Ρεπορτάζ: Κυριάκος Πεφτιτσέλης
Το ταξίδι από τη Θεσσαλονίκη στην Κλουζ - Ναπόκα (βόρεια Ρουμανία) είναι από μόνο του μια περιπέτεια. Θεσσαλονίκη - Αθήνα (τρένο) - Βουκουρέστι (αεροπορικώς) - Κλουζ (λεωφορείο) και τανάπαλιν. Η πόλη αυτή με τα συντηρημένα υπέροχα κτήρια, τους φαρδείς δρόμους και τα πάρκα είναι ένα διαμάντι.
Το φεστιβάλ σε αποζημιώνει στο έπακρο με τις ταινίες, τις γνωριμίες με προσκεκλημένους φημισμένους κινηματογραφιστές και νέους σκηνοθέτες. Η οργάνωση ήταν και φέτος άψογη, με εμπεριστατωμένη επιλογή ταινιών και σωστά ενημερωμένο και πρόθυμο προσωπικό και εθελοντές. Η βροχή, πότε στιγμιαία έντονη και πότε ευγενικά διακριτική, προσδίδει μια ιδιαίτερη νότα. Πέρσι, το πακέτο - δώρο στους επισκέπτες είχε και μία ομπρέλα. Φέτος, ένα αδιάβροχο!
Πρόεδρος του φεστιβάλ και πάλι ο Τούντορ Γκιουργκίου, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον δημοφιλή Μιχαήλ Κιρίλοφ. Το πρόγραμμα, με 202 ταινίες σε 10 θεατρικές αίθουσες,1 είχε τα πάντα: Διαγωνιστικό, τις γνωστές Μέρες Ρουμανίας, Σούπερνοβα, Μέσα στην Πίστη, Χωρίς Όρια, Ντοκιμαντέρ, Μικρού μήκους, Μέρες Ουγγαρίας, Συνήθεις Ύποπτοι, Σκιές, Επιμόρφωση (Νεανικός κινηματογράφος), 3x3 (ρετρό αφιερώματα για την Ανιές Βαρντά, τον Φατίχ Ακίν και τον Βάιτ Βέλμερ). Τιμώμενες χώρες φέτος ήταν η Κίνα, η Γαλλία και η Αλβανία.
Πρόσωπα που τιμήθηκαν με το Μεγάλο Τρόπαιο (Grand Trophy) για τη συνολική προσφορά τους στον κινηματογράφο ήταν οι Νίκολας Γκέιτζ, Οάνα Παουνέσκου και Μαρσέλ Λούρες.
Ο διευθυντής του φεστιβάλ Μιχαήλ Κιρίλοφ
Μέλη των κριτικών επιτροπών
Για το Διαγωνιστικό Τμήμα: η Ανίτα Γιούκα, ο Κονσταντίν Πουπέσκου, ο Ντένις Κοτέ, ο Μάικ Γκούντβριτζ και η Γρέιν Χάμφρεϊ. Για τη Διεθνή Επιτροπή Κριτικών Κινηματογράφου - ΔΕΚΚ (FIPRESCI): η Αϊσά Τσιφτσί, η Μάρτα Μπάλακα και ο Μάρτιν Μπόθα. Για τις Μέρες Ρουμανίας και τις Μικρού Μήκους: ο Αχμέτ Σόκι, η Τζέσικα Κιάνγκ, η Μαρισέλα Ροζέτι, η Μαρία Βατζλάβικ, η Τάρα Καραϊσά και ο Φουάνγκ Γου.
Το φεστιβάλ άνοιξε με την ταινία "Πάρκινγκ" του Τούντορ Γκιουργκίου για την ταλάντευση ενός Ρουμάνου ποιητή μεταξύ λογοτεχνίας και έρωτα. Έκλεισε στην εντυπωσιακή Όπερα της Κλουζ με την ταινία "Η πτώση της αμερικανικής αυτοκρατορίας" του Ντένις Αρκάντ για τις επιλογές ενός καλλιεργημένου νέου.
