονο αγόρι, τον Μάρτιν. Του κάνει ακριβά δώρα, φαίνεται να έχουν μια σχέση ιδιότυπης κηδεμονίας, μέχρι που μαθαίνουμε πως ο πατέρας του νεαρού πέθανε κατά τη διάρκεια επέμβασης από τον χειρουργό.
Ο γιατρός καλεί τον νεαρό στο σπίτι του για να γνωρίσει την οικογένειά του και η κόρη σύντομα έλκεται από τον Μάρτιν, η συμπεριφορά του οποίου είναι επίμονη και εξαιρετικά χειριστική... Το ειδυλλιακό σκηνικό ανατρέπεται όταν πρώτα ο μικρός γιος του γιατρού και στη συνέχεια η κόρη παραλύουν από τη μέση και κάτω... Μεταφέρονται στο νοσοκομείο, περνούν από εξονυχιστικές εξετάσεις, αλλά τίποτε παθολογικό δεν εντοπίζεται.
Ωστόσο τα παιδιά μέρα με τη μέρα αργοσβήνουν βυθίζοντας τους γονείς στην απελπισία και την αφήγηση του φιλμ στα ακραία όρια του ψυχολογικού θρίλερ. Φυσικά ο Λάνθιμος δεν κάνει ένα απλό θρίλερ, το παράλογο και ο υπαρξιακός φόβος ελλοχεύουν, ενώ η σκηνοθετική βιρτουοζιτέ που είχαμε θαυμάσει στις προηγούμενες ταινίες του έχει σαφέστατα εξελιχθεί. Η μουσική, κραυγαλέα τονισμένη, λειτουργεί περισσότερο σαν θόρυβος, σαν «επίθεση» στην εικόνα...
Χάνεκε: Πεσιμισμός για το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου
Ο Αυστριακός Μίκαελ Χάνεκε, που επίσης συζητείται για τον Χρυσό Φοίνικα, αν και το «Happy End» δεν ενθουσίασε, μιλώντας στους δημοσιογράφους εξήγησε τον τρόπο δουλειάς του: «Συγκεντρώνω τις διαβαθμίσεις, τις μεταπτώσεις που έχει ένας χαρακτήρας και χτίζω μια ιστορία, πράγμα που είναι πάντα δύσκολο, γιατί συναρτάται με πάρα πολλά διαφορετικά πράγματα. Στην πραγματικότητα δεν έχω σύστημα, κάθε φορά δουλεύω και λίγο διαφορετικά. Θέλω να περιορίζω την αφήγηση στο ελάχιστο, μάλλον αυτή είναι η μέθοδός μου».
Το «Happy end» διαδραματίζεται κυρίως στο μεγαλοαστικό σπίτι μιας οικογένειας στο Καλαί, όπου βρίσκεται και η τραγική «ζούγκλα» των μεταναστών που προσπαθούν να περάσουν στη Βρετανία. Ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν είναι ο ηλικιωμένος γενάρχης της οικογένειας, παραιτημένος, ανήμπορος να ελέγξει οτιδήποτε στο σπίτι ή στην κατασκευαστική εταιρεία τους. Η Ιζαμπέλ Υπέρ υποδύεται τη δυναμική κόρη του, που έχει πάρει τα ηνία...
Ο 75χρονος Χάνεκε δεν ενδιαφέρεται να είναι «φιλικός» προς τον θεατή, τη στιγμή που εκφράζει τον πεσιμισμό του για το ευρωπαϊκό μας μέλλον... Η τεχνική του συνίσταται στο να συσσωρεύει ετερόκλητα αφηγηματικά στοιχεία και χαρακτήρες χωρίς καμιά σύνδεση μεταξύ τους, υποχρεώνοντας τους θεατές να παραιτηθούν από τη διαμορφωμένη πεποίθηση για μια «κανονική» αφήγηση...
