Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Ο Αγγελόπουλος "επιστρέφει" μέσα από τα μάτια των νέων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο Αγγελόπουλος "επιστρέφει" μέσα από τα μάτια των νέων

«Το λιβάδι που δακρύζει»

Μόλις ολοκληρώθηκε η προβολή της «Αναπαράστασης» στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το 1970, ο Κωστής Σκαλιόρας βγαίνοντας από την αίθουσα είπε στους συναδέλφους του κριτικούς κινηματογράφου: «Ελληνικός κινηματογράφος, έτος πρώτο». Μια ιστορία βγαλμένη από το αστυνομικό δελτίο διεκδικεί τη θέση πολιτικής παραβολής, μεσούσης της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Η μετανάστευση, μια "έρημη χώρα", ένα μουντό, νοτισμένο από την υγρασία τοπίο, πέτρινο, αφιλόξενο, γυμνό περιβάλλον. «Μια γυναίκα είχε σκοτώσει τον άντρα της, τον είχε θάψει κι είχε φυτέψει πάνω στον τάφο του κρεμμύδια, φτιάχνοντας έτσι έναν μικρό κήπο, ώστε να μην μπορεί να βρεθεί το πτώμα. Οι ρίζες των κρεμμυδιών είχαν βλαστήσει μ' έναν ιδιαίτερο τρόπο...».

Στον "Θίασο", βρισκόμαστε σ' ένα δρόμο, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 1952, όταν ο στρατάρχης Παπάγος ετοιμάζεται να σώσει ξανά την Ελλάδα από τον κομμουνιστικό κίνδυνο και το χάος, και καταλήγουμε σε μια πλατεία στα 1939, όπου ανακοινώνεται η επικείμενη επίσκεψη του Γκέμπελς... Χάρη στο μονοπλάνο η ταινία περνάει από τη μια εποχή στην άλλη, με τους ακροδεξιούς τραμπούκους να βγαίνουν από μια αίθουσα χορού το 1946 και σε λίγο να φτάνουν σε μια προεκλογική συγκέντρωση του Παπάγου το 1952.

Η ταινία ξεκινά με τον περιοδεύοντα θίασο να φτάνει σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, το 1952, και τελειώνει με τον ίδιο (αλλά και διαφορετικό, εξαιτίας του χρόνου, που στην ταινία κινείται αμφίδρομα) θίασο να φτάνει στο ίδιο χωριό το 1939, με το "βάρος" του μέλλοντος να πέφτει πλέον στον θεατή, έπειτα από τέσσερις ώρες θέασης...

Κάμποσα χρόνια αργότερα, στις Κάννες, στην κλασική αλλά και πιεστική ερώτηση «γιατί κάνετε σινεμά;», ο Θόδωρος Αγγελόπουλος απαντά με τη γνωστή φράση του Μπόρχες: «Για μένα, για τους φίλους μου, για να απαλύνω το πέρασμα του χρόνου»...

Οι "πίσω σελίδες" του Θόδωρου Αγγελόπουλου, τα χρόνια της αισθητικής του διαμόρφωσης, ήταν μια Ελλάδα σε διαρκή πολιτική παραζάλη, με την κοινωνία στους δρόμους, τη νεολαία στο προσκήνιο της Ιστορίας: "Τα χρόνια του πανεπιστημίου χαμένα σε νυσταλέες παραδόσεις, αλλά και ο Ρίλκε, ο Έλιοτ και ο Σεφέρης, ο Πάουντ και ο Καβάφης. Και η βουή από τους δρόμους: μια γενιά που αναδυόταν και 'ζητούσε τον λόγο' μέσα απ' το Κυπριακό για όλα. Στα τέλη της δεκαετίας του '50 το 'Ρωμαϊκό Δίκαιο' είχε πιάσει σκόνη στην άκρη του δωματίου και το 'Με κομμένη την ανάσα' του Γκοντάρ, συναντημένο στο 'Ροζικλαίρ' τυχαία, έπαιρνε τη μορφή Άγγελου Εξολοθρευτή... Μύριζε ιδρώτα ο κινηματογράφος: Μικροπωλητές, άνεργοι, οικοδόμοι, νταβατζήδες της Ομόνοιας, σκασιάρχες από τα γυμνάσια, αλλά η αποκάλυψη είχε συντελεστεί", θα σημειώσει κάποια στιγμή στη δεκαετία του '70, στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας.