Η λήξη του διεθνούς φεστιβάλ
Τα βραβεία
Το "Τρόπαιο της Τρανσυλβανίας" πήρε η ταινία "ΜΟΝΟΣ"2του Αλεχάντρο Λάντες (Κολομβία - Ολλανδία - Αργεντινή - Ουρουγουάη - Σουηδία - Γερμανία), βραβευμένη επίσης στα φετινά Φεστιβάλ Βερολίνου και Σαντάνς. Εκπληκτική φωτογραφία στα κολομβιανά δάση, αλλά και μια περίεργη συγκρότηση νεαρών παραστρατιωτικών.
Ειδική Μνεία πήρε η ταινία "Δεν με νοιάζει αν θα περάσουμε στην Ιστορία σαν βάρβαροι" του Ράντου Γιούντε (Ρουμανία - Τσεχία - Βουλγαρία - Γερμανία). Ουσιαστικά, ένα πολιτικό φιλμ για την εθνική κάθαρση στο Δυτικό Μέτωπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με επιρροές Γκοντάρ, ο Γιούντε συνδυάζει το παρελθόν του στο νέο κύμα και το μετα-σινεμά (νεο-νουάρ) εντυπωσιάζοντας τους θεατές.
Ειδικά βραβεία πήραν οι παραγωγές του προγράμματος "Pitching":3 "Ανάμεσα σε δύο πρωινά", "Δημοκρατία σε εξέλιξη" και "Αθλητές". Ο "Κλήρος" του Βόιτσεχ Σμαρσόφσκι (Πολωνία) πήρε το βραβείο της ΔΕΚΚ για τις ζωές τριών καθολικών κληρικών στον θόρυβο των γνωστών αποκαλύψεων. Ειδική Μνεία δόθηκε στη "Νόρια" του Κάρλος Βαένα (Ισπανία) του προγράμματος ΣΚΙΑ.
Το Βραβείο Κοινού (διαγωνιστικό) πήρε το "System Crasher" της Νόρα Φινγκεσάιτ (Γερμανία) με πρωταγωνίστρια ένα απίστευτα ταλαντούχο 12χρονο κορίτσι που υποδύεται ένα δύσκολο 9χρονο παιδί στο σχολείο και στην κοινωνία. Σαφείς αιχμές για την (αν-)ικανότητα των υπηρεσιών Ειδικής Αγωγής (εκπαιδευτικών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών κ.λπ.). Γροθιά στο στομάχι μετά τις εξηγήσεις της σκηνοθέτιδας και την πενταετή έρευνά της. Βαθιά εκπαιδευτικό φιλμ, στα όρια του ντοκιμαντέρ.
Βραβείο Κοινού για τις Μέρες Ρουμανίας (διαγωνιστικό) πήρε το ασπρόμαυρο φιλμ "Μορομέτι-2', στην κόψη του χρόνου" του Στίρε Γκουλέα. Πατέρας και γιος αντιμετωπίζουν τη νέα κατάσταση από την παράδοση στο νέο κομμουνιστικό καθεστώς Τσαουσέσκου. Κατάλοιπα παλιών τραυμάτων. Ειδική Μνεία πήραν δύο ταινίες μικρού μήκους των Ημερών Ρουμανίας: α) "Μινιόν" του Άγκελ Ντάμιαν για τη ζωή ενός μικρού βοσκού, β) "Το κάλεσμα" της Άντζα Ντάμιαν με τις συνομιλίες μητέρας και γιου.
Το βραβείο της Καλύτερης Πρωτοεμφανιζόμενης Ταινίας πήραν τα "Τέρατα" (Monsters) του Μάριους Ολεάνου (πρεμιέρα στο Βερολίνο). Αναλύει συγκρουόμενες κοινωνικές αντιλήψεις -εσωτερικούς "δαίμονες"- ενός ρουμάνικου ζευγαριού και τις προκλήσεις των παραδοσιακών εννοιών της αγάπης και του έρωτα. Το βραβείο παρέδωσε ο Δημήτρης Κερκινός, εκπρόσωπος του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και ειδικός σε θέματα βαλκανικού κινηματογράφου.
