Του Λέανδρου Πολενάκη
Είμαι κατ’ αρχάς αντίθετος της τάσης του να ανεβάζονται στη σκηνή διασκευασμένα έργα πεζού λόγου. Οι αντιρρήσεις μου σταματούν όταν πρόκειται για έργα μεγάλων Ελλήνων δημιουργών, όπως ο Παπαδιαμάντης, που το έργο τους υπερβαίνει τις τυπικές κατηγορίες. Ειδικά ο Παπαδιαμάντης δεν έχει καν ανάγκη θεατρικής διασκευής. Από τη φύση του δραματικός, μπορεί να ανέβει στη σκηνή σχεδόν “όπως είναι”, αυτοσκηνοθετούμενος με τους εσωτερικούς μονόλογους, τους ζωντανούς διαλόγους και τις περίφημες “παρενθέσεις” του, που ανοίγουν παράθυρα σε μια τρίτη διάσταση. Καλόδεκτος άρα στις σκηνές μας, με τον απαράβατο όρο να τον πιστεύουμε, να τον αγαπάμε, να σεβόμαστε τη χερουβική και αχειροποίητη γλώσσα του. Τίποτε άλλο δεν μας ζητάει.
Τέτοια είναι η περίπτωση της παράστασης που είδαμε στο Θέατρο Φούρνος με το διήγημα “Η φωνή του Δράκου”. Τυπικά μια “ηθογραφία” που καταγράφει τους κώδικες μιας μικρής νησιωτικής κοινωνίας, ουσιαστικά μια καταβύθιση στον κόσμο του ασυνειδήτου ενός νέου παιδιού, ενός έφηβου που μεγαλώνει στη “σκιά του Δράκου” με το στίγμα του νόθου, για να χαθεί στους “αντικριστούς καθρέφτες” της κοινωνικής κατακραυγής και της ενοχικής αυτοτιμωρίας. Μια εντελής ψυχαναλυτική και ανθρώπινη προσέγγιση της τραυματικής εφηβείας, που θα τη ζήλευαν τόσο ο Ντοστογιέφσκι του “Εφήβου” όσο και ο ίδιος ο πατέρας της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόιντ.
Η σκηνοθεσία του Τάσου Καρακύκλα στον ωραία διαμορφωμένο χώρο (Κάκια Χατζηγιαννίδη) και σωστά φωτισμένο (Πάνος Κουκουρουβλής) τηρεί τους αναγκαίους όρους που αναφέραμε, πιστεύει και αγαπά το κείμενο, σέβεται τη γλώσσα του, αλλά, επίσης, δίνει εκείνο το απαραίτητο κάτι παραπάνω για να ζήσει το έργο τη δική του αυτόνομη ζωή στη σκηνή. “Ορμώμενη από τη σύγχρονη πραγματικότητα του ψηφιακού κόσμου, των πολλαπλών οπτικών γωνιών, του κοινωνικού αυτοματισμού, των εύθραυστων ταυτοτήτων, επιχειρεί να ανιχνεύσει ετεροτοπίες της δικής μας κοινωνίας και να αφουγκραστεί τη φωνή του σύγχρονου δράκου...”.
Συμφωνώ με το σκεπτικό και με την άριστη εφαρμογή του, που συνδύαζε ποιητική φαντασία με κλινική παρατήρηση, δίνοντας τις συγκρούσεις της λίμπιντο και τις κοινωνικές αγκυλώσεις ως δίδυμη άτυπη δομή σχιζοφρένειας με παραληρηματικούς σχηματισμούς στα “λιμνάζοντα ύδατα” του ασυνείδητου. Όχι δίχως τη λυτρωτική διέξοδο στον Λόγο. Με τους ταλαντούχους νέους ηθοποιούς Κωνσταντή Ντίσιο και Κατερίνα Καλοχριστιανάκη, ιδιαίτερα τον πρώτο, σε δύο εσωτερικές “ερμηνείες ψυχής” που καθηλώνουν. Ολίσθημα θεωρώ τον “εκσυγχρονιστικό” πρόλογο και το αγγλικό τραγούδι, που δεν έχουν θέση εδώ.
Στον Πολυχώρο Vault, επίσης ένα “ψυχαναλυτικό” έργο/παράσταση. Πρόκειται για τον συγκλονιστικό μονόλογο “Διάφανη” που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Περικλής Μοσχολιδάκης μέσα στα πραγματικά ωραία σκηνικά - κοστούμια του Μάριου Βουτσινά, τη ζωντανή επί σκηνής μουσική (βιολοντσέλο Κωνσταντίνος Χίνης) με θέμα τον ταραγμένο βίο της Αγγελικής Νίκλη, μητέρας του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού. Επίκεντρο, η γνωστή δίκη με το γιο της, που κατέστρεψε τη ζωή και των δύο. Δύο χρόνια μετά τον θάνατο του γιου της, η Αγγέλικα, μόνη και έρημη, κάνει έναν απολογισμό της ζωής της, μιλώντας για τη διαρκή κακοποίησή της από τον κόντε Σολωμό, πατέρα του ποιητή, για την εξαθλίωση, για τη φτώχεια, για τον έρωτα και για τα παιδιά της, για τον βιασμό του σώματος και της ψυχής της, για τον δημόσιο εξευτελισμό της στο δικαστήριο...
Το προσωνύμιο “διάφανη” που προσθέτει ο συγγραφέας και σκηνοθέτης δίπλα στο όνομα της Αγγελικής είναι, πλην των άλλων, ένας όρος της ψυχολογίας του βάθους, που χαρακτηρίζει ένα άτομο στερημένο από προσωπική ζωή, εξαρτώμενο, εκτεθειμένο στα βλέμματα όλων. Όπως η περίπτωση της Αγγελικής Νίκλη, που, δουλάκι δεκαπέντε χρονών, γέννησε τον εθνικό μας ποιητή, νόθο τέκνο του ηλικιωμένου “αφέντη” της κόντε Σολωμού, για να γίνει έκτοτε θύμα της κοινωνικής κακεντρέχειας. Πλάσμα ποιητικό η ίδια, ισορροπώντας ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα και στο όνειρο, περιμένει την τελική κρίση, καταδικασμένη στη σιωπή μέχρις ότου αποκτά επιτέλους φωνή μέσα από το έξοχο έργο/παράσταση του Περικλή Μοσχολιδάκη. Την εμψυχώνει, κυριολεκτικά “πνευματώνει” μοναδικά η χαρισματική ερμηνεύτρια ηθοποιός Μάγδα Κατσιπάνου.
Δύο παραστάσεις που για την αισθητική και παιδαγωγική τους αξία πρέπει να τις δουν τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της πόλης.