Είναι κατά κάποιο τρόπο παράδοξο το ότι δεν επιχείρησε ποτέ να αποτυπώσει κινηματογραφικά εκείνη τη συναρπαστική αλλά και εκρηκτική περίοδο. Ωστόσο, η πολιτική συγχρονία ακουμπά πάντα στο ιστορικό παρελθόν, στο έργο του Αγγελόπουλου ο χωρόχρονος κατακερματίζεται σκηνοθετικά για να επανενωθεί σε ένα κυκλικό αλλά ουσιαστικά ακινητοποιημένο «παρόν»: Στο τέλος του "Μεγαλέξαντρου", που διαδραματίζεται στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο μικρός Αλέξανδρος καβάλα σ' ένα μουλάρι μπαίνει σε μια σύγχρονη Αθήνα, φωτισμένη με νέον.

Η πρώτη σεκάνς του "Ταξιδιού στα Κύθηρα", σε μια νυχτερινή, επαρχιώτικη Αθήνα, τελειώνει χάραμα, σε μια σύγχρονη τσιμεντένια Αθήνα. Και ο Αγγελόπουλος, αθεράπευτα αιχμάλωτος στο προσωπικό του, αισθητικής τάξεως ιστορικό σύμπαν, θεώρησε πως ο αφιλόξενος δρόμος της Δραπετσώνας στα 2012 ήταν απλώς προέκταση του σκηνοθετικού πλατό που οργάνωνε χρόνια τώρα, πέρα από τον χρόνο...

Γεννημένος τον Απρίλιο του 1935, λίγο πριν από τη δικτατορία Μεταξά, περίοδο που θα αποτυπώσει κινηματογραφικά στις "Μέρες του '36", θα δει τον πατέρα του να αιχμαλωτίζεται από τον ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη του '44, θα βρεθεί στο Παρίσι για σπουδές κινηματογράφου στις αρχές της δεκαετίας του '60 σφουγγαρίζοντας πατώματα, θα επιστρέψει στην Ελλάδα των Ιουλιανών για να τον ξυλοκοπήσει αναίτια ένας αστυνομικός στη μέση του δρόμου ("ήμουν απλός διαβάτης, όχι διαδηλωτής" θα επαναλάβει πολλές φορές από τότε, χωρίς να διεκδικεί δάφνες νεανικής εξέγερσης...).

Κάπως έτσι, μέσα στην παραζάλη αλλά και την έκρηξη βίας του ιστορικού χρόνου, διαμορφώθηκε η ιδεολογική - αισθητική συνείδηση του "πολίτη" στη δημοκρατία των εικόνων του κινηματογράφου, Θόδωρου Αγγελόπουλου. Κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα της Αριστεράς «Δημοκρατική Αλλαγή» πριν από το 1967, στο περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος» μέσα στη χούντα, οπότε ξεκινά ουσιαστικά το κινηματογραφικό του έργο, στα 1970 με την "Αναπαράσταση" (είχαν προηγηθεί, στα 1965 η προσπάθεια για μια μεγάλου μήκους που έμεινε ανολοκλήρωτη, το "Forminx Story", με θέμα τον κόσμο του θεάματος, και η μικρού μήκους "Η εκπομπή" (1968), που εστιάζει σε μια ομάδα δημοσιογράφων, η οποία αναζητεί τον «ιδανικό άνθρωπο» που θα γίνει, για μια μέρα, ο «σταρ» της εκπομπής).

