Έργο πολιτικό και ταυτόχρονα υπαρξιακό, το οποίο ο Νίκος Καρούζος επεξεργαζόταν χρόνια, το ποίημα “Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη”, που αφορά κάθε λογής χαμένη επανάσταση, γίνεται παράσταση από μια ομάδα νέων, ταλαντούχων ηθοποιών και κάνει πρεμιέρα στις 25 Φεβρουαρίου στο Bios Main, σε σκηνοθεσία Άρη Μπαλή.
Πέντε νέοι συναντούν σ’ ένα “υπόγειο” το ποίημα του Νίκου Καρούζου και το ίδιο το ιστορικό γεγονός της εξέγερσης των ναυτών της μικρής αυτής νησιωτικής πόλης, μέσα από τους στίχους του ποιητή, οικοδομώντας τη δικιά τους Κρονστάνδη. Αδυνατώντας να δεχτούν τον κυρίαρχο Λόγο που θέλει να συνθλίψει την ύπαρξή τους και με μόνη γνώση τους την απέραντη επιθυμία για κατάφαση απέναντι στη Ζωή, αναμένουν να δουν αν η Άνοιξη θα συνδράμει τα όνειρά τους.
Το συνθετικό ποίημα “Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη” δημοσιεύεται για πρώτη φορά το 1985 στο περιοδικό "Σπείρα" και δυο χρόνια μετά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος ο Καρούζος, “την εξέγερση της Κρονστάνδης την φέρνω μέσα μου σαν δικό μου βίωμα... το ποίημα αυτό το αγαπώ πολύ”. Την επόμενη χρονιά του απονέμεται γι' αυτό το έργο το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Ποίησης.
Η Κρονστάνδη είναι μια μικρή νησιωτική πόλη στο βάθος του Φινλανδικού Κόλπου, 30 χιλιόμετρα δυτικά της Αγίας Πετρούπολης. Οι ναύτες της Κρονστάνδης, στυλοβάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης, τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1921, εξεγέρθηκαν ενάντια στο καθεστώς που υπερασπίζονταν λίγα χρόνια πριν, απαιτώντας ακόμα περισσότερη ελευθερία.
Στις 7 Μαρτίου, ύστερα από καθημερινές απειλές και τελεσίγραφα για άνευ όρων παράδοση, 50.000 άνδρες του Κόκκινου Στρατού δημιούργησαν έναν κλοιό γύρω από την Κρονστάνδη και άρχισαν να την πολιορκούν. Υπό κανονικές συνθήκες, η καταστολή της εξέγερσης θα ήταν αδύνατη, γιατί ο στόλος της Κρονστάνδης ήταν πανίσχυρος. Όμως, ήταν Μάρτιος, η θάλασσα παγωμένη και η Κρονστάνδη ενωμένη με την απέναντι στεριά. Οι ναύτες, μη μπορώντας να χρησιμοποιήσουν τα πλοία τους, αναγκάστηκαν να περιμένουν, σε καθεστώς πολιορκίας, την επερχόμενη Άνοιξη, για να λιώσουν οι πάγοι.
Όμως αυτή η προσδοκώμενη Άνοιξη δεν ήρθε ποτέ και στις 17 Μαρτίου ο Κόκκινος Στρατός, φορώντας άσπρους μανδύες για να μην διακρίνεται στο λευκό τοπίο, περπάτησε πάνω στον παγωμένο Φινλανδικό Κόλπο και κατέλαβε ολοκληρωτικά την Κρονστάνδη, καταστέλλοντας την εξέγερση.
«Λάμπουμε όλοι στην Κρονστάνδη. Στην πιο περήφανη γεωγραφία», ακούγονται να λένε με μια φωνή οι πέντε ηθοποιοί της παράστασης, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Παναγιώτης Εξαρχέας, Βασίλης Μαγουλιώτης, Δήμητρα Μητροπούλου και Ελίνα Ρίζου.