Ειδική Μνεία δόθηκε στο ντοκιμαντέρ "Κουτί του χρόνου" (Timebox) της Ρουμάνας Νόρας Αγκάπι για τις συνομιλίες της με τον 80χρονο πατέρα της Ίων-Ματέι Αγκάπι, φημισμένου φωτογράφου και κινηματογραφιστή (4 μ.μ.), με ένα φοβερό αρχείο 60 ετών που διατηρεί σε ένα παλιό, υπό κατεδάφιση κτήριο, που κινδυνεύει να καταστραφεί λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος και χορηγών. Εκπέμπει SOS! Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Ειδικού Θέματος πήρε η ταινία "Σύλληψη" του Ανδρέι Κον για τους εκβιασμούς και τους βασανισμούς κρατουμένου στις φυλακές του Τσαουσέσκου.
Το Βραβείο Καλύτερης Παρουσίασης πήρε η "Άσπρη, άσπρη μέρα" του Χλίμουρ Πάλμασον (Ισλανδία - Δανία - Σουηδία). Οι εμμονές αστυνομικού μετά τον θάνατο της συζύγου του τον οδηγούν σε επικίνδυνα μονοπάτια. Βραβευμένος στις Κάννες το 2017 με το φιλμ "Winter Brothers". Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής πήρε το "Ένας πιστός άνθρωπος" του Λουίς Γκαρέλ (Γαλλία). Περίεργη σχέση δύο ανδρών και μιας γυναίκας.
Το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας πήγε στη Μέι Ελ-Τούκι για την ταινία "Ντάμα κούπα - Queen of hearts" (Δανία - Γαλλία - Βέλγιο). Η ζωή μιας επιτυχημένης δικηγόρου αναστατώνεται όταν προσπαθεί να βοηθήσει το παιδί γείτονα, αλλά ο έρωτας καραδοκεί. Το γαλλόφωνο πρόγραμμα πήρε Ειδική Μνεία για την ταινία "Μέσα στη φωτιά" του Φρεντερίκ Τελιέρ (Γαλλία - Βέλγιο). Επαγγελματική αφοσίωση γενναίου πυροσβέστη που καταλήγει στον τραυματισμό του.
Μερικές από τις ταινίες που μπόρεσα να δω. "Ανήκειν" του Μπουράκ Τσεβίτ (Τουρκία - Γαλλία - Καναδάς) για την αποκάλυψη μιας εγκληματικής ιστορίας. "Ο χιουμορίστας" του Μιχαήλ Ίντοφ(Ρωσία - Βαλτικές Χώρες). Δεν είναι ακριβώς κωμωδία, αλλά μια "υπόγεια" κριτική, σαφώς εκδικητική, για τη λογοκρισία των κυβερνήσεων και των δικτατόρων. "Οι δύο εκτελέσεις του στρατάρχη" του Ράντου Τζιούντε. Παρουσίαση των δύο απόψεων για τη στάση του Ρουμάνου στρατάρχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Ίωνα Αντονέσκου.
"Η σφυρίχτρα" του Κορνέλιου Πορουμπόιου (Ρουμανία - Γαλλία - Γερμανία). Συνεργασία αστυνομικού με τη Μαφία -"σφυρίζοντας" ονόματα με τη χρήση της ιταλιάνικης κωδικοποιημένης "γλώσσας". Καθαρό νεο-νουάρ φίλμ. "Συνώνυμα" του Ναδάρ Λαπίντ (Γαλλία - Ισραήλ - Γερμανία). Βραβευμένος στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Με επιδράσεις Μπερτολούτσι, δίνεται ένα πορτρέτο νέου ανθρώπου, γεννημένου στο Ισραήλ, που ζει στο Παρίσι, έχοντας αποκηρύξει τη βία και τη στρατιωτική θητεία ψάχνοντας ταυτότητά. Λατρεύει λογοπαίγνια και αφορισμούς, αλλά και το πορνό! Αντιφάσεις.
"Ου φονεύσεις" της Γκάμπι Βιργινία Σάργα (Ρουμανία). Μετά τους θανάτους από λοιμώξεις, ένας νοσοκομειακός χειρουργός είναι αποφασισμένος να ξεσκεπάσει το κύκλωμα γιατρών, νοσηλευτών και φαρμακευτικών εταιρειών για αντιβιοτικά επικίνδυνα μειωμένης δραστικότητας. Οι ιατρικές υπηρεσίες και το υπουργείο Υγείας κωφεύουν και ο ίδιος τελικά οδηγείται στην απόγνωση. Εκπαιδευτικό φιλμ για τις υπηρεσίες Υγείας σε όλες τις χώρες.