Με τον «Θίασο» θα θριαμβεύσει το 1975 στο Φεστιβάλ των Καννών, παρά την αντίδραση του ελληνικού κράτους (η ταινία συγκαταλέγεται από τότε σταθερά στις 100 καλύτερες του παγκόσμιου κινηματογράφου). Θα ακολουθήσουν ο "κομβικός" για την κατανόηση του αγγελοπουλικού έργου και της σχέσης του με την Αριστερά «Μεγαλέξαντρος» (1980, Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία), το «Ταξίδι στα Κύθηρα» (1984), ο «Μελισσοκόμος» (1986), το «Τοπίο στην ομίχλη» (1988) (Αργυρό Λιοντάρι στη Βενετία), «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» (1991), «Το βλέμμα του Οδυσσέα» (1995), «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» (1998, Χρυσός Φοίνικας στο Φεστιβάλ των Καννών), «Το λιβάδι που δακρύζει» (2003), "Η σκόνη του χρόνου" (2008).

Ο Αγγελόπουλος δεν ήταν ο ίδιος «κοινωνός» των ιστορικών συμβάντων, μετέχει στον ιστορικό χρόνο έμμεσα, κυρίως από την πλευρά των απογόνων, της διαθλασμένης ερμηνείας, ή έστω μέσα από παιδικά θραύσματα μνήμης: Κατατέμνει τον φιλμικό χρόνο σε αυτόνομες σεκάνς μεγάλης διάρκειας, και μέσα σε αυτές τις σεκάνς ο ιστορικός χρόνος χάνει την αυτοτελές αποτύπωμά του, μετατρέπεται σε παρακολούθημα «αισθητικού γεγονότος».

Όπως έχει επισημάνει εύστοχα ο ανθρωπολόγος Σωτήρης Δημητρίου, «ο Αγγελόπουλος ενδιαφέρεται για την Ιστορία, έστω και αν την θέτει σε εκκρεμότητα (...) Εκφράζει τη ματαίωση της εξόδου στο μέλλον, το μετέωρο βήμα που αδυνατεί να υλοποιηθεί. Ανασύρει τις συλλογικές μνήμες, ενώ ταυτόχρονα τις μετουσιώνει σε εικονικές φόρμες, παίζοντας μαζί τους το παιχνίδι της παρουσίας της απουσίας».

Το πρόγραμμα των προβολών

ΚΥΡΙΑΚΗ 26.1

17.15 "Ο θίασος" (1974-75, 230')

21.30 "Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη" (1983, 43')

"Μέρες του '36" (1972, 100')

ΔΕΥΤΕΡΑ 27.1

19.00 "Ο καθένας και το σινεμά του. τρία λεπτά" (2007, 3) [πρώτη προβολή]

"Ο Μελισσοκόμος" (1986, 120') [νέα κόπια, αποτέλεσμα ψηφιακής αποκατάστασης]

21.30 "Sous-ciel" (2011, 6') [πρώτη προβολή]

"Ταξίδι στα Κύθηρα" (1984, 137')

ΤΡΙΤΗ 28.1

18.00 "Lumiere et compagnie. Οδυσσέας" (1995, 52'') [πρώτη προβολή]

"Το λιβάδι που δακρύζει" (2004, 180')

21.30 "Lumiere et compagnie. Οδυσσέας" (1995, 52'') [πρώτη προβολή]

"Η σκόνη του χρόνου" (2008, 125')

ΤΕΤΑΡΤΗ 29.1

18.00 "Sous-ciel" (2011, 6') [πρώτη προβολή]

"Μια αιωνιότητα και μια μέρα" (1998, 130')

20.30 Ανοιχτή συζήτηση με το κοινό

Συντονίζει ο σκηνοθέτης Θάνος Αναστόπουλος.

Στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 και Μεγ. Αλεξάνδρου . Μετρό Κεραμεικός). Είσοδος: 5 ευρώ ανά προβολή ταινίας, 10 ευρώ ενιαία κάρτα εισόδου σε όλες τις προβολές για φοιτητές, μαθητές, ανέργους και νέους 18 έως 26 ετών.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL