Σύμφωνα με μια αρχαία πηγή, λίγο πριν από το 420 π.Χ., μεσούντος του Πελοποννησιακού Πολέμου, διδάχθηκε κατ' εξαίρεση στους δραματικούς αγώνες ένα έργο που είχε παιχτεί σαράντα χρόνια πριν, ενός νεκρού ποιητή. Πρόκειται για την “Ορέστεια” του Αισχύλου και οι λόγοι που ώθησαν την Πολιτεία να επιτρέψει αυτή την επανάληψη ήταν προφανώς πολιτικοί. Στην “Ορέστεια” ο Αισχύλος δεν περιορίζεται μόνο να μας αφηγηθεί δραματικά την ιστορία της γέννησης της αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά δραματοποιεί την ίδια την ίδρυτική πράξη μιας εντελώς νέας “χάρτας” σχέσεων των ανθρώπων με τους θεούς. Στην εγκατάσταση της οποίας η ανθρώπινη κοινωνία και η κοινότητα των θεών βαδίζουν χέρι-χέρι. Αυτό είναι το πολιτικό μήνυμα της “Ορέστειας” που κλήθηκαν οι νεότεροι τραγικοί να διαχειριστούν, καθένας με τον τρόπο του.
Η μεταθανάτια αυτή παράσταση της τριλογίας του Αισχύλου εντυπωσίασε, όπως φαίνεται, το κοινό, με αποτέλεσμα τα αμέσως επόμενα χρόνια να παρουσιαστούν δύο ομότιτλες τραγωδίες με θέμα από τον ίδιο κύκλο: οι δύο "Ηλέκτρες", του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Πάνω σ' αυτό, γράφει ο Νίκος Χουρμουζιάδης: “Συγκρίνοντας τις δύο 'Ηλέκτρες' με τις αισχυλικές 'Χοηφόρους', δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η μετάβαση από την τριλογία στην αυτοτελή τραγωδία συνεπάγεται στο επίπεδο της δραματικής σύλληψης μια ανθρωποκεντρική στροφή και στο επίπεδο της δραματουργίας μια συρρίκνωση του χορού με την οποία δίνεται προτεραιότητα στα διαλογικά μέρη. Εν τούτοις, είναι αδύνατο να προσεγγίσει κανείς την ΄Ηλέκτρα΄ του Ευριπίδη χωρίς να τη συσχετίσει με την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή και κυρίως με την τριλογία του Αισχύλου. Ο Ευριπίδης με αυτό το έργο επιδιώκει συνεχή αναφορά στην ΄Ορέστεια΄. Όλο το δράμα είναι γεμάτο από συνεχείς παραπομπές στο έργο του μεγάλου ομοτέχνου, έτσι ώστε μας δίνεται το δικαίωμα να το ερμηνεύσουμε σαν ένα εκτεταμένο σχόλιο ή μάλλον μια αντίδραση σε ένα προηγούμενο ολοκληρωμένο θεατρικό προϊόν”.
Στην τριλογία του Αισχύλου, θα πρόσθετα από τη δική μου πλευρά, βλέπουμε να αναδύεται για πρώτη φορά στην Ιστορία, με τον Ορέστη, η ελευθερία της βούλησης του ανθρώπου. Βλέπουμε και την ελευθερία του ανθρώπου να αποκτά περιεχόμενο οντολογικό. Αλλά δεν έγινε, δυστυχώς, το επόμενο αποφασιστικό βήμα που οραματιζόταν ο Αισχύλος, να αποκτήσει δηλαδή και η πολιτική οντολογικό περιεχόμενο. Εξ ου προκύπτει το ανελέητα σκληρό αυτό έργο του Ευριπίδη, ως πενθητήρια αντίδραση, ρίζα της κραυγής και κατάμαυρο σχόλιο, υπό το βάρος της πρώτης ιστορικά καταγεγραμμένης ανθρωπιστικής καταστροφής, της ολοσχερούς κατάρρευσης του μεγάλου οράματος του Αισχύλου.
Η σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη στο Ηρώδειο με την 5η Εποχή, διάβασε σωστά το διαχρονικό μήνυμα του έργου και το έδωσε ορθόδοξα, χωρίς επιδερμικά φολκλορικά και άλλα λαϊκιστικά, αποφεύγοντας το ενεδρεύον μελόδραμα. Σε συμπαγή μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη, με συνεχείς, αδιάλειπτους ρυθμούς (μοιρολόι) σε χρόνο και χώρο ουδέτερο, σε ύφος που το λένε κλασικό, στη λιτη όψη (σκηνικά-κοστούμια) της Παναγιώτας Κοκκόρου. Οι φωτισμοί του Νίκου Σωτηρόπουλου και η μουσική του Θύμιου Παπαδόπουλου τόνιζαν το νυχτερινό στοιχείο. Οι ρόλοι του έργου, δουλεμένοι εξαντλητικά. Η Λένα Παπαληγούρα (Ηλέκτρα) δεν ηρωοποιεί την ουσία και δεν αισθητικοποιεί τη μορφή. Σκάβει εντός της βαθιά μέχρι να βρει τη σκοτεινή μας ρίζα της κραυγής. Ο Γιάννης Νταλιάνης (Γεωργός και Κάστωρ) είναι άμεσος, ο Νίκος Κουρής (Ορέστης) δίνει αδρά το φοβισμένο αγριμάκι που θα μεταμορφωθεί σε αδίστακτο φονιά και κατόπιν σε ενήλικο παγιδευμένο ζώο. Ο Παναγιώτης Εξαρχέας ικανοποιητικός Πυλάδης, ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης άρτιος Παιδαγωγός και ο Νίκος Αρβανίτης συναρπαστικός Αγγελιοφόρος, κομμάτι για ανθολόγηση. Καλύπτουν τις προδιαγραφές οι τέσσερις κοπέλες του χορού: Δανάη Επιθυμιάδη, Ελένη Ζαραφίδου, Μαριάννα Πολυχρονίδη με το ωραίο τραγούδι της και Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου. Η τελευταία μας χάρισε επιπλέον μια ενδιαφέρουσα Κλυταιμνήστρα - θεά των όφεων πίσω από την ανθρώπινη όψη της.