"Ξενοδοχείο Καμπούλ" της Άντζα Ντάμιαν (Ρουμανία - Γαλλία). Όταν ένας προβεβλημένος πολεμικός ανταποκριτής επιστρέφει από την Καμπούλ, ανακαλύπτει ότι μερικές από τις ιστορίες του έχουν κρυμμένα μυστικά. Η "αυτοκτονία" μας πράκτορος φίλης του θέτει νέα διλήμματα. Υποφώσκουσα κριτική για τη αναχρονιστική θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με αφορμή την ταφή της.
Στο ντοκιμαντέρ "Η απόσταση ανάμεσα σε μένα και σε μένα" των Νόρα Νικοάρα και Ντάνα Μπουνέσκου η 94χρονη λογοτέχνης Νίνα Κάσιαν, εξόριστη σήμερα στις ΗΠΑ, μάγεψε το κοινό με τις αναλύσεις της πάνω στην αισθητική και τις αντιστάσεις της στη λογοκρισία του καθεστώτος Τσαουσέσκου. Το "California dreaming" του Φαμπρίτσιο Μαλτέζε (Λουξεμβούργο, 2019) περιγράφει το θλιβερό τέλος του "αμερικάνικου ονείρου" στη μικρή πόλη Καλιφόρνια Σίτι, ξεχασμένη σήμερα στη έρημο Μοχάβε.
Σκηνή από την ταινία "Σύλληψη"
Οι ελληνικές ταινίες
Εντυπωσίασαν τα δύο ελληνικά φιλμ: "Το θαύμα στη θάλασσα Σαργκάσο" και "Το ακίνητο ποτάμι" του Άγγελου Φραντζή, που παρουσιάστηκαν επίσης στα Φεστιβάλ Σόφιας και Κωνσταντινούπολης. Η "Παύση" της Κύπριας Τόνιας Μισιαλή άρεσε πολύ, όπως και στα Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης. Οι ρετρό ταινίες των Ναβάντ Λαπίντ και Μισέλ Γκοντρί ήταν το κερασάκι στην τούρτα του φεστιβάλ. Το masterclass της Κίνας και η αναπαλαιωμένη / αποκατεστημένη ταινία "Η θεά" (1934) άφησαν το κοινό άφωνο.
Εκπληκτική ήταν η έκθεση στο Μουσείο Τέχνης των κοστουμιών της Οάνα Παουνέσκου για τις περισσότερες από τις γνωστές ταινίες (Κόπολα, Μπερτολούτσι, Βισκόντι, Μπέργκμαν, Φελίνι κ.ά.), καθώς και η έκθεση που παρουσίασε η επιμελήτρια Γεωργιάνα Μπατ για την Εύα Περβολοβίτσι "Ένα απόγευμα στο στούντιο των γονιών μου".
Ένα ατύχημα στον δείκτη του δεξιού χεριού μου (ακατάσχετη αιμορραγία) με ανάγκασε να επισκεφθώ τα "επείγοντα" στο νοσοκομείο της Κλουζ, όπου δέχθηκα την αμέριστη φροντίδα μιας χειρουργού και δύο νοσηλευτών. Ως μόνιμος εθελοντής του ΕΕΣ, είχα την ευκαιρία να δω από κοντά την άσκηση επείγουσας φροντίδας.
Ευχές για ένα επίσης επιτυχημένο 19ο φεστιβάλ.
1 Η κίνηση για την αναστήλωση το παλιού, αλλά λειτουργικού, θεάτρου ΑRΤΑ αποκτά συνεχώς νέα μέλη και αναζητεί χορηγούς για να μην έχει την τύχη του θεάτρου ΕΜΕΚ της Κωνσταντινούπολης, το οποίο κατέστρεψε η μανία του Ερντογάν, παρά τη έντονη διαμαρτυρία - πορεία δύο χιλιάδων ανθρώπων, με τον Κώστα Γαβρά επικεφαλής, το 2013
2 Αμετάφραστος τίτλος. Στα ισπανικά είναι ο πίθηκος, αλλά και ο χαριτωμένος (αργκό)
3 Τμήμα "Αγοράς" και συναντήσεις κινηματογραφιστών, εταιρειών, ηθοποιών κ.λπ.
